Rakibi Çin’e karşı en iddialı olduğu YZ (Yapay Zeka) teknolojilerinde Deepseek sürprizi yaşayan ABD, Trump’la bir atağa kalkışacakken telafisi zaman alacak bir özgüven zedelenmesi yaşadı. Çin kökenli Deepseek, Google ve Open AI gibi piyasayı domine eden şirketlerin ürünlerine kıyasla daha kısa sürede, düşük maliyetle ve en önemlisi daha az sayıda çiple işleyen bir yapay zeka modeliyle piyasaya çıktı. Deepseek 20 Ocak’ta piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra dünyada en çok indirilen YZ uygulaması oldu.
Deepseek’in bu beklenmedik başarısı o denli bir dalgalanmaya yol açtı ki, ABD’li çip üreticisi Nvidia’nın borsa hisseleri hafta başında yüzde 17 oranında düştü ve şirketin borsa değeri yaklaşık 600 milyar dolar azaldı. Bu neresinden bakılırsa bakılırsın büyük bir darbe ve bu darbeye sadece iki aylık bir sürede 6 milyon dolara üretilen Deepseek neden oldu. Nvidia, YZ uygulamaları için de gerekli olan yüksek işlem gücüne sahip çipler üretiyor. Deepseek uygulaması ise en son gelişmiş çip modellerine ihtiyaç duymadan rakiplerinin yaptığı işlemleri kısmen daha da iyi yapabiliyor. Bu yıkıcı yenilik Nvidia efsanesinin sadece bir günde 600 milyar dolar değer kaybetmesi gibi borsa tarihinde eşi benzeri görülmemiş günlük bir kayıp yaşamasına neden oldu.
Diğer teknoloji şirketlerinin borsa değerlerinin düşmesi de hesaba katıldığında yaklaşık 1 trilyon dolarlık bir değer kaybına yol açan Deepseek Çin’deki yegane YZ girişimi değil. Dijital piyasaları izleyen uzmanlara göre Çin’de ChatGPT’yi geliştiren Open AI’ye rakip olabilecek ve YZ kaplanları olarak nitlendirilen 5 ya da 6 girişim daha var. Baichuan, Zhipu AI, Moonshot AI, Minimax AI, O1. AI ve Stepfun bu yeni YZ kaplanlarının bilinenleri. Deepseek aslında bu YZ kaplanları içinde yer almıyordu. Çin teknoloji devleri bu girişimleri destekliyor. Ayrıca bu girişimler devletten de büyük yardım alıyor. Bunun ötesinde körfez ülkelerinden gelen yatırımcılar da bu projelere destek veriyor. Deepseek’in başarısının YZ kaplanlarına yapılan yatırımların ve finansal desteğin artmasına neden olacağı açık. Yani ABD için tehlike büyüyor.
***
ABD teknoloji devleri ise Depseek’in başarısı karşısında ihtiyatlı bir saygı göstererek, felaketin büyümesini engelleme peşinde. Nvidia, Deep-seek hakkında ‘’görevin zorluk derecesine uyum sağlayan, işlem kapasitesi kullanma modeli olduğu’’ şeklinde bir açıklama yaptı . Nvidia tıpkı diğer teknoloji devleri gibi Deepseek modelini, kendi iş modellerine karşı ağır bir darbe değil de, beklenir bir gelişme gibi lanse ediyor.
Open AI CEO’su Sam Altman ise X’de yaptığı paylaşımda Deepseek için ”Ürünün fiyatı bağlamında etkileyici’’ ifadesini kullandı. Altman piyasaya çıkartacakları yeni ürünleri hızlandıracaklarını da söyleyerek, Çin’den gelen tehdidi önemsediklerini gösterdi.
DeepSeek’in ABD’in özgüvenini sarsan beklenmedik bir gelişme olduğunun en önemli işareti ise Başkan Trump’un da konuya dahil olması. Trump ‘’Çinli bir şirketin DeepSeek’i piyasaya sürmesi , kazanmak için rekabet etmeye odaklanmamız gerektiği konusunda bizim için bir uyandırma çağrısı olmalı’’ diyerek sorunun ciddiyetine dikkat çekmiş oldu. Trump gümrük yaptırımları ile engellenemeyecek bir rekabetle karşı karşıya olduğunu muhtemelen hissetmeye başlamış olmalı.
***
Deepseek aslında global rekabetin merkezinde artık teknolojinin olduğuna dair çok önemli bir örnek. Çin bir YZ uygulaması değil de yaptığı herhangi bir ticari hamle ile ABD’li şirketlerin bir hafta içinde yaklaşık 1 trilyon değer kaybına yol açmış olsaydı, bu tüm dünyayı etkileyecek siyasi ya da ekonomik bir krize yol açardı.
Ancak teknolojik bir yenilik ki buna yıkıcı yenilik demek daha doğru olur, klasik yöntemlerle engellenemiyor. Günün sonunda sadece parlak bir fikir olarak değerlendirilebilecek bir yenilik, bütün yerleşik algıları değiştirebiliyor. ABD, Çin’ karşı en çok güvendiği YZ teknolojilerinde beklenmedik bir yara aldı. Çin’in YZ kaplanları kısa vadede başka sürprizler de yaparsa, dijital kanaat önderliğinin Çin’e geçmesi gibi bir tehlike doğar. ABD, Çin bu sefere hangi yeniliği yaptı gibi bir haleti ruhiye içine girerse bunun telafisi on yılları alabilir.
