Gelibolu kimilerine göre Türklerin Avrupa kıtasına resmen ayak basmasını, kimilerine göre imparatorluktan ulus doğmasını temsil eder. Gelibolu dünya tarihi içinde de, Türkiye tarihi içinde de önemli yere sahiptir. Yarımadada gösterilen direniş Rus Çarlığının yıkılmasına, 1917 devrimine katkıda bulunmuştur. Cumhuriyet Türkiye’sinin tarih anlatısının kökenleri de bu direnişe dayanır.

MÖ 5’inci yüzyılda bir Makedonya şehri (Callipolis) olarak kurulduğu söylenen Gelibolu’nun geçmişinde Bizanslıların, Venediklilerin, Cenovalıların ve hatta Galatasaray Üniversitesi’nden Emre Öktem’in Atlas Tarih’e yazdığı makalede hatırlattığı gibi Katalanların izlerini görmek mümkündür. Katalanların bu bölgeye ve özellikle de Gelibolu’ya verdiği tahribat ağır olmuş ancak 1354’te şehrin Türklerin eline geçmesini kolaylaştırmıştır.

Gelibolu’nun tarihinde Fransızlara ve Beyaz Ruslara da rastlanır. Kırım Savaşı sırasında (1853-1856) yarımadanın, dolayısıyla da Çanakkale Boğazı’nın savunmasını güçlendirmek amacıyla karaya çıkıp koleradan ölen Fransız askerlerinin mezarları ve onlar adına dikilen anıt da Marmara Deniz’inden Çanakkale Boğazı’na girişi gören küçük bir tepenin üstünde, ama artık etrafını saran apartmanların arasında yer almaktadır.

1920-21 yıllarında 30 bine yakın Beyaz Rus da Gelibolu içinde ve yakın çevresinde konaklamış, Bolşevik Devrimi’nin dış müdahale ve kalkışmayla bitirilemeyeceği anlaşılınca bölgeyi terk etmiştir. Bugün Gelibolu’da çok sonraları yapılmış bir anıt, bir de o zamanlar çekilmiş fotoğraflar aracılığıyla anıların paylaşıldığı küçük bir müze bulunmaktadır. Biz de dahil pek çok eski Gelibolulu ailenin elinde de hiçbir maddi değeri olmayan Çarlık Rusya’sı rubleleri.

Gelibolu Mevlevihane’si; Ahmed-i Bican, Mehmed-i Bican, Mustafa Ali gibi yazar ve düşünürleriyle de ünlüdür. Piri Reis de Geliboluludur. İlginç bir şekilde siyaset bilimi ya da diplomasi tarihi çalışmış Türkkaya Ataöv, Fahir Armaoğlu, çocukluktan bu yana arkadaşım Ali Bayramoğlu ve bildiğim kadarıyla Oral Sander de Gelibolu kökenlidir. Ama benim Gelibolu’m bunların hepsi ve aynı zamanda hiçbiridir.

***

Benim için Gelibolu dedemin ve babamın işlettiği küçük toptancı dükkanının eskimekten buğulanmış kapı camının arkasından seyrettiğimdir. Yazın esen Poyraz, kışın esen Lodostur. Babamın arkadaşları, çarşının kozmopolit yapısıdır. Terzi Avram, Şekerci Nazif, Tuhafiyeci Nesim, Kahveci Yorgo, Halıcı Hakkı’dır. Gelibolu benim için geçmişe özlem, nostalji ve daha pek çok şeydir. Gelibolu denince aklıma savaşlar, işgaller ya da kasabamdan çıkan ünlüler gelmez.

Babam ve annemle birlikte evimizin terasından Boğaz’dan geçen gemileri seyredişimiz, denize bakan tepelerden birinde arkadaşlarımla Beatles’dan Michelle’i söyleyişimiz, Hamzakoy’da kırık-dökük bir pikaptan yarım asırdır bıkmadığım A Horse With No Name’i dinleyişimiz, kayaların üstünde güneşlenirken Selim İleri’nin kitaplarını tartışmamız gelir. Kısacası Gelibolu benim için hem huzur, hem de hüzündür.

Huzurdur çünkü Gelibolu huzurludur. Hüzündür çünkü farkında olmaksızın yitip gitmiş olan geçmişimi ararım ve tabii ki bulamam. Yolunuz şimdiye değin düşmediyse bence siz de günün birinde yolunuzu Gelibolu’ya düşürün. Gelibolulu değilseniz hüznü bulma şansınız olmayabilir fakat huzuru bulacağınıza emin olabilirsiniz. Dünyadan ve kendinizden kaçıp birkaç güzel günü kendinize armağan edebilirsiniz.

Gelecek olursanız Hamzakoy’da kalabileceğiniz en az dört iyi otel var. Limanda da öyle. Ayrıca İlhan’da balık yemeyi, Zafer’den peynir helvası almayı, DiAr’ın simitleriyle iç limandaki balıkçı kahvesinde kahvaltı etmeyi unutmayın. Sahil yolunda yürüyün ya da bisiklete binin. Çarşıda dolaşıp kasabanın ruhunu yakalamaya çalışın. Roma Dondurmacısına uğramayı, tarihi yerleri gezmeyi de ihmal etmeyin. Gündelik sorunlardan uzak iyi ve mutlu bir tatil günü temennisiyle…