Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye, cumhurbaşkanı seçimini kazanan Mesud Pezeşkiyan’ın yemin törenine katılmak üzere bulunduğu Tahran’da uğradığı suikastte öldürüldü. Peki Haniye kimdir? Haniye’nin ölümü Hamas’ı nasıl etkileyecek? Bu saldırı nasıl gerçekleşti? Gazeteci Hediye Levent ile Haniye’nin, Tahran’daki konutuna düzenlenen saldırı sonucu hayatını kaybetmesini konuştuk.
SEMA KIZILARSLAN
İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın yemin töreni için Tahran’da bulunan Hamas’ın Siyasi Kanadı lideri İsmail Haniye’nin kaldığı İran Devrim Muhafızları misafirhanesine hava saldırısı düzenlendi. Korumasıyla birlikte hayatını kaybeden Haniye’nin cenazesi Doha’dan kaldırılacak.
Hamaney'den Haniye için intikam mesajı: Siyonist rejim kendisine ağır bir ceza hazırladı
Gazeteci-yazar Hediye Levent, İsmail Haneyi’nin öldürülmesi ile ilgili KARAR’a konuştu. Levent, suikast sonrasında oluşan bölgesel ve siyasi gelişmeleri anlattı.
Saldırının kaynağının ve detaylarının tam olarak bilinmediğini belirten Levent, İran’ın füzenin İran toprakları dışından atıldığını iddia ettiğini ve Haniye suikastinin Gazze'deki ateşkes sürecini olumsuz etkileyeceğinin altını çizdi.
“HANİYE SUİKASTININ ARDINDAN HAMAS'IN İSRAİL İLE ATEŞKES MÜZAKERELERİNE DEVAM ETMESİ NEREDEYSE İMKANSIZ HALE GELDİ”
HAMAS’in yeni liderinin kim olacağına dair tartışmaların henüz başlamadığını anlatan Levent, Haniyye'nin Tahran'da öldürülmesi, İran'ın güvenlik ve istihbarat zafiyeti olarak değerlendirildiğine de dikkat çekti:
“Saldırının detaylarını henüz bilmiyoruz. İran, İran toprakları dışından atılan bir füze ile gerçekleştiğini söylüyor ancak henüz füzenin nereden, hangi topraklardan atıldığına ilişkin bilgi yok.
Haniyye'nin ölümü HAMAS'ı çökertmez çünkü HAMAS birbirinden bağımsız siyasi ve askeri kanadı olan bir yapı. Gazze merkezli olan askeri kanadı KASSAM, Gazze'deki savaşa devam edecektir. HAMAS siyasi büro ise yeni bir lider seçer ve İsrail karşıtı direniş eksenine destek veren, yakın olan ülkeler yeni liderle de ilişkilerine devam eder. Ancak Haniyye suikastı, zaten yılan hikayesine dönmüş olan Gazze'de ateşkes sürecini olumsuz etkileyecektir.
Netanyahu bir süredir Biden tarafından açıklanan yol haritasında öngörülen ateşkes müzakerelerini Amerika'daki başkanlık seçimlerinden sonrasına ertelemeye çalışıyordu. Netanyahu, Trump'ın kazanması halinde elinin güçleneceğini umuyor. Bununla birlikte Haniyye suikastının ardından HAMAS'ın İsrail ile ateşkes müzakerelerine devam etmesi neredeyse imkansız hale geldi.
Yeni liderin kim olabileceğine dair henüz tartışmalar başlamadı, bu nedenle yorum yapmak mümkün değil.
HAMAS, Arap Ayaklanması sürecine doğrudan katılmış ve İsrail karşıtı direniş ekseninin en önemli parçalarından biri olan Suriye'de Esad yönetimi karşıtı grupları desteklemişti. Bu süreçte Halid Meşal'in siyasi büro başkanlığı yaptığı HAMAS, Şam'daki merkezini kapatmış ve Katar'a taşınma kararı almıştı. Bu durum HAMAS'ın Tahran, Şam ve Lübnan Hizbullah'ı ile ilişkilerini oldukça sarsmıştı. Haniyye, diplomasiyi öncelikli gören sakin tutumuyla ilişkilerin yeniden kurulması için çok çaba gösterdi.”
İSRAİL, BU SALDIRI İLE HANİYYE'Yİ ÖLDÜRMENİN DIŞINDA İRAN'IN PRESTİJİNE CİDDİ BİR DARBE VURMUŞ OLDU
İran'ın ekonomik ve siyasi durumu nedeniyle İsrail dahil herhangi bir ülkeyle savaştan kaçınacağı, Lübnan Hizbullah'ı gibi silahlı vekil gruplar üzerinden kontrollü ve sınırlı bir çatışma sürecini sürdüreceğinin beklendiğini söyleyen Levent, füzenin Azerbaycan'dan ateşlenmiş olabileceği veya Azerbaycan'ın lokasyon bilgisini İsrail'e vermiş olabileceğinin gerilimi iyice arttığacağını anlattı:
“Bu açıdan Haniyye'nin özellikle örgüte destek bulmak için yürüttüğü diplomatik girişimler açısından önemli bir isim olduğu söylenebilir. Haniyye'nin Tahran'da ve yeni cumhurbaşkanının yemin töreni için misafir olduğu yerde öldürülmesi oldukça ciddi bir durum ve İran açısından güvenlik birimlerinin ve istihbaratın ciddi bir zaafiyet içinde olduğunun göstergesi. İran, suikastin ardından intikam alınacağı yönünde açıklamalar yapıyor ve İsrail'in bu saldırısı İran'ı cevap vermeye zorlayan bir saldırı. Ancak İsrail, bu saldırı ile Haniyye'yi öldürmenin dışında İran'ın prestijine ciddi bir darbe vurmuş oldu.
İsrail ile Azerbaycan'ın oldukça yakın ilişkileri var. İran ile Azerbaycan arasında da birçok sorun olduğu biliniyor. Haniyye'yi vuran füzenin Azerbaycan'dan ateşlenmesi veya Haniyye'nin bulunduğu lokasyonun bilgilerinin Azerbaycan tarafından İsrail'e verilmesi mevcut gerilimi iyice tırmandırır ancak Azerbaycan'ın dahli varsa bile İran bunu açıklamamayı tercih edebilir çünkü bu saldırıya dahil olmak da savaş sebebi. İran'ın ekonomik ve siyasi açıdan durumu düşünüldüğünde İsrail dahil herhangi bir ülkeyle savaşmaktan kaçınması ve Lübnan Hizbullah'ı gibi silahlı vekil grupları üzerinden mümkün olduğunca kontrollü ve sınırlı bir çatışma sürecini devam ettirmesi beklenebilir.”
İSMAİL HANİYE KİMDİR?
Filistinli siyaset adamı, Filistin Ulusal Yönetimi’nin tartışmalı eski başbakanı İsmail Haniye, 1963’te Gazze Şeridi’ndeki Elşati mülteci kampında dünyaya geldi. Ailesi 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında Aşkelon şehrinden kaçarak mülteci durumuna düşmüştü. 1987’de Gazze İslam Üniversitesi’nden mezun oldu.
1989’da I. İntifada’ya katıldığı ve Hamas üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklandı.
Haniye'nin cenaze programı belli oldu: Luseyl'de defnedilecek
Genç yaştan itibaren Filistin davasına dahil olan Haniye, 1980’lerin sonunda Hamas’ın önde gelen üyelerinden biri oldu. Birinci İntifada sırasında tutuklandı ve üç yıl boyunca hapiste kaldı.
HANİYE, 2006 YILINDA FİLİSTİN DEVLET BAŞKANI MAHMUD ABBAS TARAFINDAN FİLİSTİN BAŞBAKANI OLARAK ATANDI
1992’de bazı Hamas lideriyle birlikte İsrail ve Lübnan arasındaki tarafsız bölgeye sürgün edildi. Sürgünden sonra Gazze’ye döndü. 1997’de Hamas’ın ruhani lideri Şeyh Ahmed Yasin’in ofisinin başına geldi ve konumunu güçlendirdi.
Haniye, 2006 yılında Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas tarafından Filistin Başbakanı olarak atandı ancak bir yıl sonra, El Fetih ile Hamas arasında Gazze’de yaşanan ve bir hafta süren kanlı güç savaşının sonunda görevden alındı.
Ekim 2006’da Gazze’de El Fetih ile Hamas üyelerinin çarpışmaları sırasında konvoyuna düzenlenen saldırıdan kurtuldu. Mayıs 2007’de İsrail’in evine karşı düzenlediği füze saldırısını atlattı.
İran, Haniye'nin öldürülmesi sonrası üç günlük yas ilan etti
Haniye evli ve 13 çocuğa sahipti. 2009’da aile, Kuzey Gazze Şeridi’nde bulunan El-Şati mülteci kampında yaşamaktaydı. Haniye’nin kardeşleri Kholidia, Laila ve Sabah, İsrail vatandaşıdır ve güney İsrail’deki Tel as-Sabi’de yaşamaktadır. Kholidia ilk olarak Tel as-Sabi’ye taşındı, ardından iki kız kardeşi de geldi. Üç kız kardeşin çocuklarından bazıları İsrail ordusunda görev yapmıştır.
Eylül 2016’da Haniye, eşi ve iki oğluyla birlikte, Hac olarak bilinen yıllık hac ziyareti için Gazze’den ayrıldı. Bu seyahat, bir kampanya başlangıcı olarak yorumlanmış ve Haniyeh’in Meşal’in yerine geçeceği yönündeki raporları güçlendirmiştir.
İSRAİL, DAHA ÖNCE DE HAMAS LİDERLERİNE SUİKASTLER DÜZENLEDİ
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanlığı 2018 yılında Haniye’yi terörist olarak tanımladı. Haniye, “terörist” olarak tanımlanmasının ardından Hamas’ın diplomatik karargâhının bulunduğu ve İsrail ile zaman zaman müzakerelerin yürütüldüğü Katar’a gitti ve sürgünde yaşadı.
İsrail daha önce de Hamas liderlerine suikastlar düzenlemişti.
Ocak 1996: İsrail, Gazze’deki Beyt Lahiya’da Hamas askeri lideri Yahya Ayyaş’ı öldürdü. Mart 2004: Hamas’ın ruhani lideri ve kurucusu Şeyh Ahmed Yasin, Gazze’de İsrail saldısında öldürüldü. Nisan 2004: Yasin’in halefi ve Hamas’ın kurucu ortağı Abdulaziz al-Rantisi, Gazze Şehri’nde İsrail helikopteri füze saldırısında öldürüldü. Ocak 2024: Üst düzey Hamas yetkilisi Salih al-Aruri, Beyrut’ta bir İsrail drone saldırısında öldürüldü. Temmuz 2024: Hamas’ın siyasi şefi İsmail Haniye, İran’ın başkenti Tahran’da suikasta uğradı.
HANİYE, SIK SIK TÜRKİYE’YE GELİYORDU
2013’te Haniye, AK Parti Genel Başkanı ve dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın TBMM’de düzenlediği grup toplantısına katılmıştı.
Haniye son olarak 20 Nisan’da Türkiye’ye gelmiş, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İstanbul’da görüşmüştü. İletişim Başkanlığı’ndan görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, Gazze’ye yapılan yardımlar ile ateşkesin tesisi için atılacak adımların ele alındığı kaydedilmişti.
