TDK sözlüğünde aramak, “birini veya bir şeyi bulmaya çalışmak” olarak tanımlanıyor.
Arama fiilinden bahsedebilmek için bulunması istenen bir şey olması gerekir.
Bir şeyi bulmak için aramak gerekir ancak her arayan aradığını bulamayabilir. Aramak bulmanın şartıdır ancak bulmanın garantisi yoktur.
Aramak saygı duyulacak, takdir edilecek bir fiildir.
Alzheimer hastalığını tedavi etmek için binlerce saygın bilim insanı on yıllardır çaba gösteriyor.
Henüz tatmin edici bir sonuç alınamamış olması tedavinin bulunmayacağını göstermez. Bu araştırmalar esnasında aranan somut sonuca ulaşılamamış olsa da süreç boyunca, çabaların ödülü niteliğinde, sürpriz bulgulara ulaşılabilir, keşfedilmemişler keşfedebilir. Alzheimer tedavisi örneğinden gidersek; bu araştırmalar esnasında biyobelirteçler ve teşhis yöntemleri, nöral iltihaplanma, beyin görüntüleme teknolojileri, kan-beyin bariyeri, amiloid ve protein agregasyonları, nöroplastisite, mikrobiyota gibi konularda tıp alanında oldukça faydalı sonuçlara ulaşılmıştır.
"Her arayan bulamaz, lâkin bulanlar arayanlardır" sözü Bayezid-i Bistami’ye izafe edilse de bu sözün anonimleştiğini söyleyebiliriz.
Zihin dünyamızın ve fiziki dünyamızın zenginliğini, araştırmacı zekaların gayretlerine borçluyuz. Kur’an’da Hz. İbrahim’in (as) Yaratıcı arayışı cehdi detaylı olarak anlatılır. Bu arayışı sonunda Allah’a (cc) ulaşmıştır.
Kelebek teorisi, “küçük eylemlerin büyük sonuçları” olabileceğine işaret eder.
Biz çıplak gözle müşahede etmesek de gösterdiğimiz her çabanın bir sonucu vardır.
Aramanın üç unsuru olduğunu söyleyebiliriz: Niyet, eylem ve sabır.
Niyet
İslam alimleri niyetle amel arasında ruh-beden misali bir ilişki bulunduğunu, niyetin kulluğun sırrı, amelin özü, ruhu ve direği olduğunu belirterek amellerin Allah katında değerli veya değersiz sayılması hususunda olduğu gibi dünyevî sonuçlarını belirlerken yapılacak değerlendirmeler bakımından da niyetin büyük önem taşıdığını vurgulamıştır (1).
“Ameller ancak niyetlere göredir” ve “müminin niyeti amelinden hayırlıdır” hadisleri niyetin önemini veciz olarak ifade etmektedir.
Niyetin önemine ve faziletine işaret eden Gazali sırf sözlü açıklamayla niyetin yeterli olmayacağına “kalbin hemen veya gelecekte fayda sağlayacağına inandığı tarafa” yönelmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Niyeti olmayan ne aradığını bilemediği gibi, bulduğu şeyin ne olduğunu da kıymetini de bilemez.
Kurumlar için niyet, kurumların misyonu ve vizyonudur. Misyonu ve vizyonu olmayan kurumlar pusulasız gemi gibi okyanusta kaybolurlar. Sürekli yol alsalar da nerede olduklarını ve nereye varacaklarını bilemezler.
Eylem
Hadis’te “müminin niyeti amelinden hayırlıdır” denilmiş olması, amelin önemsiz olduğunu göstermez, amelin kıymetli olması için bir niyetin olması gerektiğini gösterir. Ancak tek başına niyet de yeterli değildir. Eyleme dönüşmeyen niyet zihinde kalır, niyet sahibi için de çevresi için de pratik bir faydası olmaz. Niyetler eyleme dönüşünce faydalı hale gelirler.
Mevlâna bu gerçeğe işaret ediyor:
“İster yavaş gitsin, ister acele edip koşsun, arayan elbette aradığını bulur. Ey Hak yoluna düşen kişi, isteğine iki elinle sarıl! Çünkü istek, iyi bir kılavuzdur. Topal da olsan, sakat da olsan, uyuklasan, hatta kusurlu da olsan, yine O’nun yolunda ol, O’na doğru sürün, O’nu, yâni Allah’ı ara!”
Bütün yolculuklar bir adımla başlar, adım atmadan yola çıkılmaz.
Niyet ettiğimiz şeye ulaşmanın yolu eyleme geçmektir.
Sabır
İnsan acelecidir, çabuk sonuç almak ister. Ancak yaratılmışlar aleminde her şeyin bir vakti vardır.
Sabır atalet değildir. Biz ataletten değil, eylemlilik içindeki aktif sabırdan bahsediyoruz. Sonbaharda ekilen tohumun Ocak ayında değil, hasat mevsiminde ürün vermesi beklenir. Ocak ayında ürün beklemek acelecilik, tohum ekmemek atalettir.
Sabrın iş yaşamındaki karşılığı kararlılıktır. Kararlı kurumlar başarıya odaklanırlar.
…
Arayanlar, araştıranlar, iyi niyetlerle gayret ederek sabırla araştırmaya devam edenler mutlaka yol alırlar.
Sahip olduğumuz ve içinde yaşadığımız medeniyeti bize hazırlayan gayretli insanlara şükran borçluyuz. Gelecek nesillere güzellikler bırakmak istiyorsak bizler de aramalı, arama yolculuğuna sabırla, kararlılıkla devam etmeliyiz.
(1)İbrahim Kafi Dönmez. Niyet. İslam Ansiklopedisi.
