Ekonomi nisan-mayıs-haziran döneminde resmi rakamlara göre yüzde 9.9 küçüldü. Sanayi üretimi de yüzde 16.5 daraldı. Buna karşın ‘bol kredi’ seferberliğiyle finans sektörünün hacmi yüzde 27.8 büyüdü. ‘Sanal paraya’ dayalı mekanizma hızlanırken üretimin çarkları yavaşladı. Dikkat çeken tablo, ekonomi yönetiminin salgındaki tartışmalı hamlelerinin en çarpıcı yansıması oldu.
Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 9.9 küçülme kaydetti. Bu verilerle Gayrısafi Yurtiçi Hasıla oranı, ekonomistlerin beklentisinin altında kaldı. Kovid etkisinin görüldüğü nisan-mayıs-haziranı kapsayan üç aylık dönemde, sanayide yüzde 16.5, inşaatta yüzde 2.7, hizmet sektöründe yüzde 25 daralma meydana geldi. Aynı dönemde finans sektöründe ise 6.2 milyarlık parasal hacimle yüzde 27.8 büyüme sağlandı.
KREDİYE HÜCUM DARALMAYI SINIRLI TUTTU
Fabrikadaki çöküşe karşın finansta oluşan ‘şişkinlikte’ normalleşme sonrası bankalar eliyle başlatılan ucuz kredi seferberliği etkili oldu. Tatilden, bisiklete kadar birçok alanda vatandaşın ‘teşvik edilmesiyle’ artan borç yükü GSYH de yansıdı. Toplam yurtiçi hasıla, geçen yılın aynı dönemine göre 42 milyar daha düşük seviyede kaldı. Tüketicinin pandemide bankalara yönlendirilmesiyle yaşanan parasal genişleme küçülme oranını sınırladı.
Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 9,9 daraldı. Kişi başına düşen GSYH ise bu dönemde 9 bin doların altına geriledi. Gelecek Partisi Genel Başkan Danışmanı İbrahim Turhan, son 4 çeyreğin gayrisafi yurtiçi hasıla toplamının 742,9 milyar dolar olduğunu belirtti.
Koronavirüs salgınıyla birlikte bütün dünya ülkeleri büyük ekonomik yaralar aldı. Üretimler durdu, esnaf kepenk kapattı. Bunun etkisiyle de ekonomide sert daralmalar yaşanırken, bundan içinde Türkiye’nin de olduğu gelişmekte olan ülkeler daha fazla etkilendi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2020 yılına ilişkin ‘Yıllık Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ verilerini açıkladı.
Buna göre, yıllık verilere dayalı olarak hesaplanan bağımsız yıllık gayrisafi yurt içi hasıla, zincirlenmiş hacim endeksiyle 2020 yılında bir önceki yıla göre yüzde 0,9 arttı. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla gayrisafi yurt içi hasıla 2020’da bir önceki yıla göre yüzde 15 artarak 4 trilyon 320 milyar 191 milyon lira oldu. Fakat ikinci çeyrekte daralma kaçınılmaz oldu. Koronavirüs salgının etkilerinin en yoğun olarak hissedildiği ikinci çeyrekte Türkiye ekonomisi, yüzde 9,9 daraldı. Uzmanlar, yüzde 7,5 ila yüzde 15 gibi geniş bir aralıkta daralmaya bekliyordu. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan ikinci çeyrek ekonomik büyümesini değerlendiren Borsa İstanbul eski Başkanı ve Gelecek Partisi Genel Başkan Danışmanı İbrahim Turhan, son 4 çeyreğin gayrisafi yurtiçi hasıla toplamının 742,9 milyar dolar olduğunu belirtti. Bu tutar, Türkiye nüfusunu oluşturan 83 milyon 150 bin kişiye bölündüğünde kişi başına gelirin 8 bin 934 dolara indiği görülüyor. Nüfusa Türkiye’deki yaklaşık 3.5 milyon Suriyeli göçmen de eklendiğinde kişi başına gelir 8 bin 560 dolara iniyor. Türkiye’nin 8 bin 957 dolarlık kişi başına gelirle dünyada 70’inci sırada yer aldığı tahmin ediliyor. İbrahim Turhan “Kurdaki hareketi de dikkate alınca kişi başına düşen milli gelirin 2020 yılında 8 bin 500 doların altında kalabileceğinden endişe ediyorum” dedi.
Geçen yıl GSYH’de en yüksek payı yüzde 18,3 ile imalat sanayisi aldı. İmalatı, yüzde 12,4 ile toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı ve yüzde 8,6 ile ulaştırma ve depolama sektörü izledi. Yıllık GSYH’de en düşük pay, hane halklarının işverenler olarak faaliyetleri için kaydedildi. Kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla, cari fiyatlarla 52 bin 316 lira olarak hesaplandı. Dolar cinsinden 9 bin 213 dolar oldu. Geçen yıl kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor yüzde 18,4 ile en çok büyüyen sektör oldu. Bunu, yüzde 12,2 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı ve yüzde 6,9 ile finans ve sigorta faaliyetleri izledi. İnşaat yüzde 8,6, imalat sanayi yüzde 2,3 idari ve destek hizmetleri faaliyetleri yüzde 2,2 ile en çok küçülen sektörler olarak kayda geçti.
UCUZ KREDİ ETKİSİ
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2020 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; tarım yüzde 4, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 11, finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 27,8, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 1,7 arttı. Sanayi yüzde 16,5, inşaat sektörü yüzde 2,7, hizmetler yüzde 25, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 16,5, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 2,4 ve diğer hizmet faaliyetleri yüzde 18 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 11 azaldı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2020 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 10 azaldı.
ÜRETİM ÇÖKTÜ AMA FAİZ LOBİSİ BÜYÜDÜ
Gelişmiş ülkeler pandemi döneminde vatandaşlarına karşılıksız para vermişlerdi. Türkiye’de ise bu uygulama daha büyük şekilde kredi olarak uygulandı. Tatilden tutun da ev arabaya kadar herkes bankalara düşük krediye yönlendirildi. Nitekim bu uygulama GSYH verisinde de ortaya çıktı. Reel fiyatlarla 2020 yılı 2. çeyrek GSYH tutarı 386 milyar 508 milyon lira oldu. Bu tutar geçen yılın aynı dönemine göre tam 42 milyar 498 milyon lira daha düşük demekti. Bu da yüzde 9,9 oranında küçülmeye karşılık geliyor. Detaya baktığımızda özellikle sanayi sektöründe 13 milyar 953 milyon kayıpla yüzde -16,5 ve hizmetler sektöründe 25 milyar 469 milyon lira ile yüzde -25,0 küçülme dikkat çekti. Ama sürpriz finans kesiminden geldi. Faiz lobisi olmakla suçlanan finans sektörü bu dönemde 6 milyar 237 milyon lira ile yüzde 27,8 büyüme gösterdi. Vatandaşın pandemide bankalara yönlendirilmesi ekonomide olası küçülme oranını daha sınırlı tuttu.
