Türkiye Büyük Millet Meclisi, 96 yıllık tarihinin en kritik mesaisine başladı. Meclis, başkanlık sistemini içeren anayasa değişikliği paketini görüşüyor. Genel Kurul’da planlanan takvim işlerse, referandum sandığı nisan başında halkın önüne gelecek.
EROL METİN
Cumhurbaşkanlığı sistemini öngören 18 maddelik anayasa değişikliği teklifinin görüşmeleri dün TBMM Genel Kurulu’nda başladı. Genel Kurul’da tansiyon düşmek bilmedi. Pakete karşı çıkan CHP ve HDP ile teklifin sahibi AK Parti ve MHP grupları arasında adeta taktik savaşları yaşandı. Görüşmeleri olabildiğince uzatma stratejisi izleyen CHP ve HDP milletvekilleri sırayla söz alarak gündem dışı konuşmalar yaptı.
CHP adına söz alan Antalya Milletvekili Deniz Baykal, milletin getirilmek istenen sistemden haberi olmadığını ileri sürdü. “Millet egemenliği yerine şahıs egemonyasını ikame edecek bu tasarı önümüzde duruyor” diyen Baykal, “TBMM tarihine yakışır bir şekilde ‘Bu yanlış’ demeli. Bu tasarı reddedilirse Türkiye çok rahatlayacaktır” görüşünü savundu. Görüşmelerinin yaklaşık 15 gün sürmesi bekleniyor. Anayasa değişikliği teklifi, Genel Kurul’da iki kez ele alınacak. Teklif, Genel Kurul’da, diğer kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesindeki usule tabi olarak ele alınacak, ancak bu teklif ve tasarılardan farklı olarak iki defa görüşülecek. İkinci tura, birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamayacak. Birinci turda, teklifin tümü ve maddeleri üzerinde dört siyasi parti ile hükümet adına konuşmalar yapılacak, varsa değişiklik önergeleri ele alınacak. İkinci turda ise teklifin tümü ve maddeleri üzerinde konuşmalar yapılmayacak, sadece maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülecek. Birinci turda üzerinde değişiklik önergesi bulunmayan bir madde hakkında ikinci turda önerge verilemeyecek.
AK Parti’nin cumhurbaşkanlığı sistemini de içeren anayasa değişikliği teklifi, 9 gün süren görüşmelerin ardından gfeçtiğimiz hafta cuma günü TBMM Anayasa Komisyonu’nda kabul edilmişti.
BAŞBAKANLIK TARİHE KARIŞACAK YÜRÜTMENİN BAŞI CUMHURBAŞKANI OLACAK
* Yürütmenin başı Cumhurbaşkanı olacak, başbakanlık makamı ise tarihe karışacak.
* Cumhurbaşkanı’nın partisiyle ilişiği kesilmeyecek, Cumhurbaşkanı partisinin genel başkanı da olabilecek.
* Vatandaşlar yüz bin kişinin imzasıyla cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek.
* Cumhurbaşkanı, yardımcılarını ve bakanları kendi belirleyecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar için milletvekili olma şartı aranacak.
* Bakan olarak atanan milletvekilinin milletvekilliği düşecek.
* Cumhurbaşkanı yardımcıları MGK’nın doğal üyesi olacak.
* 3 Kasım 2019’da iki sandık konulacak, cumhurbaşkanlığı seçimiyle milletvekili genel seçimi aynı anda yapılacak.
* Cumhurbaşkanı ve Meclis’in görev süresi 5 yıl olacak. Yerel seçimler de 2019 yılının mart ayında yapılacak.
* Cumhurbaşkanı kararname ile, bakanlıklar ve teşkilatların kurulmasına ve kapatılmasına karar verebilecek.
* Üst kademe kamu görevlilerini atama yetkisi Cumhurbaşkanında olacak.
* Cumhurbaşkanı’nın atadığı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğu olacak; haklarında bir suç işlediği iddiasıyla Mecliste soruşturma açılması istenebilecek.
* Soruşturma komisyonu için 5’te 3, Yüce Divan’a sevk kararı için ise 3’te 2 çoğunluk aranacak.
* Düzenleme ile Cumhurbaşkanı’na OHAL ilan etme yetkisi getirildi. Cumhurbaşkanı’nın OHAL döneminde kararname çıkarma yetkisi de genişletildi.
* 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkartıldı. 25 olan seçilme yaşı 18’e düşürüldü.
* Cumhurbaşkanı ile Meclis’in karşılıklı fesih etme yetkisi getirildi.
* Seçim kararını Meclisin ya da Cumhurbaşkanının alması durumunda seçimlerin aynı tarihte yapılması benimsendi.
* Teklifle Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu’ndan ‘yüksek’ ifadesi çıkartıldı. Adalet Bakanlığı Müsteşarı da HSK’nın doğal üyesi haline getirildi ve kurul 13 kişiye çıkarıldı. Cumhurbaşkanı’nın HSK’da 4 üyeyi Meclis’in ise 7 üyeyi seçmesi benimsendi.
* Askeri yargı tamamen kapatıldı. Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkeme kurulamayacak. Askeri yargının kapatılmasıyla birlikte Anayasa Mahkemesi’nde yer alan iki üye düşecek, Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’e inmiş olacak.
* MGK’nın yapısı da değişti. Jandarma Genel Komutanı, MGK üyeliğinden çıkartıldı.
* Gensoru yöntemi kaldırıldı. Kurulacak hükümet için güvenoyu aranmayacak.
1 MİLYON GURBETÇiYE OY KULLANMA İMKANI
OHAL kapsamında çıkartılan 680 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yurt dışında yaşayan ve adres değişikliği yapmaması nedeniyle anayasa değişikliği için yapılması planlanan referandumda oy kullanamayacak yaklaşık 1 milyon seçmenin oy kullanmasının önü açıldı. Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un geçici maddesinde yer alan “31/12/2016 son tarih olmak üzere milletvekili genel seçimi, cumhurbaşkanlığı seçimi ve halk oylamalarında 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 35’inci maddesindeki hükümlerle sınırlı kalınmaksızın T.C. kimlik numarası esas alınarak veya mevcut bilgilerle Yurt Dışı Seçmen Kütüğü oluşturulabilir” hükmü gereğince 31 Aralık’tan tarihinden sonra yurt dışında yaşayan 1 milyon seçmen oy kullanamaz duruma düştü. Resmi Gazete’de 6 Ocak’ta yayımlanan 680 sayılı KHK ile 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 49’uncu maddesinin mülga üçüncü fıkrası “Yerleşim yeri adresi yurt dışında olan Türk vatandaşlarının adres kayıtları, yaşadıkları ülkede kullanılan adres verilerine veya o ülke ve bağlı olduğu temsilcilik bilgisine göre tutulur” şeklinde değiştirildi. Böylece yurt dışında yaşayan 1 milyon seçmen, anayasa değişikliğine ilişkin yapılması planlanan referandumda oy kullanabilecek.
REFERANDUM İÇİN ‘330’ HESAPLARI
Genel Kurul’da teklif için iki turlu görüşme yapılacak. İlk turun ardından ikinci turda maddeler ayrı ayrı oylanacak ve kabul edilmesi için en az 330 milletvekilinin kabul oyu vermesi gerekiyor. Bu oylamalar gizli yapılacak. 330’un altında oy alan madde düşecek. Teklifin tümünün kabulu için de 330 oy gerekiyor. CHP ve HDP anayasa değişikliğine karşı. Meclis’te AK Parti’nin 317, MHP’nin de 39 milletvekili bulunuyor. Meclis’i yönetecek başkan vekili çıkarıldığında AK Parti’nin 316 milletvekiline ek olarak, 14 evet daha verildiğinde 330’a ulaşılabiliyor. Ancak AK Partili Meclis Başkanı İsmail Kahraman’ın hastalığı nedeniyle yerine yine AK Parti Ahmet Aydın’ın TBMM’ye başkanlık yapması bekleniyor.
Hastalığı nedeniyle Kahraman’ın oy kullanamayacağı, Aydın’ın da Meclis Başkanlığı yapacağı hesaplanınca AK Parti’nin oyu 315’e düşecek. Bu durumda da kendi milletvektillerininin tümünün oyunu alması halinde AK Parti’nin MHP’den alması gereken destek 15’e çıkacak. 39 oyu bulunan MHP’de 5 isim hali hazırda teklife ‘hayır’ oyu vereceğini açıklamıştı. TBMM’de ikinci tur oylamada teklif 330 ve 367 arası evet oyu alırsa, Cumhurbaşkanı’nın onayına sunulacak. Cumhurbaşkanı’nın kararını vermesi için ise yasal süre 15 gün. Cumhurbaşkanı ya maddeleri tekrar Meclis’e gönderecek ya da halkın karar vermesi için referandum sürecini başlatacak. Ardından 60 günlük referandum sürecine girilecek. Referandum için nisan ayının ilk yarısı işaret ediliyor.
