Ardahan ile Kars yöresinden 13 bin yıllık atadan kalma tohum yeniden ekildi. 50 yıl aradan sonra bakanlığın desteğiyle başlayan üretim, 5 yılda 3 bin tona çıktı…
Ardahan ile Kars yöresinde 13 bin yıllık geçmişe sahip olan ata tohumu kavılca buğdayı, 5 senedir tekrardan üretiliyor. Tarım Bakanlığı tarafından 700 çiftçiye dağıttığı 350 ton tohum desteği ile beraber üretim sahası, 14 bin dekar alana yayılan ve üretim miktarı da 3 bin tonu bulan kavılca buğdayı, glütensiz ve yüksek protein içeren özelliği ile yeni pazarlara ulaştı. Coğrafi işaret patenti olan kavılca buğdayından yapılan organik un, ulusal ekmek ve bisküvi firmalarınca da kullanılıyor.
50 YILDAN SONRA YENİDEN KEŞFEDİLDİ
Ardahan’daki üreticiler, tarla sürüm sezonunun açılmasıyla geçtiğimiz yıl ürettikleri kavılca buğdayı tohumlarını ambarlardan çıkararak tekrardan toprakla buluşturdu. 50 yıl gibi bir üretim arasından sonra kaybedilmek üzereyken tekrardan keşfedilen kavılca buğdayından verim alan üreticiler, bu buğdayı, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) desteğiyle kurulan özel değirmende öğüterek elde ettikleri ununu ulusal firmalara sattı. Kavılca ununu evlerinde ekmek, pasta ve yöresel yemeklerin yapımında kullanan yöre halkı, aynı zamanda büyükbaşlar için besi yemi olarak da kullanmaya başladı.
“ARDAHAN VE TÜM İLÇELERİNDE ARTIK ÜRETİLİYOR”
Kaybolmak üzereyken kavılca buğdayını elindeki az miktardaki tohum ile yıllar içinde çoğaltarak bugünkü üretim aşamasına taşıyan 55 yaşındaki çiftçi Nejdet Kanbir, üreticilere öncü olarak TKDK desteğiyle kavılca buğdayı öğütme değirmeni kurdu. Kanbir, üreticilerin artık gelir kazanmaya başladığını ifade ederek şunları aktardı:
"Kavılca buğdayı aynı zamanda toplum sağlığını da yakından ilgilendiren bir üründür. Bunun ekşi maya ile sıfırlanan glüten ve sıfır düzeyinde şekeri var. İnsan sağlığına çok faydalıdır. Bizim bu tür ile karşılaşmamız 2003 yılına gidiyor. Üç kişide vardı ve bizim de un fabrikamız vardı. Yalnız uygun bir makine ve tesisle üretimi mümkündü ancak bunun için üretiminin artırılması gerekiyordu. Çocuk büyütür gibi 15 yıl gibi bir sürede bunu çoğalttık. 2019 yılında TKDK desteği ile bir fabrika kurduk. Bu girişimimiz Tarım Bakanlığı'nın dikkatini çekti ve bir proje yapılarak tohum dağıtımı yapıldı. Tohumun tekrar alımı yapılarak yeni çiftçilere dağıtıldı. Bugüne geldiğimizde çok fazla yaygınlaştı ve ulusal firmalara ununu satmaya başladık. Ardahan ve tüm ilçelerde artık üretimi başladı. Bir ulusal firma ekmek üretiminde, bir ulusal firmada bisküvi üretiminde bu unu kullanıyor. Coğrafi işaretle birlikte yaygınlaşması da hızlandı ve sertifikalı çiftçilerimiz çoğaldı."
