Bütün uyarılara rağmen ısrarla sürdürülen politikaların yol açtığı enflasyonun sorumlusu olarak gösterilen zincir marketlerin ‘Domatesi tarladan parasız alsak bile rafa 7.5 liraya koyabiliriz’ çıkışı asıl sorunu gösterdi. Önce maliyet artışlarına neşter vurulması gerektiği belirtildi. ‘Bu gidişatın nedeni ekonomide günü kurtarmaya dönük anlayış’ yorumları yapıldı.
GÜBREDEN ELEKTRİĞE KADAR HER KALEMDE MALİYETLER KATLANDI
Hayat pahalılığı milyonları vururken, hükümet kanadından zincir marketleri enflasyonun sorumlusu olarak gösteren açıklamalar geldi. BİM Ceo’su Galip Aykaç ise tepkilere “Zamların nedeni yüksek maliyetler. Domatesi tarladan parasız alsak bile markete gelmesi 7.5 lira” sözleriyle yanıt verdi. Bu ifadeler maliyetlerdeki artışı gündeme taşıdı. Gübreden, elektriğe, mazota kadar her kalemde fiyatların katlandığı vurgulandı.
TİCARET BAKANI: ETİKET SERBEST PİYASADA OLUŞUYOR, SUÇLAMALAR MAKSATLI
Kamuoyunda ‘üç harfliler’ olarak nitelendirilen zincirlere dönük suçlamalar Tarım Kredi marketlerini de gündeme taşıdı. ‘Devlet kendi marketinde bile ucuz satamıyorsa bunun nedenine bakılmalı’ denildi. Öte yandan Bahçeli, zincirlere ilişkin FETÖ ithamında bulunurken Ticaret Bakanı fiyatların serbest piyasa koşullarında oluştuğunu kaydetti. Muş “Fiyatlarla ilgili yazılanların bir kısmı haklı olsa da yayınların çoğu maksatlı” dedi.
MAZOT 8 TL’YDİ 25 LİRAYA ÇIKTI YEM 1.500’DÜ 3 BİN 500 OLDU
Yemden, elektriğe A’dan Z’ye üretim kalemlerindeki artış nedeniyle zarar eden üreticiler süt ineklerini kesime gönderdi. Besici Mehmet Demirler’in çığlığı mandıradan yükseldi: 300 besi hayvanımdan 50’sini satmak zorunda kaldım. Samanın tonu geçen yıl bin lirayken bu yıl 2 bin lira oldu. Yem bin 500 liradan 3 bin 500 liraya çıktı. Mazot 8 TL’den 25’e geldi. Bağırdık, çağırdık duyulmadı. Peynirin kalıbı tabi 150 lira olur.
128 MİLYARI DA MARKETLER Mİ BUHARLAŞTIRDI
Davutoğlu: Zamlı ürünlerden ekonomiyi yönetenler değil, marketler suçlu. Bahçeli’ye sormak lazım 128 milyarı da marketler mi buharlaştırdı?
Karamollaoğlu: Bu marketler bu iktidar döneminde şube açtı. İster ekonomi ister eğitim ister market... Sorun varsa sorumluluk yönetenlerde.
Babacan: Fiyatlar düşükken başarı sizin ama yükselince sorumluluk marketlerin. Öyle mi Sayın Tayyip Erdoğan, Sayın Devlet Bahçeli?
Hükümet yeniden market denetimlerini sıklaştırdı. Enflasyonu patlatacak kadar bir sonuç elde edilemezken BİM İcra Kurulu Başkanı Aykaç, günah keçisi olmadıklarının mesajını vererek “Perakendede tüm kârı da verseniz enflasyon düşmez. Domatesi tarladan parasız alsak bile markete gelmesi 7.5 lira. Mesele plansızlık, maliyetlerin yüksekliği” dedi. Süt inekleri kesime gidince peynirin fiyatı 150 lirayı geçti. Ama ekonomi yönetimi sorumluyu market rafında aradı.
Türkiye’de enflasyon tam gaz artmaya devam ederken, tarla ile raf arasındaki maliyetler hızla artıyor. Bu süreçte zincir marketler günah keçisi olarak gösterilirken, sektör asıl sorunun maliyetlerde olduğunu söylüyor. Son dönemde oldukça dikkat çeken fahiş fiyat söylemleriyle birlikte, Hükümet denetimleri sıklaştırdı. Ticaret Bakanlığı, Türkiye genelindeki marketlerde fahiş fiyat denetimi başlattı. Denetimlerde, ürün fiyatlarının ne zaman değiştiği ve raf ile kasa fiyatı arasında fark olup olmadığı incelendi. Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdür Yardımcısı Adnan Benli ve beraberindeki heyet de Ankara’nın Yenimahalle ilçesindeki marketi denetledi. Denetim yapılan markette seçilen ürünler nezdinde uyumsuzluk tespit edilmedi. Yapılan denetimlerde enflasyonu patlatacak kadar bir sonuç elde edilemezken, bir önceki gün Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı ve aynı zamanda BİM İcra Kurulu Başkanı olan Galip Aykaç’ın açıklamaları dikkat çekti. Aykaç, günah keçisi olmadıklarının mesajını verirken “Bizim sayemizde enflasyon düşük çıkıyor” dedi. Son 4-5 yıllık süreçte kârlılıklarının artmadığını anlatan Aykaç “Algı operasyonlarının karşılığı yok. Perakendede tüm kârı da verseniz enflasyon düşmez. Domatesi tarladan parasız alsak bile markete gelmesi 7.5 lira. Bunun sorumlusu biz değiliz. Mesele plansızlık, maliyetlerin yüksekliği. Organize perakendede kar edenlerin en yükseğinin ettiği kar yüzde 4’tür” diye konuştu.
Öte yandan üretici de oldukça dertli. Çiftçiler artık maliyet nedeniyle gübre bile alamazken, hayvan gübresiyle üretim yapmaya çalıştıklarını ifade etti. Yem fiyatları, akaryakıt derken üretici artık tarlaya bile girmemeye başladı. Süt inekleri kesime de gitmeye başlayınca peynirin fiyatı 150 lirayı geçti. 3 harfli marketler zinciri yakıştırmasından sonra gözler Tarım Kredi Kooperatifi marketlerine çevrildi. Birkaç ürün dışında orada da fiyatların hemen hemen aynı olması ‘Devlet kendi marketlerinde bile ucuza ürün satamıyor’ eleştirilerine neden oldu.
‘FİYATLAR NORMAL LOJİSTİK MALİYETİ VAR’
Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdür Yardımcısı Adnan Benli ve beraberindeki heyet de Ankara’nın Yenimahalle ilçesindeki marketi denetledi. Denetimlere ilişkin açıklama yapan Benli, “Ticaret Bakanlığı olarak fahiş fiyat artışı ve fiyat etiketi denetimi yaptık. Kurul kendi yaptığı inceleme ve değerlendirme sonucu fahiş fiyat yapıldığını tespit ederse 14 bin 600 liradan 146 bin 600 liraya kadar cezai işlem uyguluyor. Bu fiyatlar 2022 yılına ait. Fiyatların güncellenmesi durumunda 2023 yılında 33 bin lira ile 331 bin lira arasında fahiş fiyat cezası uygulanacaktır” dedi. Fiyatların normal olduğunu söyleyen Benli, 9.95 liralık bir ürün için “Etikette de görüldüğü üzere ürünün girişi 5 lira. Satış fiyatı 9.95 lira. Bu fiyat oldukça normal. Sonuçta lojistik ve market maliyetleri var” yorumunu yaptı.
‘BU SENE GÜBRE ALAMADIK’
Osmaniye’nin Kadirli ilçesine bağlı Koçlu köyünde çiftçilik ve küçükbaş hayvancılık yapan Ali Samet Kocamanoğlu, artan fiyatlar ve hayat pahalılığından yakındı. Kocamanoğlu, toprak gübresi ve yem alamadığını belirterek, şunları söyledi: “Toprak gübresinin torbası 600 lira, ekonomik sıkıntılarımız var. Bu sene gübre alamadık. Bizim bura tarlamız, ekmezsek ne olacak? Ekmek zorundayız çünkü malcılık yapıyoruz. Ondan dolayı malın zibillerini de tarlamıza döküyoruz. Bu tarlaya gübre atamadık. Normalde bu tarlaya bizim 10 torba toprak gübresi atmamız lazımdı, atamadık. Zaten malın gübresi de altın oldu. Ondan dolayı da tarlamıza malın gübresini atıyoruz. Yıllardan beri hayvancılık yapıyoruz ilk kez biz yem alamaz olduk, yani yem alıyoruz da az alıyoruz. Arpa ezmesinin torbası 400 lira olmuş, küspenin torbası 600 lira, bir torba 50 kiloluk silajın torbası 75 lira. Biz yem alamıyoruz. Doğal olarak alternatif yollara başvuru yapıyoruz. Kesmenin palıtını (palamut) topluyoruz onu samanla karıştırıp mallara onu veriyoruz. Ne yapalım hayvan aç mı kalsın? Alternatif yollara başvuru yapmamız lazım.”
BAĞIRDIK ÇAĞIRDIK BİZİ DUYMADILAR PEYNİR 150 LİRA
Sakarya’da besicilik yapan Mehmet Demirler, 300 baş besi hayvanından 50 başını sattığını söyledi. Besicilikten kazandığı gelirle 4 ailenin geçimini sağlayan Demirler, “Bağırdık, çağırdık ‘Bu buzağıları biz mi doğuracağız?’ dedik. Peynirin kalıbı tabi 150 lira olur. Geçen sene 378 bin inek satıldı. Buzağı kesildi” dedi. Geçen yıl bin 25 TL olan samanın tonu bu yıl 2 bin 75 TL’ye, küspenin tonu 400 TL’den bin 400 TL’ye, yem bin 500 TL’den 3 bin 500 TL’ye, mazot 8 TL’den 25 TL’ye çıktı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin kasım ayı üretici market fiyatlarına göre; beyaz peynir ekim ayında markette 102 lira 72 kuruşken kasım ayında 121 lira 20 kuruşa yükseldi. Peynirin fiyatı bir ay içerisinde yüzde 18 değişti. Aynı verilere göre dana etinin üreticiden çıkış fiyatı 101 lira 91 kuruş/kilogram, market fiyatı 156 TL. Sakaryalı üreticilik yapan Mehmet Demirler, hayvancılıktan kazanamadığından yakındı. Geçen yıl 300 baş besi hayvanından 50 tanesini bu yıl satan çiftçi Demirler, besicilikten kazandığı gelirle 4 ailenin geçimini sağlıyor. “Bağırdık çağırdık, bizi duymadılar” diyen Demirler, şu sözlerle isyan etti: “200 tane mal bakıyoruz. 3 eleman çalışıyor. Peynirin kalıbı tabi 150 lira olur. Geçen sene 378 bin inek satıldı. Buzağı kesildi. Baskül 100 lira et 100 lira. Adam palamutu denizden toplayıp 50 liraya satıyor. Baklavanın kilosu olmuş 200 lira. Bu çiftliğin günlük gideri 20 bin lira. Nereye kadar dayanacağız? Sen süte, buzağı üretimine destek vermezsen buzağı başına desteği arttırmazsan hayvan kıtlığına gider. ‘Bu buzağıları biz mi doğuracağız?’ dedik”
ET VE SÜT KURUMU: BÖYLE GİDERSE BORÇLARIMIZI BİLE ÖDEYEMEYECEĞİZ
Kayseri Kırmızı Et Üreticiler Birliği tarafından düzenlenen ‘Sözleşmeli Besicilik İstişare Toplantısı’nda konuşan Türkiye Et ve Süt Kurumu Genel Müdürü Mustafa Kayhan “Üreticilerimiz şu anda finans maliyetini, enflasyon muhasebesini yapmasına rağmen şu anda sermayemizden yüzde 20 oranında zarar etmekteyiz. Böyle giderse artık Ziraat Bankası borçlarını ödeyemez hale geleceğiz. Ahırların yüzde 30-40’ı boşaltılmış ve artık üreticilerimizin diğer kalan kısmı hayvanlarını satıp, hayvancılığı yapmama kararındalar. Bizim ricamız, acil olarak etin 120 TL bandına çıkarılmasıdır. Biz kırmızı ette kendi kendimize yeterli bir üretim stratejisi geliştirmek zorundayız. Bunu da kendi hayvan potansiyelimizi en verimli şekilde eş zamanlı yaparak üretmek zorundayız. Bunun yolu da şudur: Bir kere biz tedarik zincirini ıslah etmek zorundayız. Kırmızı et tedarik zincirine baktığımız zaman mera bölgesindeki ham danalar toplanıyor. Sonra besici arkadaşlar onlardan alıyor. Daha sonra 6-7 ay beside tutuyor. Sonra başka bir et komisyoncusu ondan alıyor. O da sanayiciye veriyor. Oradan perakendeye gidiyor. Çok aktörlü ve manipülasyona çok açık bir tedarik zinciridir. Aslında taraflardan biri kazanmaya çalışırken, diğer taraf gelir kaybına uğruyor. Bu sağlam ve sürdürülebilir bir tedarik zinciri değildir.”
‘128 MİLYAR DOLARI DA MARKETLER Mİ BUHARLAŞTIRDI?’
Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu “Ekonomi hocası sayın Devlet Bahçeli’ye göre raflardaki zamlı ürünlerden ekonomiyi yönetenler değil, marketler suçlu! O zaman sormak lazım sayın Devlet Bahçeli, Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarını bu marketler mi buharlaştırdı. Doları bu marketler mi fırlattı?” dedi.
‘ESAS SORUMLULAR ONLARI EN BAŞTAN DENETLEMEYENLER’
Saadet Partisi lideri Temel Karamollaoğlu “Suçlanan marketler çok geniş bir kitleye hitap ediyor. Onları doğrudan doğruya suçlamak haksızlık olur. Onlar nihayetinde bir iş görüyorlar. Ama onları denetleyemeyen onların üzerinde bir otorite kuramayan sorumlu kişiler eğer bir sorun varsa esas onları sorumlu tutmak gerekir. Doğru karar almalarını sağlaması gereken devleti yönetenlerdir. İster ekonomi ister marketler ister eğitim ister adalet sorumluluk gelir yönetenlere, yönetime dayanır. Türkiye’yi kim yönetme yetkisine sahipse sorumlu onlardır. Bu marketler bu iktidarın döneminde gelişti, şubelerini artırdı” ifadelerini kullandı.
FİYATLAR DÜŞÜNCE BAŞARI SİZİN YÜKSELİNCE MARKETLERİN
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan “Sen önce şu Beytülmalın hesabını versene. Bir kilo peynir alandan KDV’yi alıp bir avuç faiz ve kur farkı ödediğin insanı şöyle düşün. Emekliler, 50 kuruş daha ucuz diye saatlerce yağmur altında ekmek kuyruğunda bekliyorsa, ortaokul çocukları atölyelerde çalışmak zorunda kalıyorsa ‘sabır’ diyemezsiniz. Marketleri düşman ilan ediyorlar. Fiyatlar düşükken başarı sizin ama yükselince sorumluluk marketlerin. Köprü ve otoyol ücretlerine elektrik ve doğalgaza zam yapan kim? Fahiş otoyol ve fiyatlarıyla mücadele etmek için kimi görevlendireceksiniz? Elektrik ve doğalgaz faturaları için hangi müfettişi görevlendireceksiniz. Tüm bu krizin ve enflasyonun nedeni sizsiniz” açıklamasında bulundu.
‘MAZOT FİYATLARI NAKLİYEYİ VURUYOR’
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer girdi maliyetlerindeki artışın çiftçiyi zora soktuğunu ifade ederek “Çiftçi sattığı ürün ile yeniden ekim yapmakta zorlanıyor. Akaryakıtta her artış çiftçi ve besici için külfet” diye konuştu. Gürer yaptığı açıklamada mazotun litre fiyatı 8 liradan 28 liraya kadar çıktığını, 3 katı aşan mazot zammı üreticiyi tarımsal ekipmanlarını kullanma konusunda sıkıntıya soktuğunu ifade etti. Her geçen gün mazota gelen zammın raftaki ürüne doğrudan etki yaptığına değinen Gürer “Adana’dan Niğde’ye getirilen bir ürünün nakliye ücreti, o ürünün kilo başına en az 1 lira fiyatının artmasına neden oluyor. Nakliye ücreti çoğu zaman ürünün kendisinden de pahalıya geliyor. Bu durumda; olan üreticiye, pazarcıya ve vatandaşa oluyor” diye konuştu. Gürer, “Yaz sebzeleri bittiği için başka bölgelerden buraya ürün gelecek. Başka bölgelerden gelecek ürünün nakliye ücreti nedeniyle fiyatı artacak. Vatandaş fiyatı pahalı bulduğu için ya alamayacak ya da az miktarda alacak. Vatandaş burada yetişen ürünü bile alamazken nakliye ücreti ilaveli ürünü nasıl alacak?” diye sordu.
SADECE YOL YAKITIN ETKİSİ BİRİM FİYATINDA 2 LİRA
Nakliyeciler ortalama 20-25 tonluk bir aracın İstanbul’dan Antalya’ya gidip-gelişinin sadece yakıt ve yol giderleri ile 20 bin lirayı zorladığını hatta bazen aştığını yani birim fiyatında 2 lirayı bulan yol maliyet artışı olduğunu belirtiyor. Perakendeciler, hal komisyonları ve diğer kalemlerle birlikte toplam nakliye maliyetinin meyve-sebzede birim fiyatına 4 lirayı geçerek fiyat artışına neden olduğunu ifade ediyor.
MUŞ: YÜKSEK FİYATLAR SERBEST PİYASADAN
AK Parti- MHP ve zincir marketler arasındaki gerginlik büyüyor. İlk olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, zincir marketlerdeki fiyatlar sebebi ile yeni çalışmaların başlayacağının sinyalini vermişti. Ardından MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ise bazı zincir marketlerin FETÖ terör örgütü ile bağlantısının araştırılmasını istedi. BİM İcra Kurulu Üyesi Galip Aykaç bu iddialara yanıt verirken bugünse MHP Genel Başkan Yardımcısı Semih Yalçın, Aykaç’a hakaretlerde bulundu. Ticaret Bakanı Mehmet Muş, konu ile ilgili olarak Hande Fırat’a konuştu. Muş, marketlerdeki fiyat farklarının arz ve talep dengesiyle uyuşmayan ve serbest rekabete aykırı olan fiyat hareketlerini yakından takip ettiklerini söyledi. Muş, MHP lideri Bahçeli ve Semih Yalçın’ın aksine marketlerdeki fiyat farklarını savunurken söz konusu durumu ise ‘serbest piyasa koşullarına’ bağladı. 81 ilde denetimlerin devam ettiğine vurgu yapan Muş, hedeflerinin tüketicinin mağduriyetini gidermek, piyasanın sağlıklı işlemesini sağlamak ve aynı zamanda tüm aktörleri korumak olduğunu söyledi. Bazı kişilerin de yanıltıcı bilgilerle kamuoyunu yanlış yönlendirmeye çalıştığını ifade ederek “Bakanlık olarak, sosyal medya üzerinden özellikle gıda fiyatları ile ilgili yapılan spekülasyonlara karşı ivedi bir şekilde konuyu ele alıyoruz” şeklide konuştu.
MOTORİNE YİNE ZAM
Güncel akaryakıt fiyatları ile LPG, benzin ve motorin fiyatları araç sahiplerinin gündeminde yer alıyor. Geçtiğimiz haftalarda brent petrol fiyatlarında gözlemlenen düşüşle birlikte peş peşe akaryakıt indirimi haberleri geldi. Son olarak 29 ve 30 Kasım günlerinde motorin fiyatlarına uygulanan indirimin ardından şimdi de zam geliyor. 3 Aralık 2022 Cumartesi günü itibarıyla motorin fiyatlarına 1 lira 16 kuruş zam geldi.
