Yunanistan, Türkiye, Nijerya gibi birçok ülkenin eserlerini geri iade etmemek için kırk takla atan British Müzesi bir çalışanının 2 binden fazla sanat eserini çalarak, eBay’de 51 dolar gibi ucuz fiyatlara açık artırmaya çıkardığı iddialarıyla gündemde. İddiaların ardından çalışanı işten çıkaran ancak kaybolan eserlere dair bir açıklama yapmayan müze yönetimi yeni bir skandalla daha karşı karşıya.
SALİHA SULTAN
İngiltere’nin en büyük turistik merkezlerinden dünyaca ünlü British Müzesi, bir süredir değerli bazı parçaların çalındığı haberleri ile gündemde. Antika küratörü olarak görev yapan Peter Higgs adlı bir müze çalışanının birkaç yıl içinde milyonlarca dolar değerinde antika eseri çaldığı ve bunların çoğunu eBay’de 51 dolar gibi ucuz fiyatlara açık artırmaya çıkardığı iddia ediliyor. Müze, kayıp eserlerle ilgili resmi bir rakam, fotoğraf veya açıklama yayınlamasa da The Telegraph gazetesinde yer alan haberlere göre, Biritish Müzesi’nden çalınan eserlerin sayısı 2 binden fazla. Yıllardır Türkiye, Yunanistan gibi birçok ülkenin kaçırılan ve müzede sergilenen tarihi eserlerinin iade talepleriyle de gündeme gelen British Müzesi gün yüzüne çıkan rezaletin şokunu yaşarken, skandalların ardı arkası çekilmiyor.
İngiliz Telegraph gazetesinde yer alan yeni bir habere göre, Danimarkalı bir sanat satıcısı, 2021’de müzeyi çalınan eşyalara ilişkin uyardı ancak ‘koleksiyonun korunduğunu’ söyleyen üst düzey personel tarafından işten çıkarıldı.
KÜRATÖR MÜZEYİ SON YİRMİ YILDIR YAĞMALAMIŞ
Başkent Londra’da bulunan müzenin yetkilileri, altın ve mücevher gibi değerli parçaların ‘kayıp, çalıntı ya da hasarlı’ olduğuna dair haberler sonrası, ismini açıklamadığı ancak basının Peter Higgs olduğunu tespit ettiği çalışanını görevden aldı. Polis ise konuyla ilgili soruşturma başlattı. Dünyanın en prestijli müzeleri arasında yer alan British Müzesi, insanlık tarihi, sanat ve kültür alanında milyonlarca kıymetli parçaya ev sahipliği yapıyor. Kaybolan parçaların 2023 yılı öncesinde periyodik zaman dilimlerinde müzeden çalındığı düşünülüyor.
Bu parçalardan bazıları eBay’de, tahmini değerinin çok altında satışa kondu. Müze yönetimi, millattan önce 15. ve 19. yüzyıllar arasında ortaya çıktığına inanılan bu parçalardan hiçbirinin yakın zamanda ziyaretçilere sergilenmediğini, daha çok araştırma amacıyla tutulduklarını belirtti.
Müze direktörü Hartwig Fischer ise, ‘bir hayli olağandışı’ olarak nitelediği skandal sonrası parçaların geri kazandırılması için çabaladıklarını kaybetti. Kaybolan parçaları tespit etmeye çalıştıklarını söyleyen Fishcher, güvenlik önemlerini de artırdıklarını söyledi. Yaşananlar, dünyanın birçok ülkesinden eser barındıran ve bu yöndeki tartışmaların da odağında olan British Museum’un arşivcilik faaliyetleri ve güvenliğine ilişkin büyük tartışmaya yol açtı.
YUNANİSTAN PARTHENON NİJERYA BENİN BRONZLARI İADE ÇAĞRISINI YİNELEDİ
Öte yandan British Müzesi son yıllarda, sergilediği bazı eserleri ait olduğu ülkelere geri vermesi konusunda kamuoyunun baskı altında. Son birkaç yıldır baskısını artıran ülkelerden biri de Yunanistan. Yunanistan, Elgin Mermerleri olarak da bilinen Parthenon Mermerleri’nin ülkeye iadesini talep ediyor. 19. yüzyılda İngiliz diplomat Lord Elgin tarafından kaçırılan bu eserler için bir süredir diplomatik çaba da sarfeden Yunanistan Kültür Bakanı Lina Mendoni, hırsızlık skandalları sonrası müzenin güvenlik önlemlerine dair kaygıları olduğunu açıklayarak, Parthenon Mermerleri’nin Atina’daki Akropolis Müzesi’ne iade edilmesi talebini yineledi.
Yunan Arkeologlar Derneği Direktörü Despina Koutsoumba, BBC’ye şunları söyledi:
“British Museum’a, artık British Museum’da Yunan kültür mirasının Yunanistan’dakinden daha iyi korunduğunu söyleyemeyeceklerini söylemek istiyoruz.”
Bir diğer talep de Nijerya’dan geldi. Nijeryalı yetkililer, haberlerin ardından British Müzesi koleksiyonunda bulunan Benin Bronzları’nın ülkelerine geri gönderilmesi çağrısını yeniledi. Bazıları 16’ncı yüzyıla tarihlenen pirinç ve bronz olan Benin Bronzları, İngiliz ordusunun 1897’de dönemin Batı Afrika Krallığı olan Benin’i, günümüz Nijerya’sını işgal etmesinden sonra ülkeden kaçırılmıştı. Nijerya, 2021’den beri eserlerin iadesi için müze yetkilileri ile müzakere yürütüyordu.
TÜRKİYE DE SAMSAT STELİ’Nİ EVİNE BEKLİYOR
Son yıllarda British Müzesi’nden eserlerini geri isteyen ülkeler arasında Türkiye’de yer alıyor. Türkiye, British Müzesi’nden milattan önce birinci yüzyıla ait üzerinde Kral Antiochus’un Herakles-Verenthragna’yı selamlarken tasvir edildiği zeytinyağı üretmede kullanılan mermer silindir olan Samsat Steli’ni istiyor. Adıyaman Selik beldesi yakınlarında bir tarlada 1882’de bulunan 1 metre 23 santim yüksekliğinde ortası delik silindir, bölgede çalışmasına izin verilen Mezopatamya uzmanı ünlü İngiliz arkeolog Leonard Woolley tarafından 1911’de satın alındı.
Woolley, 1. Dünya Savaşı’nın karmaşası içerinde eseri Suriye götürdü. 1927’de Suriye’yi mandacı güç olarak yöneten Fransa’nın izniyle silindir British Museum’a satıldı. Öte yandan Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012’de Türkiye’den götürülen eserleri resmi talebe rağmen iade etmeyen müzelere, geçici de olsa tarihi eser verilmemesi kararı aldı. Aynı yıl British Museum, var olan anlaşmalara dayanarak ‘Hac: İslam’ın Kalbine Yolculuk’ sergisi için Topkapı Sarayı’ndan, Türbeler Müzesi’yle Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nden toplam 35 adet eseri geçici olarak sergilemek üzere istedi.
Müze, bu talebine Türk resmi makamlarından müzeye “Hayır” cevabı aldı. Müze, 2019 yılında düzenlediği bir sergide Türkiye’den, Troya Antik Kenti’nden çalınan eserlere yer vermesi ile gündeme gelmişti.
