Hafta içinde çokça konuşulan konulardan bir tanesi de MIGA idi.

Muhalefet belirli şirketlerin kamulaştırma riskine karşı KÖİ projelerine siyasi risk sigortası yaptırdıklarını ileri sürdü.

MIGA’yı 1990’lardan beri bilirim. 1999 yılında elektrik üretim Yap-İşlet-Devret (YİD) sözleşmelerine tahkim şartı getirilme sürecinde, DPT yayını olarak “Uluslararası Ticarette Tahkim Prosedürü” isimli bir çalışma yapmıştım. Bu çalışmada Dünya Bankası bünyesindeki “Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Merkezi”nin uluslararası tahkime ilişkin usul hukukunu incelemiştim.

Bu çalışma sürecinde MIGA ile de haşır neşir oldum.

İzin verirseniz MIGA hakkındaki bilgilerimi güncelleyerek sizlerle de paylaşayım.

Hadi başlayalım.

TARİHÇE

Uluslararası yatırım sigortacılığı 1948’lerden itibaren tartışılmaya başlandı. Konu 1985 yılında Dünya Bankası Yönetim Kurulu’nun gündemine geldi. 1988 yılında uluslararası bir sözleşmeyle MIGA kuruldu.

Sözleşmeye Dünya Bankası Grubuna üye olan devletlerin üye olması öngörüldü. Sözleşmenin başlangıçta 29 üyesi bulunuyordu. Şu anda Türkiye dâhil 157 gelişen ve 25 gelişmiş ülke MIGA üyesidir.

AMACI

MIGA yabancı yatırımları ticari olmayan risklere karşı korumaktadır. Böylece yatırımcıların daha uygun koşullarda finansmana erişimini sağlamaya çalışmaktadır.

Ajansın gücü Dünya Bankasının bir üyesi ve sözleşmeye dayalı bir uluslararası organizasyon olmasından almaktadır. Sözleşmeye aykırı davranan ülkeler karşılarında başta Dünya Bankası Grubu olmak üzere uluslararası kuruluşları görürler.

MIGA’nın sahip olduğu bu güç hükümetlerin yabancı yatırımlara zarar verecek faaliyetlere girmelerine engel oluşturabilmektedir. Ajans, ayrıca hükümetler ve yabancı yatırımcılar arasındaki anlaşmazlıkların çözümlerine de katkı sağlamaktadır.

Günün sonunda, MIGA özellikle de siyasi istikrarı tartışmalı olan gelişen ülkelere yabancı sermaye yatırımlarını yönlendirmeyi hedeflemektedir.

SİGORTADAN YARARLANABİLECEK ŞİRKETLER VE HİZMETLER

Ajans, MIGA üyesi ülkelerin vatandaşlarının gelişen üye ülkelerde yapacakları yatırımları sigortalamaktadır.

Şirketler ve finansal kuruluşlar sigorta kapsamındadır. Ancak bu kuruluşların merkezleri yatırıma ev sahipliği yapacak üye ülkenin dışındaki bir üye ülkede bulunmalıdır.

Kuruluşların merkezi ev sahibi ülke de olsa bile, sermayelerinin çoğu ev sahibi ülke dışındaki üye ülkelerin vatandaşlarına ait olmalıdır.

MIGA bazı durumlarda üye ülkelerin vatandaşlarının yatırımlarını da sigortalamaktadır. Bu durumda, projelerin kredileri ev sahibi ülke dışındaki üye ülkelerden karşılanmalıdır.

MIGA doğrudan yabancı yatırımları sigortalamaktadır. Projeler yeni yatırım olabileceği gibi, mevcut yatırımların genişletilmesi, modernleştirilmesi ve iyileştirilmesi yatırımları da olabilir.

MIGA ayrıca gelişen ülkelerdeki mevcut şirketlerin satın alınma işlemlerini de sigortalamaktadır. Özelleştirmeler de bu işlemlere dâhildir.

Bir yıldan fazla olmak kaydıyla şirketlerin hisselerine yapılan yatırımlar da sigorta kapsamındadır.

Sigorta primleri ülkelere, sektörlere ve projelere göre değişebilmektedir.

Siyasi risk sigortasının süresi 1 ile 15 yıl arasındadır. Özel durumlarda süre 20 yıla kadar uzatılabilmektedir. Garanti sahipleri üçüncü yıldan itibaren herhangi bir bedel ödemeksizin sigortanın kapsamını daraltabilirler veya iptal edebilirler.

Sigorta yatırımların % 90’nını ve kredilerin de % 95’ini kapsamaktadır.

RİSKLER

MIGA’nın sigortaladığı siyasi riskler şunlardır: devletleştirme, sermaye transferlerine kısıtlama getirilmesi, mali yükümlülüklerin ihlali, sözleşmelerin ihlali ile savaş ve sivil kalkışmadır.

Değerli okur devletleştirme işleminde ödeme yapmadan yabancı yatırıma el konulmaktadır.

Kamulaştırma da ise yatırım harcamaları, finansman giderleri ile şirketlerin gelecek kârları ödenmektedir. Bu ödemeler gerçek piyasa değerinin altında kalırsa fark devletleştirme olarak kabul edilmektedir. .

Ev sahibi devletlerin yerel para biriminin sigorta garanti edilen dövize veya kredi ödemelerinde ihtiyaç duyulan dövize çevrilmesine engel olmaları da siyasi risk kapsamındadır. Ev sahibi devletler genellikle yabancı sermaye şirketlerin yurtdışına kâr transferlerine de engel olabilmektedir. Bu da bir siyasi risktir.

Kamu-Özel-İşbirliği projelerindeki gibi gelir garantilerinin veya kamu borçlarının ödenmemesi de ayrı bir siyasi risk olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, kamu iktisadi teşebbüslerinin finansal yükümlülüklerini yerine getirmemeleri de sigorta kapsamındadır.

TÜKİYE’NİN DURUMU

Değerli okur yukarıda da belirttiğim gibi ev sahibi ülkenin vatandaşlarının hisselerinin çoğunluğuna sahip olduğu projeler MIGA’nın siyasi risk sigortasına başvuramıyorlar.

Bu tür şirketlerin MIGA’ya gidebilmesi için ya yurtdışından kredi kullanmaları ya da hisselerinin çoğunu yabancı bir şirkete devretmeleri gerekiyor.

Ulaştırma projelerine baktığımızda şirket sahiplerinin Türk vatandaşı olduklarını görüyoruz. Bu yönüyle şirketlerin MIGA’ya gitmesi mümkün değildir.

Ankara-Niğde otoyolunda finansman yurtdışından sağlandığından proje risk sigortası yaptırabilir.

Ulaştırma projelerinin çoğunda krediler Türk bankalarından kullanılmaktadır.

Ancak, bu bankalar kredileri yurtdışında sahip oldukları iştirakleri üzerinden kullandırmaktadır. Bu iştirakler yabancı banka olarak değerlendirildiği ölçüde, ulaştırma YİD şirketleri de siyasi risk sigortasından istifade edebileceklerdir.

Değerli okur Hazine ve Maliye Bakanlığı bu kredileri yabancı finansman kabul ettiği için borç üstlenim taahhüdünde bulunmaktadır.

Hazinenin kamu bankalarının yurtdışı iştirakleri yabancı banka kabul ettiği bir durumda size bize ne oluyor. Ortada Hazine var.

Değerli okur lafı fazla uzatmaya gerek de yok.

MIGA’nın internet sayfasında Türkiye’den siyasi risk sigortasına başvuran projelerin listesi yer almaktadır.

www.miga.orgBunlar içerisinde gelir garantili ulaştırma projeleri yer almıyor. Belki bu tartışmalardan sonra siyasi risk sigortasına başvururlar.

Ancak MIGA çevre ve sosyal sürdürülebilirlik politikası çerçevesinde hâlâ bu projeleri sigorta kapsamına almayabilir.

Ancak yabancı şirketlerin ihalelerine ilgi duydukları ve yurtdışından daha kolay kredi bulabilen şehir hastanesi projeleri MIGA’nın siyasi risk sigortası kapsamındadır.

Bunun yanı sıra belirli enerji, yat limanı ve metro projeleri de siyasi risk sigortasına sahiptir.

İyi pazarlar.