Otomotiv sanayisinde tehlike çanları çalmaya devam ediyor. Pazara Uzak Doğulu üreticilerin agresif fiyat politikasıyla birlikte girmesi yerlilik payını hızla aşağıya çekti. Yatırım imzası atan markalara ek imtiyaz verilmesi genele yayılınca ucuz şarj edilebilir ithal modellerin önünü açtı. Bu modellere talep yüksek olunca payı yüzde 25’e düşen yerli modeller için elektrikli araçlara gelen tebliğ şarj edilebilir hibrit modelleri de kapsadı.
ALİ YILDIRIM
Türk otomotiv sanayisi son yılların en zorlu virajlarından birini dönüyor. Uzun bir süredir Çin baskısı altında olan sektör karşısında tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bir takım önlemler alınıyor. Elektrikli otomobillere artan taleple birlikte pazarda hızlı bir dönüşüm başlayınca hem yerli sanayiyi hem de üretimi korumak için yeni tebliğler devreye girdi. Özellikle Çinli markaların Türkiye’de agresif büyümesini önlemek için devreye giren önlemler aslında amacına ulaştı. Birçok Uzak Doğulu üreticinin elektrikli araç ithalatı durdu. Elektrikli araç satışları stoklarla dönmeye başladı. En az 20 servis ve TSE şartıyla birlikte yeni süreç başladı. Fakat aradan geçen 8-9 aylık süreçte ne servis kuruldu ne de TSE eğitimleri gerçekleşti. Fakat sonrasında BYD’nin 1 milyar dolarlık yatırım haberiyle birlikte gündeme yeni teşvikler geldi. Hem içten yanmalı hem de elektrikli motora sahip olan otomobillerde yüzde 80 olan vergi yüzde 30’a indi. Anlık olarak alınan bu tebliğ aslında birçok tehlikeyi de beraberinde getirdi. BYD’nin fabrika yatırımını desteklemek amacıyla verilen teşvikten herkes yararlanmaya başladı. Böylece başta TOGG olmak üzere birçok yerli üretici için iç pazarda tehlike çanları çalmaya başladı. Bu sırada pazara 2 milyon liranın altında modeller yavaş yavaş girdi. Tabi bu modeller yerli üretimlere de bir anlamda taş koymaya başlayınca en başta elektrikli araçlara uygulanan servis tebliği şarj edilebilir hibrit otomobillere de uygulandı. Aynı elektrikli araçlarda olduğu gibi yaklaşık 25 gün sonra ithalat bu modellerde de duracak. Öte yandan plansızca alınan kararlar tüketicilerin hevesini kursağında bırakırken, yeni markalara da zorluk çıkartıyor. Elektrikli dönüşümü gerçekleştirmeyen birçok Uzak Doğulu marka, B planında tam şarj edilebilir modelleri devreye almışken kurallar yeniden yazılmaya başlandı. Sanayiciler ise bu kararı olumlu karşıladı.
OSD: SEKTÖR İÇİN OLUMLU
Kapsamı genişletilen tebliğ sanayiciler tarafından da olumla karşılandı. Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) Başkanı Cengiz Eroldu “31 Aralık 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak 1 Ocak 2024’de yürürlüğe giren “Bazı Elektrikli Araçların İthaline İlişkin Tebliğ” ile AB ve ülkemiz ile Serbest Ticaret Anlaşması olmayan ülkelerden ithal edilen elektrikli otomobillere ithalat aşamasında “İzin Belgesi” alınması zorunluluğu getirilmişti. “İzin Belgesi” düzenlenebilmesi için 7 coğrafi bölgede en az 20 yetkili servis istasyonunun ithalatçının kendisi tarafından kurulmuş olmasının belgelendirilmesi, elektrikli araç bakım onarımından sorumlu kişilerin yeterlilik belgesine sahip olması, ithalatçı firmanın Türkiye’de kurulu en az 40 personele sahip çağrı merkezi kurması gibi zorunluluklar getirilmişti.Cuma günü Resmi Gazete’de yayımlanan düzenlemeye ilişkin açıklamada bulunan OSD Başkanı Cengiz Eroldu, tebliğ kapsamına giren araç grubunun genişletildiğini belirterek “Daha önce sadece elektrikli otomobilleri kapsayan düzenleme, haricen şarj edilebilen hibrit otomobillerin yanı sıra elektrikli ve haricen şarj edilebilen hibrit eşya taşımaya mahsus ticari araçların da dahil edilmesi ile birlikte daha da genişlemiş oldu. Özellikle son yıllarda ülkelerin rekabetçiliklerini korumak ve yerel tüketicinin güvenliğini tahsis etmek üzere dünya genelinde birçok tedbirin devreye alındığını gözlemlemekteyiz.”
‘REKABETÇİLİĞİN KORUNMASI BAKIMINDAN ÖNEMLİ’
Cengiz Eroldu “Ticaret Bakanlığımız tarafından yayımlanarak 1 Ocak 2024’te yürürlüğe giren ve bugün kapsamı genişletilen Tebliğ’i ülkemiz tüketicisinin korunması, hizmet kalitesinin sağlanması, otomotiv sanayiinin rekabetçiliğinin gözetilmesi ve ekonomimiz açısından olumlu değerlendiriyoruz. Otomobil pazarında geçmişte %40’a ulaşmış olan yerli araç payının %25’e kadar gerilediği günümüzde, bu düzenleme otomobil pazarında yerli araç payının korunması/geliştirilmesi açısından da olumlu etki yaratacaktır. Bilindiği üzere ülkemiz, ticari araç üretiminde dünya çapında önemli oyuncular arasında yer alıyor. Ticari araç üretimimiz ile AB ülkeleri arasında bu sene 1’inci sıradan 2’nci sıraya geriledi, dünyada ise 9’uncu sıradayız. Ticari araçların adetsel ihracatımız içindeki payı %35, ticari araç pazarındaki yerli araç payı ise yaklaşık %40 seviyesinde” dedi.
‘SIRADA YOLCU TAŞIMAYA MAHSUS ARAÇLAR VAR’
Cengiz Eroldu sözlerini şöyle sürdürdü “Son dönemde otomotiv dış ticaret dengesindeki otomobil grubu kaynaklı bozulmanın, ticari araç üretimimizin pozitif etkisi ile desteklendiği önemli bir gerçek. Tüm bu nedenlerle, Ticaret Bakanlığımız tarafından yayımlanan Tebliğ kapsamına eşya taşımaya mahsus ticari araçların da uygulamaya eklenmiş olmasını ülkemiz ekonomisi açısından önemli görüyoruz. Ayrıca eşya taşımaya mahsus ticari araçların yanı sıra önümüzdeki dönemde yolcu taşımaya mahsus ticari araçların da düzenleme kapsamına alınmasının değerlendirilmesini önemli buluyoruz.”
İÇTEN YANMALILAR DA POTADA MI?
Getirilen tebliğ sonrasında içten yanmalı modellerin ithalatını en azından yavaşlatabilmek için vergi çözümüne başvuruldu. Daha önce zaten içten yanmalı modellere getirilen ek vergi karşısında Uzak Doğulu modellerin ithalatına yüzde 40’lık ek vergi daha gelmişti. Bununla birlikte Uzak Doğulu modellerin fiyatlarının artması beklenirken, piyasada beklenen hareketlilik olmadı. Yani Çinli üreticiler ek verginin tamamını fiyatlara yansıtmadı. Şimdi de daha önce alınan tebliğin gözden geçirilmesi şarj edilebilir hibrit modelleri vurdu. Sadece içten yanmalı modelleri kapsayan bir tebliğ şimdilik yok. Bir gece yine aniden bir tebliğ gelirse üretimi olamayan birçok Uzak Doğulu marka için Türkiye’de sonun başlangıcı başlayabilir.
YATIRIM TEŞVİK BELGESİ ALIRSA BYD MUAF OLACAK
BYD yatırımı gerçekleştiğinde sanayiciler ve siyasiler de yorumlarda bulunmuştu. Verilen imtiyazlar o günlerde de gündeme gelmişti. Siyasetçiler verilen bu teşviğin TOGG’un geleceğini baltalayacağının altını çizerken, vazgeçilen vergi geliri de hatırlatılmıştı. Sanayiciler ise bu imtiyazların gerçekleşmesi için yatırımın en az yüzde 20’sinin gerçekleşmesi gerektiğinin altını çizmişti. Son dönemde yapılan düzenlemelerin hem ülkemize gelecek yeni yatırım kararlarını hızlandırmak hem de iç pazarda yerli ürünlerin rekabetçiliğini korumak açısından çok kıymetli olduğunu düşündüklerini ifade eden sanayiciler, ekosisteme iyi gelecek bir hamle olduğunun da altı çizilmişti.
‘ÜRETİM YOKSA DEVLET ÇİNLİ ARAÇ GÖRMEK İSTEMİYOR’
Eski Renault Group Başkanı Hakan Doğu da konu hakkında sosyal medya hesabı üzerinden bir değerlendirme yaptı. Doğu “Açık olan şu, devlet Çinli araç üretim yapmazsa burada Çinli araç görmek istemiyor. Bu anlaşılabilir bir pozisyon. Ancak parça parça tebliğ çıkarıp, gri bölgelerde kalıp sonra sabahtan akşama ‘reaksiyonla’ yeni yönetmelikler çıkarıp şirketlerin, insanların ekmeği ile oynamak ‘devlet ciddiyeti’ kavramı ile bağdaşmıyor. Yönetim bilimi kuralları çok açık şunu söyleyebilirim: ‘Bir kişi/şirket/kurum reaksiyoner bir tepki veriyorsa savunma pozisyonundadır ve kazanmak için henüz bir strateji geliştirmemiştir.’ Tüm Avrupa otomotiv sanayi ışık gören tavşan gibi kala kalmışken, Türkiye’de biraz bu durumdadır. Dev yatırımların mevzubahis bir sektörde sabahtan akşama 1 ayda uygulanacak kararlarla dünyaya güven ve iyi imaj veremezsiniz.”
