Hükümet, darboğazdaki ekonomi nedeniyle kuryenin bahşişinin bile peşine düşerken bütçedeki asıl karadelikler görmezden gelindi. Milletin cebindeki her kuruşu izleyen devletin, kendi kurumlarındaki ‘umursamazlık ve hesap vermezlik’ ise Sayıştay raporlarına yansıdı. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kendine ait binaların kirasını toplamadığı, Orman Genel Müdürlüğü’nün verdiği kredileri takip etmediği ortaya çıktı.
KİRALAR ALINMADI BİTEN SÖZLEŞME İHALESİZ UZATILDI
- Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait bazı taşınmazların kiraları vadesinde tahsil edilmedi, hukuki işlem de başlatılmadı.
- Bölge müdürlüklerince kiraya verilen taşınmazlar kira süresi sonunda ihale yapılmadan bir taahhütnameyle yeniden aynı kişilere kiraya verildi.
YANGIN UÇAĞI FONUNA 2018’DEN BERİ BAKAN YOK
Orman Genel Müdürlüğü tarafından yangın uçağı ve helikopteri alımı için oluşturulan fon 2018 yılından itibaren takip edilmedi.
Orman köylülerinin kalkındırılması için kullandırılan kooperatiflere verilen krediler de tahsil edilmedi. 2 binden fazla dosya icralık hale geldi.
YURTTA MÜDÜRKİMİ İSTERSE İHALE ORAYA
Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı yurtlardaki kafeterya, berber ve lokantalar için işletici olarak başvuran kişi ve firmalar arasında düşük puan alanlara Genel Müdür takdiriyle ihale verildi.
İşletici firmanın hangi kriterlere göre seçildiğine ilişkin bir ‘usul ve esas’ da gözetilmedi.
GARANTİLİ KREDİNİN KUR FARKI MİLLETE
2023’te Hazine garantili dış kredi kullanan kamu kurum ve kuruluşlarına sağlanan 96 milyar TL garanti tutarının 17 milyar lirası kur farkına ödendi.
AFAD’ın, Milli Savunma Bakanlığı’ndan talep ettiği hava araçları için 4 milyon lira olan uçuş maliyetleri bakanlığa aktarılmadı.
KAMU KURUMLARINDAKİ USULSÜZLÜKLER SAYIŞTAY İNCELEMESİNDE
KARA DELİK RAPORDA
Ekonomik krize çare olarak halktan sabır ve tasarruf isteyen hükümetin bütçede açtığı karadelikler 2023 yılı raporlarına yansıdı. Garantili kredide kur farkının millete ödetildiği, birçok bakanlıkta gelir gider dengesinin şaştığı, bazı işlemlerin yanlış muhasebeleştirildiği ortaya çıktı. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün ise, kendine ait binaların kirasını toplamadığı anlaşıldı.
İktidar, ekonomiyi düze çıkarmak için milletin cebindeki her kuruşu izlemeye aldı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, neredeyse her gün yeni bir vergi düzenlemesi açıklarken eğitim başta olmak üzere birçok alanda tasarruf tedbirleri alındı. Ancak Sayıştay’ın 2023 yılına ait kamudaki denetleme raporları, devletin kendi kurumlarındaki ihmalleri ve umursamazlığı bir kez daha ortaya koydu. İşte o raporlarda yer alan çarpıcı detaylar...
2023 yılında Hazine garantili dış kredi kullanan kamu kurum ve kuruluşlarına verilen 96 milyar 568 milyon TL garanti tutarının, 17 milyar 887 milyon TL’si kur farkına ödendi. Bu borçlardan geçmiş yıllardan gelenler de dahil 2024 yılına 656 milyar 435 milyon TL devretti.
AFAD’DAN ÖDEME YOK
İçişleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı (AFAD), Milli Savunma Bakanlığı’ndan (MSB) hava araçları talep etti. Toplam uçuş maliyetleri 4 milyon 137 bin 400 lira olan söz konusu araçlar için MSB’ye ödeme yapılmadı.
Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı yurtlardaki kafeterya, lokanta, kantin, berber, kuaför gibi özel birimlerin kimler tarafından işletileceği konusunda Genel Müdür’ün son sözü söylediği tespit edildi. Raporda “Başvuran kişi veya firmaların büyük bir kısmının diğer adaylardan daha düşük değerlendirme puanı bulunmasına rağmen Genel Müdür’ün takdir hakkıyla işletici olarak seçildiği belirlenmiştir” denildi. Kurum, konuya ilişkin Sayıştay denetçilerine gönderdiği cevap yazısında “İlerleyen süreçte işletici seçimine yönelik değerlendirme kriterleri, internet ortamında şeffaf bir şekilde yayımlanacaktır. Yönetmelik çalışmaları da tamamlanmak üzeredir” denildi.
YANLIŞ HESAPLAMA
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2023 yılında pek çok konuda tutarları hatalı muhasebeleştirdi. Bu durum, bilançodaki hesapların eksik veya fazla görülmesiyle sonuçlandı. 2023 yılında 65 yaşını doldurmuş “Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun” kapsamında bağlanan yaşlı ve engelli aylıkları ile 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye göre doğum yardımlarından ilgililerine ödenemeyen tutarların hatalı muhasebeleştirildiği kaydedildi. Bulgulara göre; kamu idaresinin bazı birimlerinde istihdam edilen işçiler için kıdem tazminatı karşılıklarının ayrılmadı, bazı birimlerinde ayrılan karşılıklar hatalı hesaplandı.
Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde 2023 yılı içinde inşasına başlanan maddi duran varlıklara ait harcamalar, mevzuata aykırı şekilde ‘’Giderler Hesabına’’ kaydedildi. Bu yüzden ‘Bilançodaki Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı’nda 22 milyar 463 milyon lira eksik çıktı. Ayrıca bölge müdürlüklerince kiraya verilen taşınmazlar, sözleşme süresi sonunda ihale yapılmadan bir taahhütname ile yeniden aynı kişilere tahsis edildi. Kiralama süresi 10 yılı geçen taşınmazlar bulunmakta. Bazı taşınmazların kiraları vadesinde tahsil edilmedi, mevzuya dair herhangi bir hukuki işlem de başlatılmadı. Lisans ile telif hakkı alımlarından bazıları, “Haklar Hesabı”na kaydedilmesi gerekirken mevzuata aykırı şekilde doğrudan giderleştirildi. Bunun sonucunda mali tablolarda tutarsızlık meydana geldi. İş avans ve kredi tutarları ile bunlara ilişkin harcamaları gösteren mahsup tutarları arasında büyük farklara rastlandı. Bazı tutarların sürekli olarak ihtiyacın çok üzerinde belirlendiği görüldü.
SAYDAMLIK ELEŞTİRİSİ
Sayıştay’ın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı raporunda; maden ihalelerindeki anlaşmazlıkların bütçeye ‘’yönetilemez boyutta’’ yük getirdiğine dikkat çekildi. 2023 yılında ruhsat iptallerinden kaynaklı toplam harcama 156 milyon TL olarak kaydedildi. Bakanlığa bağlı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün (MAPEG) maden sahalarında işletme sonrası yapılan rehabilitasyon çalışmalarında maliyeti karşılama bedelleri yetersiz kaldı. Kurumun konuyla ilgili 2020’den bu yana mevzuat çalışmasının bulunduğu ancak tamamlanmadığı bilgisine de yer verildi.
Vakıflara bağlı eğitim kurumlarında ücretsiz okutulması gereken asgari lisans üstü öğrenci sayısına Yükseköğretim Bilgi Sistemi (YÖKSİS) üzerinden ulaşılamadı. Söz konusu tespite ilişkin “Veriye ulaşılamaması, saydamlık ve hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda rapor üretmeye engel” ifadesi kullanıldı. Yine yükseköğretim kurumları tarafından yürütülen Bilimsel Araştırma Projelerine (BAP) ait birçok verinin YÖKSİS nezdinde bulunmadığı ve bu verilerin görevli bir birim tarafından takip edilmediği de belirtildi.
YANGIN UÇAĞI FONUNA BAKAN YOK
Sayıştay’ın 2023 yılı Orman Genel Müdürlüğü Denetim Raporu’nda yangınlarda kullanılmak üzere uçak ve helikopter alımı için oluşturulan fonun son 6 senedir takip edilmediği belirlendi. Denetçiler, “Helikopter Alımı Projesi” kapsamında, 2012-2018 yılına kadar fon hesabına 824 milyon TL aktarıldığını ancak 2018’den sonraki dönemlerde mali tabloların izlenmediğini ortaya koydu. 31 Aralık 2023 tarihinden itibaren ise, alımlara ilişkin “muhasebe kaydı bulunmadığı belirtildi. Kurum, Sayıştay denetçilerine gönderdiği cevap yazısında “Size katılıyoruz. İlgili hususların yerine getirilmesi için çalışma başlattık” dedi. Raporda; orman köylülerinin kalkındırılması amacıyla kullandırılan kooperatif ve üst kuruluşlarına verilen kredilerin tahsil edilmediği de tespit edildi. Buna göre, 30 bölge müdürlüğü nezdinde 31 Aralık 2023 tarihinden beri toplam 1 milyar 736 milyon 157 bin TL Orköy kredisi kullandırıldı. 2 bin 860 dosya icra takibine düştü, toplam 33 milyon 565 bin lira icralık alacak oluştu. İcra takibine konu dosyalarda bir yıl boyunca hiçbir işlem gerçekleştirilmedi. Orman Genel Müdürlüğü, Sayıştay’a şu savunmayı verdi: “Çok uzun süreden beri tahsili gerçekleşmeyen krediler tespit edilerek ödenmesi sağlanacaktır. Alacaktan vazgeçme konusu, mevzuat ve limitler doğrultusunda ilgilileri tarafından değerlendirmeye alınacaktır.”
