Rıza Nur, tartışmalara açık bir isim. Hele “Türkiye’nin Yeni Baştan İhyası ve Fırka Programı” adlı eserinde ileri sürdüğü bazı fikirler var ki fecaat!.. Namık Kemal de siyasî ve sosyal fikirleri itibariyle tartışmalara konu olmuş!.. Kimileri “İttihad-ı İslâmcı”, kimileri “Osmanlıcı”, kimileri ise “Türkçü” bir şair olarak değerlendiriyor onu. Edebiyat tarihlerinin çoğunda dinî/tasavvufî şiirlerinden çok, “vatan şairliği” vurgulanıyor. Dolayısıyla “Hürriyet Kasidesi” (Bu şiirin gerçek adı “Besâlet-i Osmaniyye ve Hamiyyet-i İnsaniyye”dir), “Vaveyla”, “Hilâl-i Osmanî” gibi vatan, millet temalarını işleyen şiirleri ve tiyatroları, Divan şiirine yönelik eleştirileri öne çıkarılıyor. Hâsılı, herkesin bir Namık Kemal’i var. Göğe çıkaranlar, yerenler!.. Meselâ, Kemal Tahir’in “Namık Kemal İçin Diyorlar ki” (1936) adlı anketi bunlardan biri. Bu kitapçık, o yıllarda epeyce fırtına koparmış!.. Rıza Nur da eleştiriyor bu eseri.
***
Sözü uzatmayalım! Önce, 1936’da “Türk Bilig Revüsü”nde yayımlanmış bu kitabı yayına hazırlayan Mehmet Soğukömeroğulları’na teşekkürler. Sonra, şunu belirtelim; Rıza Nur, Türkçü bir şahsiyet. Bu, yer yer eserin diline yansıyor. Meselâ, “ön söz” yerine “Öğünç”, “medhal/giriş” yerine “Girim” demiş!.. Bir de kitabın sonunda Kemal’in “Hürriyet Kasidesi” adıyla meşhur şiirini sadeleştiriyor ki, garip! Şöyle:
“Görüp hâli çıkmış düzenden bütün
Çekildik hükûmet denen nesneden”
Gerisini yazmaya lüzum yok!.. Eserin başında Namık Kemal’in şiirleri var. Ali Emirî nüshasını temel almış Nur, ayrıca “Divan”a girmeyen şiirleri de eklemiş. Sonra nesirlerinden örnekler sunmuş… Bunlar bir yana, “Hayatı, Divanı, Eserleri, Namık Kemal” adlı bu eser, bakış açısı, polemikçi dili ve tartışmaya açık bazı hükümleriyle dikkati çekiyor! Ama asıl Namık Kemal’in, meselâ İslâmcılığına, Türkçülüğüne veya Osmanlıcılığına ilişkin görüşleri, millet, ümmet anlayışını, Arnavutluğuna ilişkin iddiaları, şiirlerine dair verilen bazı hükümleri tartışması, eleştirmesi bakımından önemli!
***
Bana göre, kitabın en dikkati çekici bölümü “Nâmık Kemal İçin Müelliflerin ve Yazıcıların Söyledikleri”… Rıza Nur burada, N. Kemal’e dair yazılan bazı eser ve makalelerden alıntılar yapıyor, arkasından “sert tenkitler”e başlıyor… Bu eleştirilerde yazarın “Türkçü/milliyetçi” refleksleri kuvvetle hissedilmekte. Meselâ, Kemal’in “Arnavut” olduğu iddiasına şiddetle karşı çıkıyor; bu minvalde Ali Kemal’e; “Ali Kemal bunu delil göstermeden söylüyor. Ali Kemal’in babası, malum Ermeni dönmesidir….” (s. 352) sözleriyle cevabını yapıştırıyor!.. Aynı konuda, Ali Ekrem, Sadettin Nüzhet, Şemsettin Sami gibi yazarlar da eleştirilerden nasibini almış. Benim en çok Sadettin Nüzhet’in Namık Kemal’e dair bazı yorumlarına, Rıza Nur’un yaptığı eleştiriler dikkatimi çekti. Ergun, Kemal’in dinî bakışından, İslâm ve Osmanlıları övmesinden rahatsız olmuş anlaşılan, R. Nur cevabı yapıştırmış; “Ben sorarım. Türklere hitap ederken neden bahsetsin? Katolikliğin fezailinden mi? Judaizminden mi? (…) Din aleyhine yürümek moda ya, müellif onu yapıyor!”, “Kemal’in Osmanlıları övmeyip de Deli Petro’yu mu övmesi lâzımdı?”(s. 402-403). Sonra, R. Nur’un Namık Kemal’in İslâmcılığına dair cevabı da dikkat çekici: “… Kemal bir İslâmcıdır. Lâkin bunu Kemal’e kabahat bulmuş ama, değildir. Bu İslâmcılığın sebepleri büyük ve esaslıdır. (…) Koca bir imparatorluk. Unsurları babil kulesi. Müslümanlıktan başka neye dayanabilirdi?”
Hâsılı, kitapta ilginç tartışmalar var! Ben sadece birkaç tadımlık örnek verdim. Merak edenler alıp okusun. Bu da “Rıza Nur’un Namık Kemal’i”!.. Tespitlerinin hepsine katılıyor muyum? Hayır!..
