Kovid ‘karanlığını’ yırtan dizeler

27/12/2020 19:30 KAYNAK: KARAR GAZETESİ

Türk edebiyatı 2020’de Kovid’e rağmen şiirde bereketli bir yıl geçirdi. Türk şiirinin önemli isimleri Mehmet Can Doğan, Birhan Keskin, Adnan Özer, Seref Bilsel ve Mehmet Ocaktan yılın önemli şiir kitaplarını KARAR okuyucuları için değerlendirdi. Şiirin dünyasında Ebubekir Eroğlu’nun ‘Açık Kaldıkça Defterim’, Hüseyin Akın’ın ‘Babam ile Mersedes’ kitapları öne çıktı.

SALİHA SULTAN /KARAR

Salgın nedeniyle zor günler geçiren insanlık, karantina süreçlerinde hapsolduğu evlerinde duygularını ifade etmek için en çok şiire tutundu. Sosyal medyada yıl boyunca ev, yalnızlık, beklemek, dostluk ve ölüm temalı binlerce hüzün dolu şiir dizesi okuduk. Bu hüzne Aladdin Soykan, Mehmet Ragıp Karcı, Ahmet Yücel, Mehmet Çetin, İrfan Çiftçi, Cahit Tanyol, Tekin Gönenç, Oruç Aruoba gibi Türk şiiri için değerli isimlerin kaybı da eklendi. Hayat birçok alanda durma noktasına gelse de her şeye rağmen şiir ödülleri sahiplerini buldu.

2020’de Gonca Özmen ve Mehtap Meral Yunus Nadi ödülünü paylaşırken, Beste Naz Karaca Arkadaş Z. Özger, Elif Sofya Attila İlhan, Nihat Behram Enver Gökçe, Cahit Koytak Necip Fazıl ödüllerine layık görüldü. Yılın son aylarında ise Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü İbrahim Tenekeci’ye, PEN Türkiye Yazarlar Derneği ödülü Ahmet Telli’ye verildi. Şiir bu yıl ayrıca 11 yıl aradan sonra bir kadın şaire, Louise Glück’e verilen ödülle bir de Nobel aldı. Diliyoruz ki, 2020 geride kaldığında şiir sözünü söylemeye devam edecek.

Kovid’in gölgesinde geçen yıl boyunca yayın dünyasının her alanında etkisini hissettiren duraksamalara rağmen, birçok şiir kitabı şiirseverlerle buluştu. 2020’de okurla buluşan ve Türk şiirine anlam katan kitapları Mehmet Can Doğan, Birhan Keskin, Adnan Özer, Mehmet Ocaktan ve Şeref Bilsel’e sorduk. Yılın kitaplarını KARAR okuyucuları için değerlendiren şairlerin seçimlerinde Ebubekir Eroğlu’un ‘Açık Kaldıkça Defterim’, Hüseyin Akın’ın ‘Babam ile Mersedes’ kitapları öne çıkıyor.

GENÇ ŞİİRE YOL AÇANLARA TEŞEKKÜRLER

BİRHAN KESKİN

Ben genel olarak da çıkan her şiir kitabını takip edebilen biri değilim. Biraz rastlantı biraz özel ilgi ile okurum şairleri açıkçası. O yüzden benim bu yıla ve yılın şiir kitaplarına bakışım çok da kaale alınsın istemem açıkçası. Bu yılın bir de pandemi ile geçmesi benim bir şeye konsantre olmamı çok zorlaştırdı.

Bu yıl sevdiğim üç kardeşimin şiir kitabı yayınlandı. Gonca Özmen-Bile İsteye, Veysi Erdoğan-Kendimden Biri Değilim, Oğulcan Kütük- Oğlan Çıkmazı. Ve daha pek çok genç şairin. Ama dediğim gibi bu şairler zaten yakınım olan isimler ve onların şiirlerini seviyorum. Asıl adını anmak istediğim ise genç şiire yol açan, bir alan sağlayan 160.Km, Edebi Şeyler, ve son olarak da İthaki yayınlarına teşekkür ederim, bu ilgileri çok kıymetli.

ENERJİSİ YÜKSEK BİR DUYUŞ

MEHMET CAN DOĞAN

Ebubekir Eroğlu’nun ‘Açık Kaldıkça Defterim’i (YKY), önerisiyle ayrışan bir kitaptı. Şairin bilgisinin söyleyişteki ustalıkla örtüldüğü şiirlerde; kişiliği ören/kuran geçmiş, şimdinin iğva edici ortamında özgürlüğün bulunması ve korunması, varlığın fark edildiği anlarda doğanın sesini dinleyiş, kişinin kendini sürekli yakalama ısrarı, bozuluşa karşı anıların koruyucu gücü belirginleşiyor.

Uzun soluklu şiirlerin yanı sıra, bir kavramın durumlar üzerinden gözlemlerin getirdiği bilgiyle bambaşka bir düzlemde yorumlandığı kısa şiirler ve dramatik anlatımla kurulmuş uzun bir şiir, var olmanın kimi zaman sevincini duyursa da çokça tedirginliğini hissettiriyor. Eroğlu, göndermeleriyle şiirin dip akıntısında Yunus Emre, Şeyh Gâlib, Hâfız-ı Şirâzî ile buluşuyor. ‘Açık Kaldıkça Defterim’ kendine has bir okur bekleyen kışkırtıcı bir kitap.

Merak ettiğim ama geçtiğimiz günlerde yayımlandığı için henüz erişemediğim bir kitabı da anmalıyım: Enis Batur’un ‘Karanlık Oda Şarkıları’ (Simurg Art Yayınları).

Ayfer Feriha Nujen’in ‘Ey Arş, Sıkıştır!’ (Klaros Yayınları) adlı kitabı, dünyadan duyulan dehşetin püskürtülmeye çalışıldığı şiirleri içeriyor. Enerjisi yüksek bir duyuşu var Nujen’in. Dille kurduğu ilişki, sözcüklerin yükünü imajlarla ağırlaştırıyor. Sıkıştırılan insanın doğasında açılan gedikler, kimi zaman Tanrı’ya sığınma çabasıyla kimi zaman ironik bir mevzilenme ile kapatılmaya çalışılıyor. Coşkusu hiç eksilmeyen şiirler var ‘Ey Arş, Sıkıştır!’da.

Şiir kültürü açısından hayli önemli bulduğum üç de çeviri kitap yayımlandı 2020’de. Modern Türk şiirinde zaman zaman ilgi gösterilse de bütünü görülmeyen Walt Whitman’ın ‘Çimen Yaprakları’ Türkiye İş Bankası Kültür Yay.) adlı kitabı, Fahri Öz tarafından çevriliyor. İlki cildi 2019’da yayımlanan kitabın ikinci cildi bu yıl çıktı, son iki cildinin de gelecek yıl yayımlanacağı duyuruluyor.

Ezra Pound şiiri de Türkiye’de ilgi gören bir şiir. ‘Kantolar’ (YKY) adlı başyapıtı, Efe Murad çevirisiyle yayımlandı. Çevirmenin kitabın sonuna eklediği “Geçişli Maskeler, Parçalı Kayıtlar: Ezra Pound’un ‘Kantolar’ı Üzerine’ başlıklı yazısı, şairi ve ‘Kantolar’ı daha iyi anlamak için bir kılavuz niteliğinde.

Pablo Neruda, Türkiye’de bir dönem hayli popüler bir şairdi fakat popülerliğini şiirinden çok ideolojik kabul yönlendiriyordu. Adnan Özer’in çevirisiyle Neruda’nın başyapıtı da ‘Evrensel Şarkı-Canto General’ (Can Yayınları) adıyla yayımlandı 2020’de. Şiirin büyüklüğünün yanı sıra şairin ideolojik karartmadan kurtarılarak okunması için de bir ders özelliği taşıyor ‘Evrensel Şarkı’.

KENDİNDEN TOPLUMA AÇIKAN ŞİİRLER

ADNAN ÖZER

Bu yıl iki kadın şair öne çıktı; Elif Sofya ve Zeynep Tuğçe Karadağ. Sofya'nın ‘Hayhuy’ adlı kitabı ile Karadağ'ın ‘Beni Nereden Vuralım?’ adlı kitabı yılın iyilerinden. Hüseyin Akın'ın ‘Babam ile Mercedes'i de yılın iyilerinden. Kadınları önce zikretmem, bu işe biraz seviniyor olmamdan geliyor. Onun da sebebini izah edeyim: Modern şiir bütün kimliklerde yeterli inceliğe erişmeden onu tam olarak anlayamayız. ‘Hayhuy'da bir mesele sezinledim, akışkan toplum üzerine. ‘Beni Nereden Vuralım?’, kendinden topluma açılıyor; toplumsallığa. ‘Babam ile Mercedes’ ise bir sivil tarih çalışması gizliyor, yoksulların tarafında.

HİKAYEDEN DENEMEYE HAYATIN HER ALANI

MEHMET OCAKTAN

2020 yılında hayatımızın ritmini değiştiren pandemi süreci, galiba kültürel hayatımızı da fakirleştirdi. Kişisel anlamda baktığımda, mesela kitapçılara gidip kitapların kokusunu içime çekemediğimi belirtmem gerekiyor. Hala dijitalleşememiş birisi olarak kitabevlerine gidip şiir kitaplarının sayfaları arasında şiirin o kokusunu yüreğimde duyamazsam kendimi mutlu hissedemiyorum. İşte bu yüzden 2020 yılında yeni çıkan şiir kitaplarını yeterince takip edebildiğimi söyleyemem.

Yine de izleyebildiğim kadarıyla bir kaç şiir kitabının altını çizmek isterim. Ebubekir Eroğlu’nun ustalık şiirlerinden oluşan ‘Açık Kaldıkça Defterim’ (YKY), günlükten hikâyeye, hikâyeden denemeye hayatın her alanını şiire dahil eden Osman Konuk’un ‘Kırmızıda Beklerken’ (Edebi Şeyler), Hüseyin Akın’ın “Babam ve Mersedes” kitaplarını bir yere not etmem gerekiyor.

EDEBİYATLA GEÇMİŞ EDİNEN ZAMAN

ŞEREF BİLSEL

Okuduğumuz şiirler bize içten içe bir şeyi fısıldıyor: Hayatın tamamlanacak olmasından doğan kederi. Ölümü, sözcüklerin yardımıyla biraz öteye itmeyi fısıldıyor. “Bütün sanatlar gibi edebiyat da hayatın yetmediğinin itirafıdır,” der Fernando Pessoa. Doğrudur bu; fakat bir taraftan da hayat var olduğu için edebiyatın varlık bulduğunu biliyoruz.

Ve zaman, edebiyat sayesinde kendine bir geçmiş edinebiliyor, zamanın dolaşıp geçtiği yerleri yazı kayıt altına alıyor. Bunu iki türlü yapıyor: ya şiirle ya da düzyazıyla. Hangi tema etrafında dolaşırsa dolaşsın bir şiir, Necatigil’in dediği gibi “hayal ve hatıradan doğar.” 2020 yılı ‘pandemi’ kapatılmışlığı altında ‘hayal ve hâtıraları’ - önceki yıllara oranla daha bereketsiz olsa da- kaydetmeyi sürdürdü. Yeni şiir kitapları, toplu şiirler, çeviriler yayımlandı.

ŞİİR KİTAPLARI:

Emel İrtem: Hu (Yitik Ülke yay.)

Ebubekir Eroğlu: Açık Kaldıkça Defterim (YKY)

Hüseyin Akın: Babam ile Mersedes (Şule yay.)

Hakan Savlı: Kırgın Karnaval (YKY)

Osman Serhat Erkekli: Ürperişler Kitabı (Artshop yay.)

Derya Çolpan: Ölü Toprağı (Pikaresk yay.)

Serdar Koçak: Basübadelmevt Beşlemesi (artshop yay.)

Mustafa Ruhi Şirin: Sabah Gibi Uyandıran (Muhit Kitap)

Ali Özgür Özkarcı: Sonu Yoktur (Edebi Şeyler)

Seyyidhan Kömürcü: Kendinin Ağacı (Everest Yay.)

Hicran Aslan: Tanrı Beni Dansa Kaldırdı (Klaros yay.)