Prof. Dr. Hakan Savaş’ın sinema yazıları ‘Kiraz Mevsimi ve Sinema Bileti’ adıyla Ağustos 2024’te Sözcükler Yayınevi tarafından basıldı. Metinleri akademik boğuculuktan uzak olan Hakan velut bir yazar. Kitapta 16 film yazısı, 6 sinema yazısı, 14 sinemacı yazısı var. Kitaba adını veren yazısında “Hayat kısa, sanat uzun” diye yazıp, Cemal Süreya’nın “Hayat kısa / Kuşlar uçuyor” dizesiyle denemeyi bitirir. Hayat kısa. Ne yazık ki Hakan’ı 30 Nisan 2024’te yitirdik…
BESİM DALGIÇ
Sinema yazarlığı netameli bir iş. Popüler kültürün kolaycılığıyla da ya da nesnel değerlendirmelerle de yazılabilir. Tercih meselesi. Piyasaya yakınlaşırsan aranan bir yazar olunabilir, dolaylı yoldan ünlü olmanın da keyfi çıkarılabilir...
Sinemanın Lumière Kardeşler’den bu yana büyük bir gelişme gösterdiği herkesin malûmu. En büyük aşama ise Sovyet sineması döneminde yaşandı. Ancak sinemayı sanayileştiren, hegemonyalaştıran Hollywood’tur. Hollywood bir çeşit Olimpos’un mitolojik tanrılarına, tanrıçalarına benzermişcesine yapımcıların yarattığı yıldızlar topluluğudur. Bu bir seçim değil, Amerikan İmparatorluğu’nun dünya üzerinde kurduğu kültürel egemenliği devam ettirebilmesi için bir zorunluluktur. Lumière Kardeşler’le Fransa’da ilk toplu gösterimlerin yapıldığı yıllardan sonra ‘Yedinci Sanat’ adını alan bu akım kısa zamanda tüm dünyayı sardı. Kültürel ve düşünsel birikiminden dolayı Avrupa sinemasının da dünyadaki etkisi çok büyüktür. Hollywood’un tersine Avrupa sineması yönetmenler sinemasıdır. Avrupa’nın da yıldızları var elbet. Mesela Giuliano Gemma... Hollywood’a da gitmiş. Ama yıldızı çabuk sönenlerden. Brigitte Bardot hep parlayanlardan. Ama gerçek efsane her zaman Alain Delon’dur. Ancak yıldızların ışıkları o kadar parlaktır ki bir müddet sonra görünmezler..!
Paris’te 1895’te başlayan sinema macerası çok geçmeden Osmanlı’yı da etkisi altına almış, 1896’da İstanbul Pera’da bulunan Sponeck Birahanesi’nde ilk gösterimler yapılmış, sonra hızla yaygınlaşmış. Her ne kadar varlığı tartışmalı bir filmle anılan Fuat Uzkınay üzerinde ısrar edilse bile Osmanlı’nın ilk sinemacıları Makedon kökenli Manaki Kardeşler’dir.
Cumhuriyet’in ilk dönemlerindeyse bizim sinemamız da yıldız oyunculara dayanıyordu. Zaten örnek daima Hollywood’tu. Ayhan Işık bizim Clark Gable’mızdı. Türkan Şoray gibi yıldızlaştırılan birçok oyuncumuz oldu. Daha sonra Lütfü Akad’la, Metin Erksan’la, Atıf Yılmaz’la yönetmenler sineması başladı. Yılmaz Güney’ler, Zeki Ökten’lerle devam etti.
Sinema okulları, sinema festivalleri derken sinema dergileri de ortaya çıkmaya başladı. Sinematek’in ‘Yeni Sinema’, Türk Film Arşivi’nin ‘Ulusal Sinema’, sinema festivalleri döneminde ‘...ve Sinema’ dergileri gibi birçok yayın... Düşünce yapısına katılmasam da ‘Ulusal Sinema’nın dışındaki tüm dergiler genellikle tercüme ağırlıklı olmalarından dolayı bu yayınlara çok yakın değildim.
İlk cümlede sinema yazarlığının netameli bir iş olduğunu yazmıştım. Genellikle ciddi yazılar ciddiye alınmaz. Oysa Hakan Savaş’ın sinema yazıları ciddiye alınması gereken kalem erbabı denemeler. Ama ondaki ciddiyet güler yüzlü. Eskişehir A. Ü. İletişim Bilimleri Fakültesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Hakan Savaş’ın metinleri akademik boğuculuktan uzak. Hakan’la Sözcükler dergisinde yıllarca yazdık. Sinema yazılarını hep takip etmiştim. ‘Kiraz Mevsimi ve Sinema Bileti’ adıyla kitaplaştırdığı bir kısım yazılar Sözcükler Yayınevince 2024 Ağustos ayında basıldı. Sözcükler tarafından ‘Sinema ve Varoluşçuluk’ kitabı da yıllar önce yayımlanmıştı. Başka kitapları da var. Mezuniyeti de ayni fakülteden… Otuz yıllık arkadaşım Naci Güçhan’ın öğrencisi, sonra meslektaşı. Onu Naci sayesinde bildik. Naci Güçhan anlatmayı sever pek yazmazdı ama son zamanlarda Sözcükler dergisinde art arda makaleleri çıkmıştı. “Sinema Tarihi dersinde, benimle birlikte pek çok öğrencisine sinemanın tarihi olduğu kadar, sinemanın kendisini sevdiren hocam, Prof. Dr. Naci Güçhan’a” ithafı kitapta ‘Bir Yangının Külünü Yeniden Yakıp Geçti’ başlıklı denemenin başında yer alıyor. Naci’nin aksine Hakan velut bir yazar. Kitapta 16 film yazısı, 6 sinema yazısı, 14 sinemacı yazısı var.
Kitaba adını veren ‘Kiraz Mevsimi ve Sinema Bileti’ adlı denemesinde, Edip Cansever’i kaybetmenin hüznüyle Kadıköyü’nde dolaşırken bir adamın açtığı bond çantada eski piyango biletlerini satarken gören Cemal Süreya’nın, aklına zamanı geçmiş bu biletlerin niçin alınacağı sorusu takılır, sonra da hiç kullanılmamış dahi olsalar hepsini bir yaşanmışlık belgesi olarak değerlendirir... Hakan “Hayat kısa, sanat uzun” diye yazıp, Cemal Süreya’nın “Hayat kısa / Kuşlar uçuyor” dizesiyle denemeyi bitirir. Hakan Savaş’ın denemelerinde sinemayla birlikte şiir, felsefe, edebiyat ve daha birçok şeyle karşılaşılır...
Hayat kısa. Ne yazık ki Hakan Savaş’ı 30 Nisan 2024’te yitirdik. Bir yıl önce ise 1 Eylül 2023’te de saçma bir kaza sonucu Naci Güçhan’ı yitirmiştik. Nurlar içinde yatsınlar...
NE YAZIK Kİ İLK OKULUMUZUN AKIBETİ BELİRSİZ...
Türkiye’de sinema okullarının açılması ise çok çabuk gerçekleşmedi. Sami Şekeroğlu’nun bir grup arkadaşıyla birlikte 1962’de Akademi bünyesinde kurduğu ‘Kulüp Sinema 7’ evrilerek 1969’da ‘Türk Film Arşivi’ne, 1975’te de ilk öğrencilerinden biri olduğum sinema okuluna dönüşüp ‘Sinema-TV Enstitüsü’ adını almıştı. Ne yazık ki günümüzde yöneticilerin aymazlığından dolayı bu ilk sinema okulunun akıbeti belirsiz... 1965’te Onat Kutlar’ın öncülüğünde kurulan ‘Türk Sinematek Derneği’ bir başka dönüm noktasıydı. Nedense 1975’ten itibaren ‘Sinema-TV Enstitüsü’nde Sami Şekeroğlu’nun desteğiyle öğrenci temsilciliğinin o dönemin en güzel salonunda başlattığı programlı film gösterileri ise pek anılmaz... Bence sinema kültürümüzdeki en yaygın eylem önce ‘Balkan Film Festivali’ sonra ‘Sinema Günleri’ daha sonra da ‘Istanbul Film Festivali’ adını alan, şehrin bütününü kapsayan etkinliktir.
