16 Nisan referandumundan çıkan ‘Evet’ sonucu, Batı dünyasında farklı tepkilere neden oldu. Almanya ve Fransa, Ankara ile en yakın zamanda ikili görüşmelerin başlatılmasını talep ederek diyalog çağrısı yaptı. AB yetkililerinden, Türkiye’nin üyelik sürecine yönelik olumsuz mesajlar geldi. ABD Başkanı Trump ise telefonla arayarak Erdoğan’ı tebrik etti.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi referandumundan çıkan ‘Evet’ sonucu, Batı dünyasında da geniş yankı buldu. Avrupalı liderlerin mesajlarında, Türk milletinin kararına saygı duyulduğu belirtilirken, referandum sonucunun ‘toplumun bölünmüş olduğuna işaret ettiği’ öne sürüldü, hükümete farklı kesimlerle diyalog kurma çağrısı yapıldı. Avrupa’nın halkoylamasına tepkilerinde gündeme gelen bir konu da Türkiye’nin AB’ye üyelik süreciydi. Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande idam cezasının geri getirilmesi için bir referandum yapılması halinde bunun Avrupa değerlerinin inkarı haline geleceğini savundu. AB Türkiye Raportörü Kati Piri ise halkın ‘Evet’ dediği sistemin hiç değiştirilmeden uygulanması halinde, Ankara’nın AB’ye üyelik müzakerelerinin askıya alınacağını söyledi. ABD’den gelen ilk açıklamalarda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) konuya ilişkin sonuç raporuna kadar yorum yapılmayacağı belirtilmişti. Ancak Başkan Trump, dün akşam Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla arayarak tebrik etti. Cumhurbaşkanlığı kaynaklarının verdiği bilgiye göre, Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı telefonla arayarak, referandumda elde ettiği başarıdan dolayı tebrik etti.
ALMANYA: DİYALOG ŞART
Almanya Başbakanı Angela Merkel ve Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel tarafından yapılan ortak açıklamada, Berlin hükümetinin Türk halkının kararına saygı duyduğu vurgulandı. Sonucun, toplumun ‘bölünmüşlüğünü’ gösterdiği iddia edilen açıklamada, “Türk hükümetinin tüm gruplarla diyalog arayışında olmasını bekliyoruz” denildi. Açıklamada ayrıca Ankara ile en yakın zamanda ikili görüşmelerin başlaması ve “Türkiye ve AB arasında Venedik Komisyonu’nun anayasal reformlar ve prosedüre ilişkin endişelerin iletilmesi gerektiği” kaydedildi.
FRANSA: TOPLUM BÖLÜNMÜŞ
Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande da referandum sonuçlarının ardından yazılı bir açıklama yaptı. ‘Evet’ ve ‘Hayır’ oylarının birbirine yakın olmasına dikkat çeken Hollande, bu durumun ‘Türk toplumunun planlanan kapsamlı reformlar karşısında bölündüğünü gösterdiğini’ savundu. Fransız lider, bu nedenle tüm siyasi taraflara diyalog çağrısında bulundu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önceki gece yaptığı ‘idam referandumu’ açıklamasına da değinen Hollande, bunun ‘Avrupa değerlerinin inkarı’ anlamına geleceğini öne sürdü.
AVUSTURYA: AB’DEN UZAKLAŞTI
Avrupa’da halkoylaması sonuçlarına yönelik en sert açıklama Avursturya’dan geldi. Başbakan Alexander Van der Bellen ve Dışişleri Bakanı Sebastian Kurz tarafından yapılan ortak açıklamada, yeni sistemle Türkiye’nin demokratik değerlerden uzaklaştığı öne sürüldü. Van der Bellen “Türkiye’nin AB’ye katılmaktan uzaklaştığını”, Kurz ise “Türkiye’nin AB’ye katılma hayalinin sona erdirilmesi gerektiğini” söyledi.
RUSYA: SAYGI DUYULMALI
16 Nisan halkoylaması sonuçlarına ilişkin Moskova’dan gelen açıklamalar, halkın iradesine saygı duyulması yönündeydi. Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, basın toplantısında referanduma ilişkin bir soru sorulması üzerine “Bu Türkiye’nin iç meselesi” yorumunu yaptı, “Herkesin türk halkının iradesine saygı duyması gerektiğine inanıyoruz” denildi. Öte yandan Rus parlamentosunun Uluslararası İlişkiler Komitesi Başkanı Konstantin Koşaçev, sonuçların birbirine yakın olması nedeniyle önümüzdeki dönemde Türkiye’de muhalefetin artacağını söyledi.
AGİT’TEN EŞİTSİZLİK İDDİASI
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, halkoylamasına ilişkin raporunu yayımladı. ABD Dışişleri Bakanlığı ve Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-claude Juncker, sonuçlar hakkında yorumda bulunmak için AGİT’in raporunu bekleyeceğini açıklamıştı. Raporda, seçim yarışının eşit olmayan şartlarda yürütüldüğü, ‘Evet’ kampanyasının medyayı ‘domine ettiği’ öne sürüldü. YSK’nın mühürsüz pusulaların geçerli sayılması kararı için de ‘kanuna aykırı’ görüşü dile getirilerek “Oy sayım prosedüründe son değişiklikler önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı” denildi. Raporda ayrıca halkoylamasının, Avrupa Konseyi standartlarına uygun olmadığı savunuldu, “Hukuki altyapı demokratik süreç için yetersiz” değerlendirmesine yer verildi.
DIŞİŞLERİ: AVRUPA’YA ÖRNEK OLACAK BİR SEÇİM
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın seçimlere yönelik açıklamasına Dışişleri Bakanlığı’ndan yanıt geldi. AGİT’le Türkiye arasında uzun süredir işbirliği olduğuna dikkat çekilen açıklamada şunlar kaydedildi: “Gözlem Misyonu’na, raporlarında maddi hatalardan ve yanlış yönlendirmeye yol açabilecek eksik bilgilere dayalı yorumlardan kaçınmaları yönünde daha önce de telkin ve tavsiyelerde bulunulmuştur. Bu bağlamda, 16 Nisan halkoylaması sonrası ODIHR Heyetinin AKPM Gözlem Heyetiyle birlikte yayımladığı İlk Bulgu ve Sonuçlar Raporu’nda ve basın toplantısında dile getirilen siyasi içerikli ve itham edici ifadeler üzüntüyle karşılanmıştır.”
‘AB ÜYELİK SÜRECİ DURDURULSUN’ FIRSATÇILIĞI
Almanya’da bazı siyasetçiler, halkoylamasından çıkan ‘Evet’ sonucunun ardından Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinin durdurulması çağrısında bulundu. Almanya Başbakanlık Müsteşarı Peter Altmaier, referanduma dair “Sonuçlar Türkiye’de oldukça farklı görüşlerin bulunduğu aleni bir tartışma ortamı olduğunu gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partisi AP milletvekili ve Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Elmar Brok, Welt gazetesine yaptığı açıklamada, yaklaşık altı aydır üyelik müzakerelerinin buzdolabında olduğuna dikkati çekti, artık müzakerelerin sürdürülemeyeceğini, idamın getirilmesinin ise müzakerelerin sonlandırılmasına neden olacağını belirtti. Hristiyan Sosyal Birlik (CSU) partisi Grup Başkanvekili Manfred Weber ise, üyelik müzakerelerinin hemen bitirilmesi gerektiği görüşünde. ZDF'ye konuşan Weber, “Tam üyelik artık bir hedef olamaz” dedi.
