İstanbul’un enflasyonu baz etkisiyle kasım ayında düştü. Kasım 2022’de İstanbul’da aylık fiyatlar yüzde 3,1 artarken yıllıkta yüzde 105,5’e geriledi. Önceki ay aylık artış 3,9 olmasına rağmen yıllıkta 108,7’lik yükseliş kaydedilmişti. İstanbul’da geçen yılın aynı döneminde enflasyonun yüzde 4,7 olmasına karşısında yıllık fiyat artışı yüzde 24 seviyesindeydi. Açıklanan tablo karşısında ekonomistler baz etkisi dışında belirgin bir düşüş olmadığını kaydetti.
Türkiye’de zamlar tam hızıyla devam ederken, enflasyon düşmeye başladı. Öncü veri olarak kabul edilen İstanbul enflasyon da baz etkisiyle geriledi. TÜİK tarafından son olarak açıklanan ekim ayı verilerinde TÜFE yüzde 3,54 artmış, yıllık bazda enflasyon yüzde 85,51’e yükselmişti. Türkiye’nin enflasyonuna dair öncü sinyal veren İstanbul Ticaret Odası (İTO) perakende ve toptan fiyatlar rakamları açıklandı. Kasım ayında İstanbul’da perakende fiyatlar yıllık bazda yüzde 105,55 artış gösterdi. İstanbul’un ekim enflasyonu 108,8 olarak kayıtlara geçmişti. 2022 Ekim ayında İstanbul’da; perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi bir önceki aya göre yüzde 3,96, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları indeksi ise yüzde 5,89 oranında arttı.
Bir önceki ay ise Kasım ayında İstanbul’da, perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi aylık bazda yüzde 3,10, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları indeksi ise yüzde 2,34 oranında arttı. Yıllık bazda 1995 bazlı Ücretliler Geçinme İndeksinde yüzde 105,55, Toptan Eşya Fiyatları İndeksinde ise yüzde 95,72 artış yaşandı. Geçen yılın Kasım ayında artış yüzde 4,7 iken yıllık enflasyon yüzde 24 seviyesindeydi.
Perakende fiyatlarda bir önceki aya göre; ev eşyası harcamalarında yüzde 5,31, gıda harcamalarında yüzde 4,52, sağlık ve kKişisel bakım harcamalarında yüzde 3,84, kültür eğitim ve eğlence harcamalarında yüzde 1,53, konut harcamalarında yüzde 0,88, giyim harcamalarında yüzde 0,82, diğer harcamalarda yüzde 0,71, ulaştırma ve haberleşme hHarcamalar grubunda yüzde 0,14 artış izlendi. Kasımda toptan fiyatlarda bir önceki aya göre; mensucat grubunda yüzde 4,77, işlenmemiş maddeler grubunda yüzde 3,72, kimyevi maddeler grubunda yüzde 3,31, gıda maddeleri grubunda yüzde 2,93, yakacak ve inşaat malzemeleri grubunda yüzde 0,73, enerji maddeleri grubunda yüzde 0,06 artış, madenler grubunda yüzde 1,83, azalış kaydedildi.
BAZ ETKİSİ DIŞINDA BELİRGİN GERİLEME VAR MI?
Ekonomistler de İstanbul’un enflasyonunu değerlendirdi. Ekonomist Banu Kıvcı Tokalı “İTO ücretliler geçinme endeksi Kasım artışı yüzde 3,1. Geçmiş yıllarda TÜİK verisi İTO’nun 1 puan kadar altında çıkabiliyor. Pazartesi açıklanacak Kasım TÜİK enflasyonu yüzde 2’li seviyelerde kalabilir” dedi. İktisatçı Ali Çufadar ise “Büyüme ve enflasyon kasım İTO enflasyonu baz etkisi kaynaklı gerilemeye başladı. Baz etkisini, TUİK’te de TÜFE’de kısmen, ÜFE’de belirgin görmek makul. Gerileme; gayet doğal/matematiksel. Tartışılacak olan baz etkisinden arındırıldığında belirgin gerileme eğilimi var mı?” yorumunda bulundu.
ÜLKE GENELİNDE TAHMİNLER YÜZDE 84 SEVİYESİNDE
Ekonomistler kasım ayı enflasyonunun aylık yüzde 2,85, yıllık yüzde 84,33 seviyesinde gerçekleşeceğini tahmin ediyor. Yıllık enflasyon için en yüksek tahmin yüzde 85,30, en düşük tahmin ise yüzde 82,70 seviyesinde oluştu. Ankette piyasa katılımcılarına yıl sonu enflasyon beklentileri de soruldu. 17 kurumun katıldığı ankette medyan yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 68,60 seviyesine geriledi. Tüketici fiyat endeksi Ekim’de bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 85,51, aylık bazda da yüzde 3,54 artmış ve böylece yıllık bazda 1998’den beri en yüksek seviyeye ulaşmıştı. Reuters’ın 11 katılımcıyla gerçekleştirdiği ankette kasım ayı için yıllık enflasyon tahminleri yüzde 82.7 ila yüzde 85.3 arasında yer aldı. TÜFE ekim ayında yüzde 85.51 olarak gerçekleşmişti. Kasım ayı enflasyonu 5 Aralık’ta açıklanacak.
‘ARTIŞ HIZINDA YAVAŞLAMA VAR DEMEK ZOR’
Ekonomist İris Cibre “İTO geçinme endeksi yıllık yüzde 105,55, aylık yüzde 3.1 yükseldi. Gıda harcamaları ise yüzde 118,8 arttı. TÜİK de muhtemelen yüzde 84,6 açıklayacak. Artış hızında yavaşlama var demek zor, hala aylık yüzde 3 üzerinde. Zaten ücretli yüzde 119 zam gördü mü acaba? Geçen yıl aldığı gıdayı alabilmesi için” dedi.
DÜŞÜK FAİZ DE ÇARE OLMADI
Merkez Bankası geçen ay faizi tek haneye indirdi. İş dünyası finansmana ulaşmakta hala zorluk çekerken, verilen oranların da yatırım yapılabilir seviyede olmadığı savunuldu. İSO Türkiye İmalat PMI endeksi de bu tabloyu destekledi. Üretimdeki yavaşlama eğilimi 12’nci aya ulaştı.
Ekonomi yönetimi düşük faiz hedefiyle Kasım ayında da son hamlesini yaptı. Merkez Bankası geçen ay faizi tek haneye indirdi. İş dünyası finansmana ulaşmakta hala zorluk çekerken, verilen oranların da yatırım yapılabilir seviyede olmadığı savunuldu. Bu tablonun en açık sonucu da İSO Türkiye İmalat PMI anketinde ortaya çıktı. Eşik değer olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, ekim ayında 46.4 olan manşet PMI Kasımda 45.7’ye geriledi ve böylece üst üste dokuzuncu ay eşik değer 50’nin altında kaldı. Son PMI anketindeki en dikkat çekici gelişme, talebin hem iç hem de dış piyasalarda gösterdiği zayıflık oldu. Buna bağlı olarak toplam yeni siparişler ve yeni ihracat siparişleri son iki buçuk yılın en belirgin ivme kaybını sergiledi. Yeni ihracat siparişlerinde talep düşüşünün ana kaynağı olarak ABD ve Avrupa ön plana çıktı. Firmalar, imalat sanayi üretimindeki yavaşlamada ana ihracat pazarlarındaki talep yetersizliğinin etkili olduğunu bildirdi. Üretimdeki yavaşlama eğilimi 12. aya ulaştı. Kasımda girdi maliyetleri enflasyonu keskin yavaşlama kaydetti ve girdi fiyatlarındaki artış son üç yılın en düşük hızında gerçekleşti. Ham madde fiyatlarındaki yükseliş ve liradaki değer kaybı, maliyetlerin artmasında etkili olurken düşük girdi talebi ise enflasyonu sınırlayıcı etkide bulundu. Girdi talebindeki zayıflık aynı zamanda tedarikçi performansında da belirgin bir iyileşmeyi beraberinde getirdi. Nitekim teslimat sürelerindeki düşüş, Temmuz 2005 hariç olmak üzere anket tarihinin en belirgin düzeyinde gerçekleşti. Girdi maliyetlerindeki düşüş trendine paralel olarak nihai ürün fiyatları enflasyonu da hız kaybetti. Kasımda ürün fiyatlardaki artış güçlü olmakla birlikte ağustostan bu yana en düşük seviyesinde kaydedildi. Son olarak, iki aylık gerilemenin ardından istihdam kasımda yeniden artışa geçti. Öte yandan söz konusu artış oldukça sınırlı gerçekleşti. Girdi maliyetlerinin 10 sektörün tamamında artmaya devam etmesine rağmen enflasyonda genele yayılı bir yavaşlama gözlendi. Girdi fiyatlarındaki en hızlı artış elektrikli ve elektronik ürünler sektöründe gerçekleşti, ancak bu sektörde de artış hızı 34 ayın en düşük seviyesine geriledi. Girdi maliyetlerinde en yavaş artış ise ana metal sanayinde yaşandı.
TEDARİKTE TARİHİN EN SERT İKİNCİ DÜŞÜŞÜ
S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker, küresel imalat sanayi talebindeki zayıflığın Türk imalatçıları açısından yol açtığı zorluklarla birlikte kasım ayında üretim ve yeni siparişlerin yavaşlama kaydettiğini ifade etti. Harker “Öte yandan, girdi talebindeki düşüş firmaların bir süredir karşı karşıya olduğu bazı güçlüklerin de hafiflemesini sağladı. Özellikle girdi maliyetleri enflasyonunun son üç yılın en düşük düzeyine gerilemesi dikkat çekti. Tedarikçilerin teslimat sürelerinde ise 2005 yılına uzanan anket tarihinin en sert ikinci düşüşü yaşandı” dedi.
