Görüşler
Enflasyon rakamları yoksulluğumuz ve kapatılmaya çalışılan hesap!
Enflasyon rakamları yoksulluğumuz ve kapatılmaya çalışılan hesap! Abdulbaki Değer Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer “Daha önce asgari ücret mevzusunda maruz kalışımız gibi. Kamu çalışanları her ne kadar “elalem yoksulluğumuzu gördü” iddiasında olsa da Türkiye’de yetkililerin bunu gördüğü noktasında çok emin olamıyor insan. Çünkü elalemin gördüğü yoksulluğu rakamlarla, matematikle, istatistikle başka bir şekle büründürüyor yetkililer. Onların penceresinden görülen manzara anlaşılan elalemin gördüğünden başka türlü görünüyor” diyor.
Türkiye ve Trump’ın dönüşü
Türkiye ve Trump’ın dönüşü Jean Marcou “Türkiye’nin başlangıçtaki coşkusu, Trump’ı yeniden seçilmesinden kısa bir süre sonra alelacele yaptığı atamalarla, özellikle de Marco Rubio’nun ABD diplomasisinin başına ve Mike Waltz’un ulusal güvenlik danışmanlığına getirilmesiyle hızla azalmış olmalı. Bu iki isim geçmişte Suriye’deki Kürt sorunu ve Doğu Akdeniz’deki Kıbrıs meselesinde Türkiye’ye karşı düşmanca pozisyonlar alarak adlarından söz ettirmişlerdi.”
Siyaset de 2025’e girebilecek mi?
Siyaset de 2025’e girebilecek mi? Taha Özhan “Yeni Suriye 2025’e girerken Türkiye’nin de yeni bir başlangıç için fazlasıyla sebebi ve imkânı bulunuyor. Yeter ki siyaset de 2024 sonu itibarıyla küresel ve bölgesel anlamda yeni bir dalganın kaçınılmaz olduğunu ve 2025’e girmesi gerektiğini fark etsin.”
Duruşma anlayışında devrim karşıtı görüş
Duruşma anlayışında devrim karşıtı görüş Prof. Dr. Sami Selçuk “AYM’nin önüne gelen davada yaşananlar, özellikle de karşı oy, hiç de böyle bir kaygıyı yansıtmamakta, tam tersine, ne pahasına olursa olsun, uygulamadaki duruşma anlayışını, bu aşamanın olmazsa olmaz ilkelerini bir yana bırakarak savunmaktadır.”
Gassal dizisinin psikolojik analizi! Bir yaşamın kanıtı: Çatlak vazo
Bir yaşamın kanıtı: Çatlak vazo Hatice Keltek Yıllardır yaşadığı evde en ufak bir değişim yapmamış. Ama ruhunun soluk da olsa nefes aldığının, Baki’nin yaşadığının kanıtı dokunamadığı o çocukların düşürdüğü çatlak bir vazo. İç sahnelerde Baki’nin evinde hiçbir şekilde en ufak bir bulaşık, dağınıklık görmeyiz. Ev içindeki düzenine rağmen bahçesi hurdalarla doludur. Baki için evi iç dünyasını, bahçesi ise dış dünyasını simgeliyor. Ne zaman ki Elif’le ilgili duyguları konusunda harekete geçmeye karar veriyor o zaman bahçesini de düzenliyor
Suriye, şeriat ve hukuk devleti
Suriye, şeriat ve hukuk devleti PROF. DR. İSHAK TORUN Suriye'de Baas rejiminin düşmesi Suriyelileri ve Türkiye gibi sığınmacılara ev sahipliği yapan ülkeleri sevindirdi. Bu sevinç siyasal birliğin sağlanmasıyla başarıya dönüşecektir. Adil, barışçı ve özgürlükçü bir siyasal düzenin kurulması başarıyı sürdürebilir kılacaktır. Bunun bildik yöntemi ise anayasal devlet ile demokratik siyasal sistemdir.
Duruşma anlayışında devrim
Duruşma anlayışında devrim Prof. Dr. Sami Selçuk “Önemle ve özenle vurgulamak gerekir ki, kamu görevlilerine, bu arada yargıçlara, yargılama görevlerini yürütürlerken yasaları, kararlarını verirken değerlendirme yetkisi, hiçbir hukuk düzeninde tanınamaz. Nitekim tanınmamıştır da. Dolayısıyla herkes, öncelikle de yargıçlar, asla bir değerlendirme yapmaksızın Anayasa Mahkemesinin kararlarına kesinlikle uymakla yükümlüdürler.”
Siz de 2024’te çocuk haklarını manifestlediniz mi?
Siz de 2024’te çocuk haklarını manifestlediniz mi? Menekşe Tokyay “2025 yılına girerken, eğer çocukların iyi olma hali doğrultusunda harekete geçeceksek, kendimize şu soruları samimiyetle sormalıyız: Geçen yıl, çocukların haklarını gerçekten savunduk mu? Çocuk haklarını “manifestlemek” gibi bir niyetimiz veya önceliğimiz oldu mu? Bütçe görüşmelerinde veya kamu kaynaklarının tahsisinde çocukların temel gereksinimlerinin karşılanmasına yönelik pay ayrılması için sesimizi yükselttik mi?”
‘Kabuğa, gerçeğin gölgesi’ne dönüşen ‘duruşma’ kavramı
‘Kabuğa, gerçeğin gölgesi’ne dönüşen ‘duruşma’ kavramı Prof. Dr. Sami Selçuk ‘Pablo Neruda’nın sözlerinden esinlenerek hukuk uygulamasında bilimden ve temel ilkelerinden koptuğu için boş bir çuvala, bu yüzden yerlerde sürünmekte, bir türlü dik durup ayağa kalkamayan bir ‘çuvala, gerçeğin gölgesi’ne dönmüş olan duruşma aşamasının başına gelenler üzerinde duralım.’
Cornelius Castoriadis ve özerk toplum
Cornelius Castoriadis ve özerk toplum Halil Turhanlı Cornelius Castoriadis yirminci yüzyılda bizlere en radikal demokrasi tanımını veren düşünürlerin başında gelir. 1997’de ölümünden bu yana çalışmalarına, düşüncelerine gösterilen ilginin artmasının başlıca nedeni de budur. Onun özerklik projesi güçlü bir ütopik boyuta sahiptir; bu onu Laclau ve Mouffe gibi post-Marksistlerden ayıran bir yöndür.
Hangi İsa?
Hangi İsa? Muhsin Altun “İtibar ve İktidar” kitabının yazarı Muhsin Altun, “İsa’nın doğumunu kutlamak, halen geçerliliğini koruyan eski bir devrim hikâyesini onurlandırmaktır” diyor.
Suriye’de risk alanları
Suriye’de risk alanları Taha Özhan “Suriye için dört risk alanından birincisi, 14 yıl önce başlayan Arap İsyanları’nın değişim arzusunun ağır bir bedel ve açık bir zaferle Şam’da hayata geçmesiyle “statüko ekseninin” yeniden oluşmasıdır. İkinci dinamik ise Esed rejimini ayakta tutanların yine bizzat rejimin çöküşünün zeminini de oluşturmalarıdır. Üçüncü risk alanı ise Amerika kaynaklıdır. Amerika’nın hâlâ Suriye’de ne yapacağı bir bilinmezlik içerisindedir.”
Yüzyıllık yorgunluk ve yeni Suriye
Yüzyıllık yorgunluk ve yeni Suriye Taha Özhan “Henüz bir ayını doldurmamış olan Suriye devriminin verdiği ilk işaretler, Suriye’de yüzyıllık yorgunluğun, kırılganlıkları kaosa dönüştürecek güç ve motivasyonun hiçbir kesimde bulunmadığını gösteriyor. Üstelik Esed rejiminden kurtulmanın oluşturduğu sevincin, ortaya çıkabilecek yeni terör görüntülerini bastıracak enerjiye sahip olduğu hissini de veriyor.”
Asgari ücret, gerçeklik ve bitmeyen retorik
Asgari ücret, gerçeklik ve bitmeyen retorik Abdulbaki Değer “Asgari ücret üzerinden konuştuğumuz rakamlar, ekonominin kendi gerçekliği içinde anlamlı ve önemli göstergelerdir elbette. Ancak mesele burayla sınırlı kalmıyor ve belirttiğim üzere hayatın tüm alanlarına taşan ve orada kalıcı, yapısal müdahalelerde bulunan bir sınır tanımazlıkla ilerliyor. O yüzden asgari ücret ile ilgili konuştuğumuzda bu konuşmanın hayatımızın tüm alanlarına değen ciddi boyutlarının bilincinde olmak zorundayız.
Taliban-İŞİD ve HTŞ: Ya da “Samimiyetten doğan dehşet”
Taliban-İŞİD ve HTŞ: Ya da “Samimiyetten doğan dehşet” Prof. Dr. İlhami Güler Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi İlhami Güler: “Türkiye’nin İslam dünyasına yapacağı iyilik, bahsettiğin “Rahmani Siyaset” ve “Dinamik Şeriat”ı önce kendisi uygulayıp; daha sonra da, bunu, kardeşlerine tavsiye etmektir. Aksi takdirde, İslam dünyası samimiyetten doğan şiddet-tekfir (dehşet) sarmalından kurtulamayız.”
Suriye’de daha zor görev: Yaraların üzerine yalnızca barışı değil güveni örmek
Yaraların üzerine yalnızca barışı değil güveni örmek Tarık Tuncay Karanlık bir geçmişi aydınlığa taşımak için önce o karanlıkla yüzleşmek gerekir; çünkü yalnızca hatırlanan ve yeniden anlamlandırılan acılar geleceğin umutlarına dönüşebilir.
Arap BAAS’ının sonu…
Arap BAAS’ının sonu… Ertuğrul Günay BAAS hareketi, demokrasi olmayan cumhuriyetlerin elverişsiz vasatında ve hırsları yeteneklerini aşan yöneticilerinin elinde birer diktatörlüğe dönüşerek yıkıldı ve talihsiz biçimde tarihe karıştı. Güzel vaat ve umutlarla yola çıkan, sonra da iktidarın zehrine kapılarak yoldan çıkan dünyadaki tüm yönetimler için ibret dolu bir derstir.
Âdem dini
Âdem dini Muhsin Altun 'İtibar ve İktidar' kitabının yazarı Muhsin Altun, “Hayatın anlamına dair yalın ve maddeci bir kavrayış, otorite toleransı düşük bir toplumun ön koşuludur” diyor.
Martha Rosler: Mutfak, sokak ve emperyal savaş
Martha Rosler: Mutfak, sokak ve emperyal savaş Halil Turhanlı ‘Ütopyanın Sesleri’ kitabının yazarı Halil Turhanlı, belgesel fotoğrafçılık anlayışının yenilenmesini öneren radikal sanatçıların ve sanat kuramcıların başında gelen Martha Rosler’in “Savaş sonrasında Amerikan ailesini ve iyi döşenmiş, huzur verici ev düzenini, özellikle NY City’deki üst ve orta sınıfların yaşam tarzını sorguladı. Kadınların hayatında ev işlerinin merkezi mesele olmasını inceledi. Sınıf, ırk, cinsiyet ve diğer tahakküm biçimlerinin kesişme noktalarını saptadı” diyor.
Suriye: İran’ın Ukrayna'sı, Rusya’nın travması
Suriye: İran’ın Ukrayna'sı, Rusya’nın travması Osman Atalay Araştırmacı yazar Osman Atalay “Rusya, Suriye ve Ukrayna süreçlerini toparlayamazsa Berlin Duvarı’nın yıkılmasının ardından yaşadığı travmanın benzeri ile karşılaşacak. İran’da ise daha ciddi kopuşların yaşanması beklenebilir. Çünkü Suriye de İran’ın Ukraynası. Tahran burada, 40 yıllık yatırımını kaybetti” görüşünü dile getiriyor.
Devlete düşülen dipnot olmak
Devlete düşülen dipnot olmak Abdulbaki Değer Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer “Yer yer bu konu kamusal tartışmaya dönüşüyor gibi görünse de Türkiye’de yerleşik sistemin yapısal bir dönüşüm geçirmesi mevzusu, maalesef toplumu dipnot olmaktan çıkaracak bir düzleme kavuşturulamadı. Bunun en çarpıcı göstergelerinden birisini başörtüsü üzerinden yaşadıklarımız gösteriyor. Başörtüsü, Türkiye’nin siyasi tarihi açısından çok sembolik bir hüviyette. Başörtüsü özelinde yaşadığımız başkalaşım da titizlikle üzerinde durmayı gerektiriyor”
Trump’ın muhteşem dönüşü
Trump’ın muhteşem dönüşü Doç. Dr. Ünay Tamgaç Tezcan TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ünay Tamgaç Tezcan “Seçimin galibinin Trump’la birlikte Amerikan rüyası olduğunu söylemek mümkün. Nitekim MAGA vaadi aslında seçmenin Amerika’yı yeniden canlandırma ve Amerikan rüyası özlemine dayanıyordu” görüşünü dile getiriyor.
Türkiye’nin mevcut gerilimleri/tansiyonları
Türkiye’nin mevcut gerilimleri/tansiyonları Prof. Dr. İlhami Güler Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi İlhami Güler “Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılması ve Türkiye Cumhuriyetinin çağdaş bir “Ulus Devlet” olarak kurulması, bünyesinde üç genetik tansiyonla mümkün olmuştur. Medeni bir toplum oluşturmak için, bugün bu ayrışmalardan birine “taraf” olmak değil; bunların üzerinde bir zekâya ve ahlaki cürete sahip olmak gerekir” diyor.
Türkiye’nin siyasal güvensizlik çıkmazı ve güçlü lider arayışı
Türkiye’nin siyasal güvensizlik çıkmazı ve güçlü lider arayışı Prof. Dr. Seda Demiralp "Türkiye’de siyasal güven krizi, yalnızca kurumlar ve siyasetçilerle sınırlı bir hayal kırıklığı değil. Bu kriz, toplumun kendi siyasi failliğine dair duyduğu derin şüpheyle birleşiyor ve radikal değişim taleplerini körüklüyor. Güçlü lider figürü etrafında şekillenen bu talepler, halkın kapalı kapılar ardındaki siyasetten duyduğu rahatsızlıkla daha da güçleniyor."
İlahiyatçıların tarikat eleştirilerini izlerken
İlahiyatçıların tarikat eleştirilerini izlerken Tarık Çelenk Ekopolitik Düşünce Merkezi’nin kurucusu Tarık Çelenk “İlahiyat fakültelerimiz kaynaklı aydınların bu kopuşlara ilişkin yaklaşımlarını daha gerçekçi ve sorgulayıcı olduğunu tarikat ve medreselere göre kıyaslanmayacak fark oluşturduğunu söyleyebiliriz. Burada teoloji fakültesi olarak kurulanlar ile din adamı yetiştirmek üzerine kurulan eski Yüksek İslam Enstitüsü geleneği üzerine kurulan İlahiyat fakültelerinin nüans farklarından da bahsedebiliriz” diyor.
Ezber bozmak zamanı
Ezber bozmak zamanı Ufuk Uras “Memleketin en önemli ülkücü ve milliyetçi partisinin lideri, kendisinin de ifade ettiği gibi yıllarca kavga etmekle bir yere varılamadığından, beklenmedik bir çıkışla Öcalan’a çağrı yaparak ezberleri bozdu. Yıllarca barış için mücadele etmiş, çatışma çözümleri için sivil toplum örgütleriyle hareket etmiş sosyalist bir siyasetçi olarak Bahçeli’den görüşme talep ederek bir ezber de biz bozmuş olmadık mı?”
Başka bir “Cumhuriyet” mümkün müydü?
Başka bir “Cumhuriyet” mümkün müydü? Ömer Faruk Rahatımızı bozmalı, bize ezberletilenlerden kuşku duymalı ve ‘anakronizme’ düşmeden samimiyetle sormalıyız: Dönemin şartları gerçekten hak ve özgürlüklerin teminat altına alındığı ‘gerçek bir hukuk devleti kurulmasına’ engel miydi? Başka bir cumhuriyet mümkün müydü? Dahası, Cemal Süreya’nın dediği gibi: “Suç mu Atatürkçü olmamak!?”
Hangi cemaat neyin tarikatı
Hangi cemaat neyin tarikatı Hasan Köse Araştırmacı yazar Hasan Köse “FETÖ özelinde bir “cemaatin” Türkiye’de bunca güce ve konuma nasıl yükselebildiği ve neticede devleti tehdit edebilecek, millet iradesine ipotek koymaya kalkacak cürete nasıl ulaşabildiği yeterince tartışılmadı. Toplumda ayık bir bakış net bir düşünce oluşmadı. Siyasal iktidar ve devlet aygıtlarının net bir mahiyet analizi yapıp yapmadığı da şüpheli” diyor.
Cepte herkes aynı dili konuşacak
Cepte herkes aynı dili konuşacak Ali Yıldırım Samsung akıllı telefon defterini kapatıp yapay zekaya geçiş yapıyor. Sunduğu özelliklerle günlük iletişimi kolaylaştırmayı hedefleyen marka, yabancı dil bilmeyenleri de bir araya getirecek. Samsung Electronics Türkiye Mobil İş Biriminden Sorumlu Başkan Yardımcısı Azdemir “Telefon görüşmelerinde yabancı dil bilmek artık Al ürünlerimizde şart değil. Siz duymak istediğiniz dilde karşı taraf da duymak isteği dilde, sizinle iletişim kurabilecek” dedi.
Eğitim Reformu, aç karnına olmaz
Eğitim Reformu, aç karnına olmaz Menekşe Tokyay “Eğitimde en küçük bir reform, çocuğun okula aç geldiği, hane gelirine katkı sunmasının istendiği, uyuşturucu tacirlerinin ağlarına düşme tehlikesi yaşadığı, midesi boş olduğu için dersi anlamadığı bir ortamda olamaz. Kendimizi kandırmayalım”
Siyaset “suçlu ararken” unutulan “sosyal devlet”
Siyaset “suçlu ararken” unutulan “sosyal devlet” Hacer Foggo İzmir’deki trajik olayda ilgili kamu kurum temsilcileri, kendileri dışında “suçlu” aradı önce “anne-baba” hedef gösterildi sonra o evi ziyaret eden “meslek elemanı” açığa alındı ama sistemin kendisi ve bu olaydaki ihmali yine görmezden gelindi.
Mülakat, öğretmen atamaları veya fırsat pencerelerini kapatmak!
Mülakat, öğretmen atamaları veya fırsat pencerelerini kapatmak! Abdulbaki Değer Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer: Mülakat, ne nitelikli öğretmen ihtiyacımızın karşılanmasına ne KPSS alan testinde görülen düşük başarının giderilmesine katkı sunacak. Şaibeli bir enstrümanla kendi geleceğimizi hedef aldık. Sonuçlar tamamen iptal edilerek yok sayılmalı ve KPSS puanına göre oluşan sıralama üzerinden atamalar yapılmalıdır.
Türkiye’de dinin dört figürle geri dönüşü
Türkiye’de dinin dört figürle geri dönüşü Prof. Dr. İlhami Güler Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi İlhami Güler: Osmanlı’nın siyasal bedenini çökerten teolojik muhayyile üzerine düşünmeden, onu sorgulamadan, yenilemeden cumhuriyete, devrimlere küfretmenin ve dini “geri getirme” çabasının üzerine yeniden düşünmek gerekiyor.
Eğitimde alarm zilleri...
Eğitimde alarm zilleri... Görüşler Yazar Emine Uçak Erdoğan “Ekonomik kriz ve eşitsizlik derinleştikçe eğitimden kopuş belirginleşiyor. 2023-2024 eğitim-öğretim yılında eğitim dışında kalan çocuk sayısı 612.814’e yükseldi. Bir önceki yıla göre yüzde 38,4’lük bir artış söz konusu. Bu da bir beka sorunu” diyor.
Gazze’nin ‘ahı’ demokratlara seçim kaybettirdi
Gazze’nin ‘ahı’ demokratlara seçim kaybettirdi Hasan Kösebalaban Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler uzmanı Prof. Hasan Kösebalaban, ABD Başkanlık seçiminde Gazze krizinin rolü ve Müslüman-Arap seçmenin sandık sonuçları üzerindeki etkilerine ilişkin gözlem ve görüşlerini KARAR için kaleme aldı.
Fuat Keyman'ın anısına...
Fuat Keyman'ın anısına... Şebnem Gümüşcü ‘Fuat Hoca’nın anısını yaşatmak hevesle çalışmaya, üretmeye, okumaya, araştırmaya devam ederek olacak. Sanırım onunla yitirdiğimiz pusulamızı, ondan aldığımız ilhamı kendi sesimizle birleştirerek yeniden bulacağız. Fuat Hoca’yı tanımış olmak, onunla yakından çalışmış olmak, onun tecrübelerinden yararlanmak büyük ayrıcalıktı. İyi ki bu dünyadan bir Fuat Keyman geçti…’
Parrhesia, gerçeği yitirmek veya “Yaman milletiz doğrusu!”
Parrhesia, gerçeği yitirmek veya “Yaman milletiz doğrusu!” Abdulbaki Değer Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer “Yaman milletiz doğrusu! Sorarım size baylar, gerçek var mı, yok mu Rusya’da?” Biz de aynı şekilde gerçeği yitirmiş durumdayız. Gerçeği yitirmek için canla başla çalıştığımız durumda ne hakikatten bahsetmek ne de dolayısıyla anlamlı bir hayattan bahsetmenin imkânı olabilir” diyor.
Bu yıl 1 milyonu geçmesi kesin
Bu yıl 1 milyonu geçmesi kesin Görüşler Otomobil ve hafif ticari araç satışları son yılların en sert virajlarından birini dönüyor. Yılın başında 2025 döneminde pazarın 700 bin seviyesinde olması beklenirken şimdi daha ilk 10 ayda 947 bin adetlere ulaştı. Geçen yıl gerçekleşen 1.2 milyon adedin üzerindeki pazar için son 2 ayda en az 250 bin adetlik satışa ulaşılması gerekiyor. Önceki yıllara baktığımızda son iki ayda bu adetler zor. Fakat 1 milyon adedin üstü kesin.
‘Alman Dehası’nın düşündürdükleri
‘Alman Dehası’nın düşündürdükleri Görüşler Toplumların birtakım ‘genel özellikleri’ olduğu fikrini paylaşmaktan hoşlanırız. Düşünmek biraz da ‘genelleme yapmak’ değil midir zaten? İndirgemek, tanımlamak, klişeler çıkartmak.
Kabare tiyatrosu, bağnaz ısrar veya Öğretmenlik Mesleği Kanunu
Kabare tiyatrosu, bağnaz ısrar veya Öğretmenlik Mesleği Kanunu Abdulbaki Değer Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer “Türkiye’de elbette öğretmenin nitelik problemi, öğretmenlik mesleğinin stratejik önemi, öğretmenlerin itibarı vs. gibi problemler vardır ve ciddiyetle ele alınmalıdır. Bunların bir mesele olarak var olması ile hazırlanan ÖMK yasasının doğal olarak bunlara çözüm getirdiği denklemi yanlıştır, yanlış yönlendiricidir.
Çin neyi amaçlamaktadır?
Çin neyi amaçlamaktadır? Görüşler “İtibar ve İktidar” kitabının yazarı Muhsin Altun “Çin devlet kapitalizminin küresel çıkarları, arkeoloji disiplini ve turizm teşvikinin ‘tarafsız’ anlatılarıyla sarmalanmıştır” diyor.
Türkiye’nin De Klerk’i kim olacak?
Türkiye’nin De Klerk’i kim olacak? Görüşler Sosyolog Esra Elmas “Güney Afrika’ya barış, sadece Mandela ve hak mücadelesi yürüten siyahlar sayesinde değil beyaz ırkın üstünlüğünü ve ayrımcılığı savunan; bunu iktidarda kaldığı süre boyunca devlet politikası olarak uygulayan Apartheid rejiminin son devlet başkanı De Klerk sayesinde de geldi. Türkiye’de son bir aydır yaşanan gelişmeler bizi nereye götürür henüz öngörmek zor olsa da Bahçeli’nin son hamlesiyle Türkiye’nin De Klerk’i olmaya aday olduğu söylenebilir” diyor.