15 Ağustos 2003’te Hindistan Başbakanı Atal Bihari Vajpayee “Chandrayaan” isimli uzay programını açıkladı. Hindistan aya giden dördüncü ülke olmak için kolları sıvamıştı. Zaten ta 1962 yılından itibaren uzay bilimleri konusunda çalışıyorlardı. Atmosferin üst katmanlarına ulaşabilen ilk roketlerini 1963 yılında göndermişlerdi. Hindistan Uzay Araştırmaları Kurumu ISRO’yu 1969’da kurmuşlardı.
Hintliler gayet ciddiydiler. 22 Ekim 2008’de, Bengal körfezi kıyısına yakın Sriharikota adasındaki Satish Dhawan Uzay Merkezi’nden fırlatılan “Chandrayaan-1”, 8 Kasım 2008’de Chandrayaan-1 ayın yörüngesine ulaşmayı başardı.
Bundan altı gün sonra ayın yüzeyini incelemek üzere tasarlanan araç yörüngede gezmeye başlayan uydudan ayrılıp ay yüzeyine hareket etti ama yüzeye inemeyip çakıldı. Buna rağmen gönderebildiği bilgilerden ay yüzeyinde buhar formunda su moleküllerinin mevcudiyeti anlaşıldı ki bu müthiş bir buluştu!
Hintliler aya cihaz indirememiş olsalar da önemli bir başarı elde etmişlerdi ve bu yoldaki çabalarından vazgeçmeyeceklerdi.
12 Kasım 2007’de ISRO, Rusya Federal Uzay Ajansı Roscosmos ile “Chandrayaan-2” projesi üzerinde çalışmak üzere anlaştı. Hindistan ay yüzeyine inecek, yüzeyde araştırmalar yapacak, özellikle de ayda su bulunabilir mi diye bakacak bir uzay görevi gerçekleştirmek istiyordu. Projenin üç ana bileşeni vardı:
1- Ayın yörüngesinde dönerek incelemeler yapacak bir uydu (orbiter),
2- Ayın yüzeyine iniş yapacak bir cihaz (lander)
3- Ayın yüzeyinde dolaşarak bilgi toplayacak bir mini araç (rover)
Hintliler bunlardan ilkini zaten başarıyla yapmışlardı, üçüncüsü de çok zor değildi. Ruslardan bekledikleri, projenin aya iniş yapacak “lander” aracını üretmeleriydi. Daha önceki denemelerinde başarılı olamadıkları kısım buydu ve Amerika ve Çin ile birlikte dünyada bu zorluğu aşabilmiş üç ülkeden biriydi Rusya.
30 Ağustos 2010 itibarıyla Hintliler kendilerine düşen görevleri planlanan zamanda tamamladılar ama Rusya üzerine düşen sorumluluğu bir türlü yerine getiremiyordu.
Ruslar sürekli erteleme talep ettikleri için görev 2013’e ertelendi. Ruslar o sıralar, Çinlilerle beraber, Mars’ın uydularından biri olan Phobos’tan örnekler alıp gelecek Fobos-Grunt isimli başka bir uzay görevi için de çalışıyorlardı. Hintlilere vadettikleri teknoloji Fobos-Grunt projesinde kullandıkları teknolojiydi ancak 2011 Kasım’ında fırlatılan uzay aracı, bırakın Mars’a ulaşmayı, dünyanın yörüngesini bile terk edemeyerek başarısız oldu.
2013 yılında Rusların bu işi belirlenen zamanda yapamayacakları anlaşılınca Hindistan Rusya’yı devreden çıkartıp, cihazların “tamamını” Hindistan’da üretme kararı aldı. Yani proje tamamen “yerli ve milli” olacaktı. Fırlatma tarihi olarak 2018 belirlendi.
Hindistan, çıkan ufak tefek aksaklıklar yüzünden yaşanan birkaç ertelemenin ardından 22 Temmuz 2019 günü fırlatmayı gerçekleştirdi.
20 Ağustos 2019’da ay yörüngesine ulaşan uzay aracı, Hindistan uzay programının babası sayılan Dr. Vikram A Sarabhai’ye atfen “Vikram” ismi verilen modülü yüzeye en uygun irtifadan gönderilebilmesi için aya yakınlaşma manevralarına başladı.
Her şey güzel giderken, ayın yüzeyine sadece iki kilometre kala Vikram ile bağlantı kopuverdi ve araçla bir daha bağlantı kurulamadı. O yüzden Sanskritçe “hikmet” anlamına gelen “Pragyan” ismini verdikleri, güneş enerjisi ile çalışıp ay yüzeyinde dolaşarak bilgi toplayacak mini robotu çalıştırma imkânı da olmadı.
Araç tıpkı İsrail’in beş ay önce ay yüzeyine çakılan Beresheet isimli aracının başarısız olduğu inme aşamasında başarısız olmuştu. “Beresheet” Tevrat’ın ilk suresinin (başlangıç/genesis) İbranice adıydı.
Tabi komuta kontrol merkezinde çok büyük bir hayal kırıklığı ve üzüntü yaşandı. Fakir bir köyde doğup, Hindistan Teknoloji Enstitüsü’nde mezun olduktan sonra 1982’de çalışmaya başladığı ISRO’nun başına getirilen Kailasavadivoo Sivan canlı yayında gözyaşlarına boğulduğunda, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, çocuğuna sarılır gibi sarılarak onu teskin etti.
Bu başarısızlık gibi görünen büyük başarıdan öğrenmemiz gereken çok ders var.
Bu dersleri inşallah önümüzdeki hafta ele almaya çalışacağız…
