Cevdet Karal’ın yeni şiir kitabı ‘Alışveriş Listesi’ (Everest Yayınları. Ekim 2018. 93 sayfa) dipten bir metafizik eleştirisi çarkını işletse de onu bu alana sıkıştırmak haksızlık olur. Çıkış gerekçesi bir hayat önerisi olan ve bu önerişte kendi tekliflerini de açık tutan bir kitap çünkü ‘Alış Veriş Listesi’. İlk öneri, tematik okuma alışkanlıklarının ötesinde, okuru, Türkçe yüksek şiirin hizasına çağırmak, estetik duyuş ve akıl edişi oradan başlatmaktır. Tekdüzelik yanında hızlı benzeşme karakterine bürünmüş şimdiki şiir ortamını, kendi gücüyle ve orkestral zenginlik şuuruyla ses ve tematik dokunuş olarak da beslemektir bu aynı zamanda.
Alışveriş Listesi, şairin ‘Cesedi Nereye Gömelim’ kitabıyla da yürüyüş ve hedef ortaklığı içindedir. Yalnız bu koşut ortaklık, ‘Uzun sürdü hazırlığım’da bir ara nefeslenme görüntüsü taşısa bile her üçü birden sözünü ettiğim yüksek hizanın setine dönüşür. Böylelikle okur, hem bugün yazılmakta olan asıl şiirin hacmine ( ki bu bize tek tek şairlerin nefes kapasitesini imler) hem de dil işlekliğine vakıf olma imkanına kavuşur. Bütün bu şiirlerin dünyası bir şiiri/ şairi var kılarken çağdaş şiirimizin varlık katsayısı yükselir. Keskin gözlemler, işlek Türkçe, güncel olanla eski olanın sarmaşık özdeşliği duru bir dünyaya kavuşur.
***
Ondaki duruluğu alışıldık anlamda bir umut/ umutsuzluk karşıtlığından öte bir durum tanısı, neşteri diye okumaktan yanayım. Hatta durum metafiziği. Kavramsal metafizikten psikoloji ve yaşam şartıyla kopan bu metafizik, onu belirsiz ve ölü doğasından çıkararak hayatın içine karıştırır. Ressamın elindeki boya tüplerinin yeni ve taklit edilmez renge bürünmesidir adeta.
Tek şiirlik ‘ Alışveriş Listesi’ çağdaş insanın ruhtan bedene düşüp de o darlığın içinde sıkışmasının kitabıdır. Yalnız buradaki ruh bir beden, bir arzu, bir gerçeklik olarak dünyaya bilinçle inmiş ve onun çenesini bir eklenti olarak zihnine takmış haldedir. Cevdet Karal, doğrudan, kişi, isim, karakter, cinsiyet yansıtmadan konuşturur şiirsel personayı. Hatta anlatıcının dilinde bütün bu ihtimalleri siler. Onun yerine anlatının kendisini oturtur. Çünkü birey, kendi tekil tabiatından kopmuş/ koparılmış, etkinlik ile edilgenlik arasında yoğrulmuş, suç ve masumiyet tezgahında parçalanmıştır. Öznenin çokluğun kakafonisinde kayboluşudur söz konusu olan. Bir zamanı imlese bile uzay kaybolmuştur.
Şairin bir ‘ihtiyaç listesi’ değil bir ‘alışveriş listesi’nden söz etmesi, ihtiyacın makul/masum doğasından alışverişin çoklu ve kışkırtılmış doğasına dikkat çekmek içindir. Varoluş şartları değişmiş, bozuk, çarpık, mamul, yapay fakat sonuna kadar gerçek bir meta-metafiziktir bu. Ve ilahiyatın kör lambası sinik, teslimiyetçi ve iktidar yanaşması halinden sıyrılmaya istekli gözükmemektedir.
Daha şiirin ilk mısraında, rakamla bir, bir sayma ifadesi olan adet ve hep tekillik imgesi Tanrı kelimeleriyle karşılaşırız. Bu bir genetik düzen bozumu/ bozulumudur elbette. Şair bir ses, görüntü, duyuş, durum kaydedici cihazını aramıza sokar, sokakta, zihinde, gözlerde ve dilde olanı tespit eder. Bu tespiti tiyatro ve sinemanın anlatma, perde ve sahne, kadraj ve replik imkanlarıyla işletir. Sonunda bir sürçme olduğu kadar yalamalık çağrışımı da yapan ‘daha çok şey çok şey gerekli’ mısraını icat eder. Bu icat bir öğütme makinesi olarak işlev görecek sonrada kendisi dahil her şeyi yok edecektir. Tekrar adeta kötülük darbımeseline dönüşür.
***
Yok olmak varoluşun anahtarıdır. Öyleyse şairin varsa bir umut imlemesi önce herkesin ‘alışveriş listesini’ ciddi bir okumaya tabi tutması gerektiğidir. İkiyüzlülükten kurtulmak için şairin sunduğu listenin tamamlaması gerekir. Cevdet Karal, ‘Bir soru/ Bir kırlangıç/ Omzundan hafifçe ittiği kadının/ Son nefesine yuva yapar mı…’ diye incelikle konuşur hep şiirler boyunca. Unutmaz, çünkü ‘şairlerden tayfaları’ olan bir yük gemisidir içinde bulunduğumuz dünya.
Not. Bugün saat 19’da, Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi’nde Cevdet Karal ile Alışveriş Listesi kitabından hareketle ‘bir şiir kitabını açmak’ başlıklı konuşma gerçekleştireceğiz. Asmalı Mescid Mah. Yemenici Abdüllatif Sok. 1. Beyoğlu- İstanbul.
