Alaattin Karaca
Flaubert’in delisi bize ne soruyor?..
Sonsuzluğun içinde güzeli aradım, yalnızca kuşkuya rastladım.” der, Gustave Flaubert’in “Bir Delinin Anıları”ndaki (Çev. Ayberk Erkay,...
Ruhun derinliklerinde dolaşan Tolstoy
Bahar gibidir aşk! Alır başını gider ve çeker girdabına genç kalpleri. Tolstoy’un “Aile Mutluluğu” (Çev. Ayşe Hacıhasanoğlu, Türkiye...
Zekânın aptallaştırılması!
İnsan, anlamadığı bir şeyi gerçekten bilemez. Bilmek için önce anlamak lâzım. Peki anlamak için ne lâzım? Klasik eğitim anlayışı işte...
Dostoyevski roman ve tutkunun hâlleri…
İnsan, çelişkiler yumağı!. Bir sarkaç gibi, iradesi kimi durumlarda bir uçtan diğer uca sallanır durur. Türk romanında pek bulamadığım bir...
Batılılaşma bir iffet ya da cinsel özgürlük meselesi mi?..
Türk edebiyatında Doğu-Batı sorunu, özellikle 1908’den sonra uzun bir dönem genelde bir ‘iffet’ meselesi olarak sunulur. Bu ahlâkî bakış...
Perché non parli!
Balzac’ın “Gizli Başyapıt” (Çev. Samih Rifat, Can Yay.2020) adlı öyküsü, genelde sanat, resim ve sanatkârla eseri arasındaki ilişkiye...
Türk edebiyatının idrâki?..
İlginç bir kitaptır Aldous Huxley’in “Algı Kapıları” (Çev. Mehmet Fehmi İmre, İmge, 2018) adlı eseri. İlk bakışta uyuşturucunun idraki...
Roman ve hikâyede mürşit-anlatıcı
Bir roman ya da hikâyede anlatıcının konumu, okurla kurduğu ilişki, okurla arasındaki mesafe çok önemlidir. Çünkü eser boyunca okurla muhatap...
Zaman, gecikme, Halit Ayarcı ve Boğaziçi
Zaman, kesintisiz bir akıştır. Onu durdurmak; hatta geçmiş, şimdi, gelecek diye birbirinden ayırmak mümkün değil! Bu açıdan bakıldığında...
Ernest Renan ve ulus
Ernest Renan, “Ulus Nedir?” (Çev. Gökçe Yavaş, Pinhan,2019) başlıklı konferansında unutmakla ulus olmak arasında ilginç bir bağ kurar. Ulus...
Ya dik dur ya da başkaları ayakta tutsun seni
Entelektüel, hakikate biat eden insandır. Ama bunun bir bedeli var: Yalnızlık! Lâkin elbette onurlu bir yalnızlık!.. Elif gibidir entelektüel/...
Sören Kierkegaard şeytanîlik dilsizlik ve vicdan
Sören Kierkegaard, “Kahkaha Benden Yana” (Çev. Nedim Çatlı, Ayrıntı, 2013) adlı kitabındaki “Şeytanilik” başlıklı denemesinde suskunluk...
Üniversite mi?..
Bilgi, son kertede doğduğu zihin itibarıyla ferdîdir. Doğumu, bir ihtiyaç, bir arzu ve talebe mebnidir. Dolayısıyla doğmadan önce, ihtiyaç,...
Âkif’in şiiri ve zamanın ruhu
Mehmet Âkif’in şiiri “Tevhid yahut Feryad”, “Mezarlık”, “Hasbihal” vb. şiirleri bir yana bırakılırsa esas itibarıyla bir ‘ben’...
Modernleşmeci Türk edebiyatı
Tanzimat sonrası Türk edebiyatı -istisnalar bir yana- gecikmişliğin ve ‘modernleşme’nin doğurduğu bir gerilim ve düalizm üzerinde yükselir....
Sanat, ateş, su, hava ve topraktan geçmektir
Yazmak insanı inşa ediyor, okumak da!.. Çünkü kendi kabuğumuzdan çıkmak, başkaları olmak, başka ruhları, başka düşünceleri, başka duyguları,...
Louis Lambert, yüreği bizim dehası Tanrı’nın
Balzac’ın “Louis Lambert” (Çev. Oktay Rifat, Samih Rifat, Türkiye İş Bankası Yay., 2020) adlı romanının dahi ve felsefî-mistik konulara...
Manasız hurûfât…
Her kelime bir ‘oluş’a tekabül eder ve Tanrı ona tekabül ettiği ‘oluş’a uygun bir mana üfler. Bu, kelimenin cevheridir, değişmez ama ışığa...
Bir neslin ‘Müstear Adresler’i
Mekânların işlevleri doğrultusunda kendilerine dahil olanlardan uymalarını istediği âdâp ve erkânı vardır. Örneğin ibadethânelerin. Aslında...
Sanatta vuzuh ve kesinlik hayali köreltir
Sanatın muhatabı olan insan, eser karşısında edilgen midir? Yani sanat eseri ‘verici’, o ise sadece ‘alıcı’ mı? Aslında bunu eser belirler....
İnsan kendisinin eseri mi?
André Gide’in “Pastoral Senfoni”sinde (Çev. Buket Yılmaz, Timaş Yay., 2018) anahtar cümle “Eğer kör olsaydınız, hiç günahınız olmazdı.”...
Görmek, günahla tanışmaktır!
Hayal, insanın zihninde kurguladığı şeydir. Beş duyu organımızla idrak ettiklerimiz ise hakikat… Ama hayallerimizin beslendiği âlem, şöyle...
Görmenin biçimleri
André Gide’in “Pastoral Senfoni”sinde (Çev. Buket Yılmaz, Timaş Yay., 2018) gözleri doğuştan görmeyen ve evrendeki varlıkların görünüşleri...
Homo Faber
Hayatımızın bir evresinde dünyayı değiştireceğimizi sanırız, her şeyi programlayabileceğimizi… Oysa sonra öğreniriz ki biz dünyayı değil...
Ben ve öteki ben çatışması
İnsan ruhu derin, hatta dipsiz bir kuyu… İçinde pek çok karmaşık hâl; duygu ve düşünce var. Bu durum, dışa yansıttığımızın yanında...
Elias Canetti hayat, ölüm, iktidar ve körleşme
İnsanın en güçlü tutkusu, ‘hayatta kalma’ isteğidir herhâlde. Sadece hayatta kalmak değil, daha uzun ve daha iyi yaşamak da… Hayatta kalanın...
Aydınlardaki ‘Bozkırkurdu’ kompleksi
Düşünme; tefekkür ya da tahayyül, bir tür içte yaşama ve zihinsel bir inşa faaliyeti… Dışa karşı kapanmayı ve içte kalmayı gerektiriyor....
Teknolojinin okuma ve yazmaya etkisi
Teknoloji, hayat tarzını olduğu gibi okuma-yazma biçimini ve oranını da etkileyen en büyük güç bugün. Hem okurları hem yazarları, nasıl,...
Yazar endüstrisi
Stephen King, “Yazma Sanatı” (Altın Kitaplar, Çev. Gökçe Yavaş, 2020) adlı eserinde yazarları dört gruba ayırır.Buna göre en alttakiler...
Dünyanın büyük yalnızlığı
İnsan mı yaşadığı dünyaya yabancılaşır, dünya mı insana yabancılaşır?Octavio Paz’ın “Yalnızlık Dolambacı”nı (Cem Yay., Çev....
İçimizdeki Mr. Hyde
Yunus Emre’nin 'Bir ben vardır bende benden içerü' dediği gibi insanın doğasında temel olarak iki ana eğilim, iki ‘ben’ var galiba.Tüm varlıklar...
Muhafazakârların elit zümresi yok!..
Medeniyet ve kültür, kanaatimce şehirlerde güçlenir, orada işlenip imbikten geçirilir.Bundan dolayı bir milleti temsil gücüne sahip olan kültür,...
Sanat ve gerçek
Arthur Rimbaud’nun dediği gibi şairin asıl amacı bilinmezi bulmak, görünmezi görmektir.Onun için sanatkâr, karanlığı delen, eşyanın görünmeyen...
Türk modernleşmesinin poetik yanılgısı
Türk modernleşmesinin Klasik Türk Şiirine yönelttiği önemli eleştirilerden biri, bu şiirin somut gerçeklikten uzak ve soyut olduğu idi.Tanpınar,...
Biyografik romanın dezavantajları ve 'Stefan Zweig’ın Son Günleri'
Biyografik romanın birtakım dezavantajları var.Kanaatimce en büyüğü, yazarın önüne daha başta bir olay örgüsünün, hikâyenin ve gerçeğin...
Şiirin asi çocuğu Arthur Rimbaud
Bir yay gibi çocukluktan itibaren yavaş yavaş gerilir, sonra en uç noktada öfke okunu tüm kutsal ve otoritelere -poetik iktidarlara da- büyük bir...
Şiirin asi çocuğu Arthur Rimbaud
Bir yay gibi çocukluktan itibaren yavaş yavaş gerilir, sonra en uç noktada öfke okunu tüm kutsallara, otoritelere -poetik iktidarlara da- büyük...
Sembollerin arkasındaki hikâye
Bütün ulusların mitolojiden ya da dinden kaynaklanan sembolleri var.Bunların kimi dinî, kimi siyasî, kimi millî anlamlar içeriyor, bazen bir resim,...
Sembollerin arkasındaki hikâye
Bütün ulusların mitolojiden ya da dinden kaynaklanan sembolleri var. Bunların kimi dinî, kimi siyasî, kimi millî anlamlar içeriyor, bazen bir...
Dil, sanat, cinsellik ve psikoloji
Cinsellik, insan varlığının ve psikolojinin en önemli anahtarlarından biri galiba. Gerçi insan sadece ‘cinsel bir varlık’ değil elbette; ama...
Öyküde belirsizlik ve bilinmezlik
Öyküde dedim ama aslında romanda, filmde veya tiyatroda da önemlidir belirsizlik.Geçen gün Ursula L. Guin’in “Yazma Üzerine Sohbetler” (Metis,...
Dorian Gray’in portresi neyi simgeler?
Oscar Wilde’in “Dorian Gray’in Portresi”nin (Can Yay., 2018) kahramanı Dorian, portresini yapan ressam Basil Hallward’la konuşurken; “Her...
Kurgusal karakter yazarına mı tâbi?
Her insanın kendine özgü şartları ve kendi iç mantığı vardır. Hareketleri ve seçimlerinde ana etken bu şartlar ve iç mantıktır.Dolayısıyla...
Oscar Wilde’dan bir kader öyküsü
Bu mümkün değil ama, bir an insanın gelecekte başından geçmesi mukadder bir olaya vakıf olduğunu düşünün!..Oscar Wilde’ın “Lord Arthur...
Bana tiz sümbüle perdesinden bakışlar gönder!
Kişver-i şuarâda özge bir şairdir Hüsrev Hatemi. Çünkü günümüz şairlerinin çoğu hâlde iken onun bir ayağı daima kadim bir bahçede, çoğu...
Dalgınlık
Bugün dalgınlıktan bahsedeceğim; ama önce edebiyatımızın meşhur dalgınlarından Peyami Safa’nın babası şair-i maderzad (anadan doğma şair)...
Görünenle gördüğümüz arasındaki fark
Beş duyu organının nötr olduğunu düşünmüyorum. Duyuların ruhsal hâle göre değiştiği kanaatindeyim.Örneğin görme! Aynı nesneyi iki farklı...
Sanat ve idrak
İnsan, evreni ve olayları, nihayetinde gerçeği, idrak etmek isteyen bir varlıktır. Çünkü diğer yaratılmışlardan farklı olarak ve beş duyu...
