Padişahın açık Türkçe ısrarı
Sultan II. Murad sadece Türkçe kitaplar yazılmasını ve çeviriler yapılmasını teşvik etmekle kalmamış, yazarların açık ve anlaşılır bir...
Neye Osmanlıca diyoruz?
Osmanlı yazarları, mesela Ahmed Cevdet Paşa, “Osmanlı dili” dendiğinde küçük bir grup seçkinin kullandığı anlaşılmaz bir yazı dilini...
II. Mahmud’un söz geçiremediği münşi
Türkçenin 14. Yüzyılın başlarından itibaren yazı dili oluşu sürecini konuşuyorduk. Muhakkak ki Arapça, Farsça ve Anadolu’nun diğer yerli...
Devletoğlu Yusuf: Türkçe der dersi müderrisler, ey Ahi
Germiyan asıllı Osmanlı şair ve yazarı Şeyhoğlu Mustafa, Yıldırım Bayezid’e sunduğu Hurşîd-nâme adlı mesnevisinde, “Rum eli” dediği...
Şeyhoğlu: İlim Türktür dilim Türktür dedim
Beylikler Anadolu’sunda siyasî otoritenin çok parçalı bir hâl almasının Türkçenin yazı dili oluşu üzerinde olumsuz bir etkisi olmamıştır....
Âşık Paşa: Biriküben bir yola gitmek gerek
Mevlâna’nın Mesnevi’sinden gelen meşhur bir hikâye var, bilirsiniz. Hani, Arap, Acem, Türk ve Rum, dört arkadaş ortak sahip oldukları tek dirhemle...
Delü gibi ırlarvam:Taralalla,taralalla!
Sultan Veled’in Anadolu’da yazılan ilk Türkçe metinler olarak bilinen şiirlerinin belki Farsça öğrenilmesini teşvik etmek gibi bir amacı da...
Kitabın başlarında bir yer
Ara ara düşündüğüm bir konudur; neden Türkçe yazıyoruz? Soru yersiz, cevabı da çok basitmiş gibi görünebilir. Bugünün bir şekillendirmesiyle,...
Galiba sadrazam da katil değildi
Muhterem hocamız Kemal Beydilli’nin “Fatih’in zehirlenmesinde Şehzade Bayezid + Halvetiye töhmeti Prof. Kissling’in tezidir” hatırlatmasıyla,...
Babinger’in uzun gölgesi
1953 tarihli kitabından önce Babinger, Fatih’in hekimlerinden Yakup Paşa hakkında 1951 yılında yayımladığı makalesinde, Venedik’in, Fatih’in...
Köktürklerden Osmanlıya ecel şerbeti
Fatih’in ölümü hakkında Âşıkpaşazâde’de yazılanları gördük. Peki, Fatih’e çağdaş veya yakın çağdaş olan diğer Osmanlı kaynakları...
Venedik’ten bir ölüm, 4.0...
Fatih Sultan Mehmed, herhalde günümüz Türkiye’sinde en iyi “bilinen” üç sultandan biridir. Tabii ki hepsinden daha iyi “bilinen” Ertuğrul...
Fatih’in ölümü
Basitçe söylersek bir görüş Fatih’in zehirlendiği tezini savunurken diğeri onun ölümünün hastalık sonucu ve doğal yollardan olduğunu savunuyor....
Gebze üzerinden İtalya
Fatih’in son günleri sürekli tartışılır. Bugün iç içe geçmiş olsa da burada tabii ki iki tartışma var. Birincisi, Fatih’in resmen nereye...
Şehzâde Selim: Merdüm-zâdelerden yüz çevirmek olmaz
Son dönem Osmanlı toplumundaki “dönme / mühtedi” karşıtlığının tarihsel kökenlerinin peşine düşüldüğünde, ortaçağlara kadar geri...
Bizansın yargıyı ele geçirdiğidir
15. Yüzyıl yazarlarından Ebü’l-Hayr-ı Rûmî, Saltuk-nâme’sinde, köle kökenli vezirlerinin ihaneti dolayısıyla Rodos şövalyelerine esir...
Bir Alaeddin esir olmuş diyeler
Arşiv belgeleri ve kanunnameler gibi resmî evraka bile yansıdığına bakılırsa, 19.Yüzyıl başlarının Osmanlı toplumunda dönmelere / mühtedilere...
Bir Yeniçeri ocağı ki içinde dönme bulunmaz
Son iki yazımda, vakanüvis Ahmed Vâsıf Efendi’nin ammeye Nizam-ı Cedid propagandası yapmak için kaleme aldığı Hülâsatü’l-Kelâm adlı...
‘Koca sekbanbaşı’nın Türkleri vasfettiğidir
Vakanüvis Ahmed Vâsıf Efendi’nin Hülâsatü’l-Kelâm’ı (Koca Sekbanbaşı Risalesi) her şeyden önce Nizam-ı Cedid’in propagandasını yapmak...
Meğerse Yeniçeri ocağını Kanuni kurmuş
Tam adı Hulâsatü’l-Kelâm fî Reddi’l-Avâm olan ama daha çok “Koca Sekbanbaşı Risalesi” adıyla tanınan eser bir yönüyle köklü nasihat-nâme...
Nasihat-nâme değil Sokullu’dan kurtulma eylem planı
1579’dan önce yazılarak III. Murad’a sunulan Hırzü’l-Mülûk, adil ve işler bir toplum yapısına kavuşmak için başta padişah olmak üzere...
Sokullu suikastine bir bakış
Sokullu Mehmed Paşa, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde kesintisiz olarak 14 yıldan fazla bir süre sadrazamlık etmişti....
1947 Hudut Protokolü ne diyordu?
Tarihçilerin en temel işlerinden biri zaman içindeki değişiklikleri saptamaktır. Fakat bunu layıkıyla yapabilmek için de devamlılıkların dikkate...
Ankara anlaşması ne diyor ne demiyor?
Geleceğin tarihçileri, şu içinde yaşadığımız dönemi yasal veya değil, bir yerlerden ayrılmak amacıyla yapılan referandumların sıklaşmasına...
Tekir kızı Pamuk’tan mektup var
DÜN VE GÜNSon zamanlarına kadar ağırlıklı olarak bir tarım toplumu olan imparatorlukta, o sektördeki belirli bir makineleşmeye rağmen hayvanlar...
Hikmet ehli bir kuştur sülün
Çok yönlü Osmanlı entelektüeli Kâtib Çelebi’nin Latinceden yapılma çevirileri de vardır.Orman ve Su İşleri Bakanlığı geçenlerde, Samsun’da...
Hünkârım Attila’yı nasıl bilirdiniz?
Osmanlıların kendi kültür dünyalarında, siyasî meşruiyet sağlayacak türden bir referans olarak Hunlar bulunmuyordu.Tarih sayesinde geçmiş hakkında...
Şehrin ortasındaki Frengistan
Şükür, etkisi akademik âlemde epeyce kırıldı ama geniş çevrelerde hâlâ öyle veya böyle etkili olan bir paradigma, daha doğrusu iç içe geçmiş...
Fatih’in kentsel dönüşüm projesi
Osmanlı kayıtları, Fatih’in İstanbul’u iskân ve şenlendirme politikalarının büyük mağduriyetlere yol açtığını gösteriyor.Fatih’in,...
Fetihten sonra bir rant kavgası
İstanbul’un imarı ve zorunlu iskânı gibi büyük sosyal sonuçları olan bir konunun, Rumlar ve Türkler arasında çekişmeyi içeren etnik bir...
Turcomania ve Palgrave’in kehanetleri
İngiliz oryantalist ve diplomat Palgrave, Doğu Anadolu merkezli bir coğrafyada Türkmenlerin önderliğinde yeni bir ulusun ortaya çıkmakta olduğunu...
Yakınlarda bir Türkmenistan
Akkoyunlu devleti dağıldıktan yüzlerce yıl sonra bile Osmanlı kaynaklarında Fırat’ın doğusundaki bir ülkeye Türkmenlikle ilgili adlar verilmekteydi.Tarihçilerin...
İstanbul’un fethinde şehit olan şehzade kimdi?
Belge tek başına tarih değildir. Ancak gerekli eleştiri süreçlerinden geçirdikten sonra kullanılabilir. O zaman da mevcut bilgimize nasıl eklemlendiğine...
Müneccimbaşı: Romalıların ülkelerinden birine Rum dendi
Osmanlı tarihyazımında Diyar-ı Rum deyince sadece Anadolu şehirlerini anlamanın tarihini 17.Yüzyıla hatta daha eskiye götürebiliriz.Son haftalardaki...
Yedi iklime hükmeden Padişah-ı Rum
Osmanlı İmparatorluğu dâhilinde çekirdek bir bölgeyi işaret eden “Rum” kelimesi siyasî bağlamlarda imparatorluğun bütününü nitelemek...
Rum’da son durum
Osmanlı tarihi çalışanlar ara ara işin elifbasına döner ve “Kimdi bu Osmanlılar?” diye sorarlar. Peşinen söylemek gerekiyor ki aldatıcı...
Hindistan’da bir reis
Günümüzde “amiral” de dediğimiz oluyor ama kendisinin ve çağdaşlarının dilinde o bir “reis” idi…Takipçisi olmakla övündüğü Hızır...
Süleyman Şükrü: Biz yatınca bunlar kalktılar
Bir Osmanlı telgrafçısını 1902-1907 yılları arasında hiç durmamacasına seyahat ettiren saikleri tam olarak bilemiyoruz.Eğirdirli Karçınzâde...
İstimlâk edilmiş topraklarda bir cevelân
Hatırat türündeki eserler kadar olmasa da Osmanlı dünyasından kalan ve başka bir “ben metni” çeşidi olan seyahatnamelerin de ciddî bir yekûn...
Kardeşlik ve özgürlük tamam da eşitlik nereden çıktı?
Osmanlı tarihçisi Şânizâde, Fransız Devrimi’nin etkisiyle İslâmî bir milliyetçilik tasavvur etmişti.Osmanlı modern tıbbının ve tıp dilinin...
Penah efendi: Bundan sonra Arnavutça konuşulmaya...
Vaktine göre “tuhaf” fikirleri olan Moralı Süleyman Penah Efendi’yle devam ediyoruz. Başta Delvine ve Avlonya sancakları halkı olmak üzere...
Osmanlı Avrupası’nda kolonyal esintiler
Aydınlanmacı Penah Efendi’nin, Osmanlı Arnavutları için önerdiği kapsamlı projesini emperyal ve kolonyal bağlamlar çerçevesinde görmek gerekir.Osmanlı...
Süleyman Penah Efendi’nin Esbâb-ı Tedbir-i Nizâm-ı Ekâlim adlı risâlesi
Bazı yazarların ve eserlerinin kıyıda köşede kalmak gibi bir kaderleri oluyor galiba. Öyle ki kendi dönemlerinde yeterince bilinmedikleri gibi...
Batı hegemonyası karşısında yalın risale bir Müteferrika
İbrahim Müteferrika’yı en çok Arap harfleriyle Türkçe kitap basmasından ve biraz da askerî konulardaki reform önerilerinden dolayı biliriz…Böyle...
Tanzimat Fermanı’nın mimarı Islahat Fermanı’na karşıydı
Mustafa Reşid Paşa, Islahat Fermanı’na bir genel meclis tarafından karar verilmesi ve senede bağlanmasının daha yerinde olacağı görüşündeydi.Gülhane...
Gülhane Hatt-ı Hümayunu da bir ahitleşmeydi
Padişah, ulema ve devlet adamlarının bu esas belgeye yemin etmeleriyle birlikte Tanzimat dönemi başlamış oldu.Daha çok Tanzimat Fermanı olarak...
Bir merkeziyetçilik anayasası olarak Sened-i İttifak
Merkezin önceliklerini gözeten bu esas belgeyi imzalayanlar arasında Anadolu’nun en büyük âyan hanedanları olan Karaosmanoğulları ve Çapanoğulları...
Sened-i İttifak aslında merkezi güçlendirmek için tasarlanmıştı
Padişah sözleşmelerinin içinde, sözleşme niteliği açıkça öne çıkarılarak, hukukçular, tarihçiler ve diğer sosyal bilimciler tarafından...
