Büyük İzmir Yangını odağında Kurtuluş Savaşı sürecinde Batı Anadolu’da büyük tahribata yol açan yangınları ele alan “Yanık Yurt - Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları Sergisi”, İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’nde (APİKAM) açıldı. Pek çok arşivin ilk kez gün yüzüne çıktığı sergide, özel olarak tasarlanan bir teknikle yanık kokusu da hissedildi.
Büyük İzmir Yangını sonrası şehirde inşa edilen ilk yapılardan biri olan APİKAM, kent tarihi için önemli bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Küratörlüğünü Aybala Yentürk ve Nejat Yentürk’ün, proje koordinatörlüğünü ise İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı’nın yaptığı “Yanık Yurt-Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları Sergisi’ ziyaretçileriyle buluştu.
20 Haziran 2025 tarihine kadar ziyaret edilebilecek sergi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Dr. Levent Yıldır, Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Pınar Okyay ve 25. ve 26. Dönem CHP milletvekili Zeynep Altıok’un katılımıyla düzenlenen törenle açıldı.
Fotoğraf, film, belge ve objeler
Kurtuluş Savaşı sürecinde Batı Anadolu’da büyük tahribata yol açan yangınları geniş bir perspektifle ele alan serginin odağında 1922’de yaşanan Büyük İzmir Yangını bulunuyor. Sergi, Kurtuluş Savaşı yıllarında Batı Anadolu’da yaşanan yangınları, APİKAM Arşivi’nden, özel koleksiyonlardan ve birçok yerli ve yabancı kurumdan derlenen fotoğraf, film, belge ve objelerle ortaya koyuyor. Sergide, Milli Mücadele’nin son günlerinde yaşanan yangınların daha önce görülmemiş fotoğraflarına da yer veriliyor. Görsel ve işitsel kompozisyonların yanı sıra koku alma duyusunu da kapsayan sergileme tekniklerinin kullanıldığı sergide, Büyük İzmir Yangını sırasında kullanılan ve İzmir İtfaiye Dairesi Başkanlığı’nda muhafaza edilen itfaiye araçları da sergilendi.
“Eleştirici gücünü besleyen şey, arşivdir”
Açılış töreninde konuşan İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Dr. Levent Yıldır, “Konuşmaları dinlerken, zamanın ruhu kavramı aklıma geldi. Bu hem anlaması zor hem de bir o kadar da önemli bir konu. Hemen ardından Walter Benjamin’in ‘Tarihsel mesafe, eleştiri gücümüzü artırır’ sözünü hatırladım. Peki, bu eleştiri gücümüz nasıl artar? Zamanın ruhunu karakterize eden şeyin, hızla her şeyi unutmak olduğunu düşünüyorum. Sanki ne kadar çabuk unutabilirsek o kadar kendimizi daha iyi hissedebiliriz gibi geliyor. Bu eleştiri gücünü besleyen şeyin arşiv olduğunu söylemek istiyorum” dedi.
“Gelecek nesiller de bilmeli”
Büyük İzmir Yangını’nın gelecek nesiller tarafından bilinmesi gerektiğini vurgulayan Küratör Nejat Yentürk de “Ben, emekli bir hekimim. 32 yıllık meslek hayatımda, bir kişi dışında İzmir’in başından bir yangın geçtiğini bilen yoktu. Bizim müfredatımız unutmak ve unutturmak üzerineydi. Benim buna itirazım vardı. Bu yaşananları belgelemek üzere belge, obje, kitap, fotoğraf ve evrak toplamaya başladım” diyerek serginin hazırlanma sürecini aktardı. Sergi küratörleri Nejat Yentürk ve Aybala Yentürk, serginin açılmasında desteklerde bulunan İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Cemil Tugay, APİKAM yetkilileri ve personeli ile arşivlerinin sergide yer alması için katkıda bulunanlara teşekkür etti.
“İzmir yangınının bilincinde olmalıyız”
Küratör Aybala Yentürk, İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşunun dördüncü günü çıkan ve iki günde kenti küle çeviren Büyük İzmir Yangını’nı da işgal sonlanmasına rağmen kentte devam eden savaş halinin bir sonucu olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Yanık Yurt sergisinin, İzmir yangınını ilk kez bu kadar kapsamlı şekilde ele aldığını belirten Yentürk, “Bir kenti tanıyıp anlamak için onun geçirdiği badireleri bilmek durumundayız. Bu bilmek bize, böyle büyük bir felaketten sonra enkaz haline dönüşen bir kenti yeniden ayağa kaldırmak için uğraşan kadroların yaptığının değerini anlamamızı ve koruma bilincini getirir. Dolayısıyla İzmirliler olarak her birimizin İzmir yangınının bilincinde olmamız gerekiyor. Yokluk içerisinde yanık İzmir’in yeniden imar edilmesi için gösterilen çabaları, İzmir’in yeniden uluslararası ticari itibarını geri kazanması için verilen mücadeleyi anlamak için İzmir yangınının büyüklüğünü ve kente verdiği zararı iyice anlamak gerekir” ifadelerini kullandı.
“Yanık Yurt, bir araştırma sergisidir”
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, “Bugün APİKAM olarak çok heyecanlıyız. Sergi salonumuzda yeni bir sergiye ‘merhaba’ diyoruz. Yanık Yurt, her şeyden önce bir araştırma sergisidir. Serginin meydana getirilmesi için APİKAM Arşivi başta olmak üzere Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinden, çok sayıda yerli ve yabancı arşivden ve koleksiyonerlerimiz Yavuz Çorapçıoğlu arşivi ile Nejat Yentürk koleksiyonundan yararlanılmıştır. Yanık Yurt, Büyük İzmir Yangını’na ve Batı Anadolu’da çıkan yangınlara yeni bakış açıları getirtmeyi ve yeni tarihsel yaklaşımlara kapı aralamayı amaçlamaktadır. Bir diğer hedefi de söz konusu yangınlar hakkında henüz gündeme gelmemiş soruları sormayı ve yeni araştırmaların oluşmasına aracılık etmektir” diye konuştu.
Savaş yıllarında yaşanan trajediye odaklanıyor
Yanık Yurt sergisi, savaş yıllarında yaşanan trajediye odaklanıyor. Sergide yer alan fotoğraflar Nejat Yentürk koleksiyonu ve Albert Kahn Arşivi’nden derlendi. Yunan ordusunun çekilmesi sonrasında Batı Anadolu’daki kasaba ve şehirlerin durumunu belgeleyen filmler ise Albert Kahn, Uluslararası Kızılhaç Komitesi ve British Pathé Arşivleri’nden alındı. Sergiye, Yavuz Çorapçıoğlu ve Hükümet Tulumbacı Başı Ali Rıza Bey’in ailesi de arşiv desteğinde bulundu.
Ücretsiz ziyaret edilebilecek
Sesli rehber hizmetiyle destek verilecek sergi, Türkçe ve İngilizce anlatımla ziyaretçisiyle buluşmaya devam edecek. Tasarımından kurulumuna kadar tümüyle İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin imkânları ve APİKAM personelinin emeğiyle meydana getirilen sergi, 20 Haziran 2025 tarihine kadar ücretsiz ziyaret edilebilecek.
