2023’te Filistinli yazar Adania Şibli’nin ödül törenini iptal ederek skandala imza atan Frankfurt Kitap Fuarı 15-18 Ekim’de gerçekleşti. Dünya çapında 500 yayıncının İsrail’i kınaması çağrısına kulak tıkayan ve İsrail’i ağırlamaya devam eden fuarın hemen karşısına Filistin Derneği de protest bir fuar kurarak Gazze’nin sesini duyurdu. Yıl boyu süren tüm tartışmalara rağmen sansürden geri adım atmayan Frankfurt Kitap Fuarı bu yıl kapılarını ise profesyonel ziyaretçisini yüzde 9 artırarak kapattı.
SALİHA SULTAN
Dünya yayıncılık sektörünün en önemli buluşma noktalarından Frankfurt Kitap Fuarı bu yıl 15-18 Ekim 2024 tarihleri arasında gerçekleşti. Geçen yıl 7 Ekim’in ardından Filistinli yazar Adania Şibli için düzenlenen ödül töreni iptal ederek dünya çapındaki ilk sansür skandalına imza atan fuarda bu yıl son bir yıldır İsrail zulmüne maruz kalan Gazze halkının sesi yine bastırıldı. Frankfurt Kitap Fuarı organizatörleri bir yıl boyunca tartışılan Şibli ayıbını telafi edecek hiçbir hamlede de bulunmayarak fuarı kapattı. Fuarın bu yılki açılışını yapan Türk yazar Elif Şafak’ın dakikalarca ayakta alkışlanan konuşmasında dile getirdiği “”Harekete geçmek bizim sorumluluğumuz. Son aylarda Gazze’de gördüğümüz şey - çocukların yakılması, yaygın yıkım - bizi bir şeyler yapmaya zorluyor. Küçük bir çaba bile olsa, harekete geçmeliyiz. Bu tür vahşetlere tanıklık ederken sessiz kalmamız mümkün değil” sözleri de havada asılı kaldı.
BARENBOIM’DEN ALMANYA’DAKİ KÜLTÜREL BASKILARA ELEŞTİRİ
Frankfurt Kitap Fuarı’nda Almanya’nın İsrail’e verdiği tam desteğe yönelik tek eleştiri ise, babası besteci Daniel Barenboim ve Filistinli bilgin Edward Said tarafından kurulan Batı-Doğu Divanı Orkestrası’nın üyesi olan meşhur kemancı Michael Barenboim’dan geldi. 18 Ekim’de fuarda konuşan Barenboim, İsrail-Gazze savaşıyla ilgili kutuplaşmış görüşler nedeniyle etkinliklerin iptal edilmesinin Almanya’nın kültür sektöründe olumsuz bir etki yarattığını söyledi. Organizatörlerin veya davetli konukların Filistin yanlısı görüşleri nedeniyle kitap tanıtımları dahil birçok etkinliğinin iptal edilmesinden duyduğu endişeyi dile getirdi. “Geçtiğimiz Ekim ayından bu yana, Filistin ile bağlantılı kültürel etkinliklerin iptalinde keskin bir artış gördük,” diyen Barenboim, “Bu durum birçok Filistinli ve Yahudiyi etkiliyor. Dolayısıyla burada belirli seslerin reddedildiğini görüyoruz ve bu etkinlikler genellikle antisemitizm vb. gerekçelerle iptal ediliyor” görüşünü aktardı. Barenboim, sanatçılara Gazze’de acı çekenlere destek olmak için seslerini yükseltmeleri çağrısında bulunarak, yola devam etmeleri gerektiğini söyledi.
Öte yandan Frankfurt Kitap Fuarı’na bu yıl 131 ülkeden katılım oldu. 7 Ekim sonrası Filistinlilere uyguladığı sansürün skandalları ile çalkalanan fuar, 40 binden fazla insanın ölümünün ardından bu sene geçtiğimiz yıla göre yüzde 9 artışla toplam 114 bin profesyonel ziyaretçi ağırladı. Eylül ayında 50 ülkeden 500’den fazla yayıncının oluşturduğu ‘Filistin için Yayıncılar’ platformu, Frankfurt Kitap Fuarı’na bir açık mektup göndererek fuar organizatörlerinden İsrail’i kınamasını istemişti. Organizatörler İsrail’i kınamak bir yana, Birleşmiş Milletler’in (BM) İsrail’in Gazze’deki katliamına ilişkin raporuna rağmen İsrail’i fuarda genişletilmiş etkinliklerle ağırlamaya devam etti.
FİLİSTİN DERNEĞİNDEN KORSAN FUAR
Frankfurt Kitap Fuarı’nın geçen yılki Şibli skandalına karşı en anlamlı protesto ise bu yıl Almanya’daki Filistin Derneği’nden geldi. Fuar alanının karşısındaki parka ‘Filistin Kurtuluş Kitap Fuarı’ kuran dernek, burada hafta boyunca Filistinlilerin hayatta kalma ve direnç hikayelerini anlatan etkinlikleri öne çıkardı. Derneğin protest fuarı, Sharjah Kitap Otoritesi de dahil olmak üzere Arap yayın kuruluşlarının ve örgütlerinin Frankfurt Kitap Fuarı’ndan çekilmesine yol açtı. Bir çadırda düzenlenen fuarda, Filistin’i konu alan veya Filistinli yazarlara ait romanlardan anılara, tarih kitaplarına kadar 100’den fazla kitap sergilenirken, Filistinli sinemacıların eserlerinin yer aldığı film ve belgesel gösterimleri de yapıldı.
LITPROM BU YIL ÖDÜL VERMEYE CESARET EDEMEDİ
Geçtiğimiz yılki fuar, Filistinli yazar Adania Şibli için düzenlenen LitProm LiBeraturpreis ödül töreninin aniden iptal edilmesiyle tartışmalara sahne olmuştu. Shibli’nin ilk kez 2020’de yayınlanan ‘Minor Detail’ (Küçük Bir Ayrıntı) adlı romanı, 1949’da İsrail askerleri tarafından genç bir Filistinli kızın tecavüze uğrayıp öldürülmesinin gerçek hikayesini anlatıyordu. LitProm’un töreni iptal etmesi birçok yazar tarafından eleştirilirken, Nobel ödüllü yazarlar Abdulrazak Gurnah, Annie Ernaux ve Olga Tokarczuk’un da aralarında bulunduğu binden fazla yazar karara karşı açık mektup imzaladı. Sanat dünyasında Filistinlilere karşı yıl boyu sürecek bütün desteklerin fitilini ateşleyen bu mektupta imzası bulunanlar yıl boyu Almanya’da ciddi bir sansüre maruz kaldı. LitProm, geçen yıl yağan tepkiler nedeni ile bu yılki fuarda ödülün verilmesini askıya alma kararı aldı.
