Tunceli’nin Pertek İlçesinde Geleneksel Çedene Kahvesi Üretimi
Tunceli’nin Pertek ilçesinde köylüler, dağlık alanlarda yetişen çedene ağaçlarından geleneksel yöntemlerle çedene toplayarak, bu meyveleri kahve benzeri bir içecek haline getiriyor. Sağlıklı ve lezzetli bir alternatif olarak dikkat çeken çedene kahvesi, köylüler tarafından hem evde tüketiliyor hem de kilosu 300-400 lira arasında satılarak ekonomik bir gelir kaynağı oluşturuyor.
Aşağıgülbahçe köyü sakinleri, uzun yıllardır ürettikleri çedene tozunu hem kendi ihtiyaçları için kullanıyor hem de satarak geçimlerine katkıda bulunuyor. Sonbaharın gelmesiyle birlikte, köylüler olgunlaşan çedene meyvelerini toplamak için hazırlık yapmaya başlıyor.
Hasat öncesinde çadırlara yerleşen köylüler, çedene ağaçlarının altına çadır kurarak gerekli hazırlıkları tamamlıyor. Dallardaki yeşil çedeneleri sırıklarla yere düşüren köylüler, topladıkları meyveleri torbalara doldurarak evlerine taşıyor. Ardından, güneşin altında kurutmak üzere bahçelerine seriyorlar. Birkaç gün süren kurutma işleminin ardından, çedeneler eleklerden geçirilerek toz, toprak ve dal parçalarından arındırılıyor.
Köylülerin “sıkot” adını verdikleri taş havanda kavrulan çedeneler, odun ateşi üzerinde öğütülerek kahve tozu haline getiriliyor. Bilimsel adı “pistacia terebinthus” olan çedene, Türkiye’nin farklı bölgelerinde menengiç, çitlenbik ve bıttım gibi çeşitli adlarla anılıyor.
Ekonomik Değer ve Sağlık Faydaları
Çedene üreticisi Mahmut Irmak, Aşağıgülbahçe köyünde birçok çedene ağacının bulunduğunu belirtiyor. Bazı komşularının çedene ağaçlarını çam fıstığına dönüştürdüğünü ifade eden Irmak, “Çedeneler yazın kırmızı, sonbaharda ise yeşil oluyor. Sıkot ile öğüterek kilogramını 300-400 liraya satıyoruz,” diyor.
Köylülerden Semi Ber, Aşağıgülbahçe köyünün 400 hanelik bir yer olduğunu ve bölgede hayvancılığın yaygın olduğunu aktarıyor. Ber, çedene hasadının başladığını ve aile ihtiyaçlarına göre topladıklarını vurguluyor. “Çedene yağı çok sağlıklı; Almanya’ya gittiğimde mutlaka götürüyorum. Bazı hastalıklara karşı faydalı ve katkı maddesi içermiyor,” şeklinde konuşuyor.
Köylülerden Anık Öz ise çedene ağaçlarının atalarından kalma olduğunu belirtiyor. Öz, çedene üretiminin zorlu yanlarından bahsederek, “Her yıl çok sayıda meyve veriyorlar. Güz aylarında çedene toplayıp kahveye dönüştürüyoruz. Çedene kahvesini genellikle evimizde tüketiyoruz; sağlığına çok faydası var,” diyor.
Pertek ilçesindeki köylüler, geleneksel yöntemlerle ürettikleri çedene kahvesi ile hem sağlıklı bir içecek sunuyor hem de ekonomik bir gelir kaynağı oluşturuyor. Bu gelenek, bölgenin kültürel mirasının önemli bir parçası olarak yaşatılmaya devam ediyor.
