Kimi zaman imkansız sabahlarda içimizi yakan zehirli ağrılarda teselli ararız, isyana yaklaşan kalp atışlarımızı müzikle ya da şiirle susturmaya çalışırız.
Çoğu zaman uyku ile uyanıklık arasında, henüz rüyalarımızı terk etmeden ne cennet ne cehennem sadece Araf’ta kalmayı tercih ederiz. Ve “Büyük varlığın” içinde yaratılmışlığın en “mahrem” ritminde gökyüzünün derinliğindeki sessizliğe teslim olmak isteriz.
İşte böyle anlarda hayatı anlamlı kılan müziğin eşsiz tınıları yetişir imdadımıza… Çünkü hayatımızda bizi kuşatan tınılar, aynı zamanda yaşama tarzımızı, hayat kalitemizi doğrudan belirler. Bu bağlamda cazın kalitesi, yoğunluğu ve sıcaklığı da hayatımıza bir şeyler taşır.
Hangi zaman aralığında ne tür müziklerin dinlenmesi gerektiği konusunda tayin edilmiş kurallar yok elbette, ama benim için hüzün katsayısının yükseklerde seyrettiği zamanlarda cazın adeta bir ihtiyaç haline geldiğini söylesem herhalde yanlış olmaz.
Mesela şu günlerde cazın sınırlarını zorlayan ve bu müzik türünün popüler haline gelmesinde önemli katkıları bulunan piyanist ve besteci Dave Brubeck’in “Take Five” şarkısını dinliyorum.
Dünyanın en çok satan caz albümlerinden biri olan “Time Out” 1959’da yayımlandı, bu albümde yer alan “Take Five” ise bütün dünyada bir milyondan fazla satılan ilk caz single’ıdır. O dönem özellikle enstrümantal bir şarkının böylesi bir satış rakamını yakalaması görülmüş bir şey değildi.
İşte bu efsane şarkının bestecisi Brubeck’in can dostu Paul Desmond’dur ama eserin tasarımcısı ve ilham kaynağı Brubeck’tir. Dave Brubeck Quartet piyanoda Brubeck, alto saksafonda Paul Desmond, davulda Morello ve kontrbasta Wright’tan oluşmaktadır.
Brubeck’in benzersiz tarzı ve kişisel müzik dili, onu döneminin diğer müzisyenlerinden ayırır ve farklı eleştirilere muhatap olmasına rağmen, 1950’lerin sonunda, The Brubeck Quartet ana akım haline gelir.
“Take Five”, caz repertuarında alışılmadık 5/4 süresine sahip birkaç parçadan biridir, bu nedenle “Take Five”ın çift anlamı vardır, bu İngilizce'de “beş dakika ara vermek” anlamına gelir ama aynı zamanda piyanonun ritmik temposu konusunda da ipuçları verir.
Piyanonun bu ritmik figüründe, saksafon solosunun iki katından daha uzun süren ve aslında tüm parçanın yarısından fazlasını kaplayan davul solosu yerleştirilmiştir. Piyanonun ritmik olarak eşlik ettiği ve davulun ana solo haline geldiği bu rol değişimi, dörtlünün hayal gücünü ve deneysel arzusunu göstermektedir.
Take Five, başarılı bir müzik parçası olmasının yanı sıra, 5/4’lük ritmin nasıl çalıştığının da bir göstergesidir. Öyle ki parçanın bu 5/4’lük ritmi o dönem için adeta devrim niteliğindeydi. Piyano eşliğinin netliği ve saksafonun ölçülü ve hassas cümleleri sayesinde dinleyici beşe kadar sayarak parçanın ritmini kolayca takip edebilir.
1950’li yılların şartlarında “Take Five” gibi enstrümantal bir şarkının böylesine bir başarı hikayesini yakalaması prodüktörlerin müziğe ve caza bakışını da değiştirmiştir. Dolayısıyla Brubeck bu şarkısıyla cazın ilk süperstarlarından birisi haline gelmiş ve aynı zamanda sektörü de değiştirmiştir.
Bir piyano solo albümü olan son çalışması “Indian Summer”ı 2007 yılında yayınlayan Dave Brubeck’in dolu dolu geçen 91 yıllık ömrünün ardından The Daily Telegraph gazetesinin müzik yazarı Ivan Hewett şöyle yazdı: «Brubeck’in bazı caz müzisyenleri gibi trajik bir yaşam reklamı olmadı. Ne uyuşturucu ne de içki kullandı. Sahip olduğu şey inatçılıkla birleşen sonsuz bir meraktı. Oratoryolar, müzikaller, konçertolar ve yüzlerce caz bestesinden oluşan inanılmaz bir eser listesi vardı. Cazın bu sessiz adamı gerçek bir mucizeydi.” (Arto Peştemalcıgil/Cazkolik)
Dave Brubeck’in ayrıca Türkiye’yi de ilgilendiren önemli bir müzikal deneyimi bulunmaktadır. “Klasik” Quartet’iyle çıktığı Avrupa ve Asya’yı kapsayan turnede değişik müzikal stiller keşfetmiştir. Örneğin albümdeki parçalardan “Blue Rondo àla Turk”, grup Türkiye’deyken Brubeck’in sokak müzisyenlerinden dinlediği 9/8’lik ölçüdeki geleneksel bir Türk halk şarkısı bulunmaktadır.
1987 yılında Sovyetler Birliği turnesine çıktı ve basçı Eugene Wright’la birlikte 1988’deki Reagan-Gorbachev zirvesinde sahne almış ayrıca 4 adet ABD başkanının (Kennedy, Johnson, Reagan, ve Clinton) huzurunda çalmıştır. 1994 yılında Clinton tarafından National Medal of the Arts ile ödüllendirilmiş, 2009 yılındaysa Obama’nın elinden Kennedy Center Onur Ödülü’nü almıştır. Ve Grammy Yaşam Boyu Başarı ödülü sahibidir.
