Yatırımlar Batı’ya gitti

HAMİDE HANGÜL

Teşvik sisteminin 2015 yılı bilançosu ortaya çıktı. FETÖ’nün hain darbe girişimi ve terör saldırılarına rağmen, geçen yıl teşvik belgeli yatırım tutarı yüzde 2 azalmasına karşın, başvurular yüzde 13,3 artış gösterdi. Buna göre işadamları, Ekonomi Bakanlığı’na geçtiğimiz yıl 5 bin 161 yatırım için başvuru yaptı. Bu yatırımlar sonucunda öngörülen toplam tutarın 99.07 milyar liradan yüzde 2 düşüşle 97.8 milyar liraya gerilemesine karşın, yatırım başvuruları yüzde 13 artışla 5 bin 161’e çıktı. Toplam 47.3 milyar liralık kısmı İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi illerden oluşan birinci bölgeyi tercih etti. Bu rakamın 17.5 milyar lirası Aydın, Çanakkale, Konya, Edirne’den oluşan ikinci bölgeye, 11 milyar lirası da Erzincan, Elazığ, Kütahya’nın yer aldığı 4’üncü bölgeyi seçti. Bölgesel teşvik için 500 bin lira şart koşulan Zonguldak, Uşak, Bilecek, Gaziantep gibi ilerde ise keskin düşüş görüldü. Buna göre, 2015 yılında bu bölgeye 18.4 milyar lira yatırım gitmesine karşın, geçen yılın sonunda 7 milyar 180 milyon liraya geriledi.  Dördüncü bölgeye yatırım yüzde 5,4 artışla 5,8 milyar liradan 6,1 milyar liraya çıktı. Güneydoğu’daki 6’ncı bölgeye yüzde 10,5 artışla 2.22 milyar liradan 2,46 milyar liraya ulaştı.  Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, 2016’da düzenlenen 5 bin 161 teşvik belgesinin 3 bin 866 adedi komple yeni yatırım, 929 adedi tevsi, 366 adedi de diğer yatırımlardan oluştu. Ocak-Aralık döneminde yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 97,8 milyarlık toplam sabit yatırım tutarının 54,2 milyarı komple yeni yatırım, 34,9 milyarı tevsi ve 8,7 milyar lirası diğer yatırımlarda gerçekleşti. Teşvik belgelerinde öngörülen 97,8 milyarlık yatırımda aslan payını hizmetler aldı. Buna göre, sabit yatırım tutarının 25,5 milyarı enerji, 44,1 milyarı hizmetler, 24,4 milyarı imalat ve 3,8 milyar lirası madencilik sektörüne yapıldı. Düzenlenen belgelerin 2 bin 83 adedi bölgesel, 8’i büyük ölçekli, 3 bin 68’i genel ve 2’si stratejik yatırımlardan oluştu.  Sabit yatırım tutarının 47,4 milyarı bölgesel, 4,7 milyarlık kısmı büyük ölçekli, 42,3 milyarı genel ve 3,4 milyarlık tutarı stratejik mahiyetteki yatırımlardan oluştu.  Düzenlenen teşvik belgelerinin bin 534 adedi birinci bölgede, bin 14’ü ikinci bölge, 813 adedi üçüncü bölge, 676’sı dördüncü bölge, 662’si beşinci bölge ve 444 adedi ise altıncı bölge için düzenlendi.

Öte yandan, enerji ve madencilik sektörlerinde geçen yıl düzenlenen teşvik belgesi sayısında, bir önceki yıla göre yüzde 100 artış görüldü. Böylelikle enerjide bin 856 ve madencilikte 97 olmak üzere toplam bin 953 projeye yatırım teşvik belgesi verildi. Bu iki sektöre 2015 yılında düzenlenen teşvik belgesi 974’te kalmıştı. Söz konusu projelerin sabit yatırım tutarı da 29 milyar 298 milyon lira olarak hesaplandı. Teşvik belgelerinin bin 920’si yerli, 33’ü ise yabancı sermayeli yatırımlar için düzenlendi. Belge alan yerli sermayeli yatırımların toplam tutarı 24 milyar 184 milyon lira, yabancı sermayeli yatırımların toplam tutarı ise 5 milyar 114 milyon lira olarak hesaplandı. Enerji ve madencilik yatırımlarında sabit yatırım tutarı en yüksek proje, 3 milyar 500 milyon lira ile EMBA Elektrik Üretim AŞ’ye ait, bin 334 megavatlık kurulu güce sahip elektrik üretim tesisi oldu. Yatırımlar içinde 2016’da sabit yatırım tutarı en yüksek ikinci proje, 2 milyar 800 milyon lirayla Tosyalı Elektrik Enerjisi Üretim Sanayi ve Ticaret AŞ’ye ait elektrik üretim tesisi olurken, bunu 1 milyar 365 milyon lirayla VERBENA Enerji Sanayi ve Ticaret AŞ’nin projesi izledi. Bu yatırımların gerçekleştirilmesiyle söz konusu sektörlerde geçen yıl 7 bin 376 kişiye istihdam sağlanması hedeflendi. Öte yandan, geçen yıl kurulan şirket sayısı ise bir önceki yıla göre yüzde 4,49 azalarak 63 bin 709’a düştü. Kapanan şirket sayısı ise aynı dönemde yüzde 8,88 gerileyerek 11 bin 38 oldu.

SİGORTA PRİMİ TEŞVİKİ 20 İLDE UZADI

Türkiye’nin 20 ilinde sigorta primi teşvikinin 1 yıl uzatılması kararlaştırıldı. Resmi Gazete’de yayımlanan değişikliğe ilişkin Bakanlar Kurulu kararı, 1 Ocak 2017’den geçerli olmak üzere, yürürlüğe girdi. Bu kapsamda, daha önce 31 Aralık 2016’ya kadar teşvik uygulanması kararlaştırılan Afyonkarahisar, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize, Sivas, Trabzon ve Uşak’ta faaliyet gösteren iş yerleri 31 Aralık 2017’ye kadar teşvik kapsamında kalacak.

SURİYELİ BİN 764 ŞİRKETLE ŞAMPİYON

Türkiye’de geçen yıl kurulan 4 bin 523 yabancı ortak sermayeli şirketin bin 764’ü Suriye, 298’i İran, 286’sı Irak ortaklı oldu. Buna göre, aralıkta kurulan şirket sayısında, bir önceki aya göre yüzde 12,81 azalış, kooperatif sayısında yüzde 1,52, gerçek kişi ticari işletme sayısında yüzde 53,37 artış oldu. Kapanan şirket sayısı, aynı dönemde yüzde 61,51, kooperatif sayısı yüzde 73,4 artarken, gerçek kişi ticari işletmeler yüzde 8,13 azalış gösterdi. Böylece geçen yılın aralık ayında 4 bin 818 şirket kuruldu, bin 733 şirket kapandı. 

KAPANAN ŞİRKETTE  AZALIŞ

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), 2016 yılının aralık ayına ilişkin kurulan-kapanan şirket istatistiklerini açıkladı. Buna göre, söz konusu ayda kurulan şirket sayısı, 2015’in aynı ayına göre yüzde 21,25 azalarak 4 bin 818 oldu. Kapanan şirket sayısı ise söz konusu dönemde yüzde 5,25 geriledi ve bin 733 olarak gerçekleşti. Yıllık bazda değerlendirildiğinde kurulan şirket sayısı 2016’da bir önceki yıla kıyasla yüzde 4,49 azalarak, 66 bin 701’den 63 bin 709’a geriledi. Bu dönemde kapanan şirket sayısı ise yüzde 8,88 azalarak 12 bin 114’ten 11 bin 38’e düştü.   

TİCARET VE PERAKENDE AĞIRLIKTA

Geçen yıl toplam 64 bin 480 şirket ve kooperatif kuruldu. Bu dönemde kurulan toplam 51 bin 448 limited şirket, sermayenin yüzde 37,46’sını, 12 bin 247 anonim şirket ise toplam sermayenin yüzde 62,53’ünü oluşturdu. Aralıkta kurulan şirketlerin sermayelerinin toplamı, kasım ayına göre yüzde 54,49 azaldı. Geçen ay kurulan toplam şirket ve kooperatiflerin bin 516’sı toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 896’sı inşaat, 683’ü ise imalat sektöründe yer aldı. Kurulan gerçek kişi ticari işletmelerinin ise 2 bin 41’i toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, bin 58’i inşaat, 823’ü imalat sektöründe faaliyet gösteriyor. Söz konusu ayda kapanan şirket ve kooperatiflerin 550’si toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 342’si inşaat, 281’i de imalat sektöründe yer aldı. Kapanan gerçek kişi ticari işletmelerinin 931’inin toptan ve perakende ticaret, motorlu taşıtların ve motosikletlerin onarımı, 373’ünün inşaat, 220’sinin imalat sektöründe olduğu görüldü.