Rusya'da geçen ay kabul edilen ve uluslararası mahkemelerin kararlarının geçersiz sayılabilmesine olanak sağlayan yasadan rahatsız olan Avrupa Konseyi, kararın uygulanış biçimini yakından izleyecek.
Avrupa Konseyi Sözcüsü Daniel Höltgen, Rusya'da geçen ay kabul edilen ve uluslararası mahkemelerin kararlarının geçersiz sayılabilmesine olanak sağlayan yasaya ilişkin yaptığı açıklamada "yasanın uygulamalarını yakından izleyeceklerini" ve "yasanın işleyiş biçimine ve uygulanması ile ilgili sonuçlara göre harekete geçeceklerini" ifade etti.
Sözcü, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Jagland Thorbjorn'un yasanın kabulünün ardından yaptığı açıklamanın da konu ile ilgili Avrupa Konseyi'nin hassasiyetini açıkça dile getirdiğini söyledi.
AİHS'ye saygı gösterilmeli
Jagland yaptığı yazılı açıklamada, "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) 46. maddesinin, bütün üyeleri Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) bütün kararlarını uygulamakla yükümlü kıldığını" hatırlatmıştı.
"Yeni yasal düzenleme ile AİHS'ne saygı gösterilmesinin garanti altına alınmasının Rusya Anayasa Mahkemesi'nin kararına bağlı olduğunu" kaydeden Jagland, Avrupa Konseyi'nin özel bir durum hasıl olduğunda Rusya'nın sorumluluklarını yerine getirip getirmediği konusunu incelemeye tabi tutacağını söylemişti.
Jagland'ın bu açıklamasını AA'ya yorumlayan Strazburg'daki diplomatik kaynaklar ise, AİHM kararlarının uygulanmasını denetleyen Avrupa Konseyi'nin Rusya'daki son yasa ile ilgili şimdilik "bekle ve gör" politikası izlediğini belirtti.
Yine aynı kaynaklara göre, Rusya Anayasa Mahkemesi'nin AİHS'ne aykırı kararlar alması halinde Rusya ile AİHM arasındaki ilişkilerin gerilmesi kaçınılmaz olacak.
Avrupa insan hakları tarihinde emsalsiz bir durum
Rusya’da kabul edilen yeni yasayı AA’ya değerlendiren Londra Middlesex Üniversitesi İnsan Hakları Profesörü Philip Leach, yasanın AİHS’nin kısmen askıya alındığı anlamına geldiğine işaret ederek, "Bu yüzden Avrupa insan hakları tarihinde emsalsiz bir durum" dedi.
Yeni yasanın Rus kanunlarıyla çeliştiğine dikkati çeken Leach, "Yeni yasa hem Rus yasalarının hem de Rusya’nın uluslararası yasal yükümlülüklerinin ihlali anlamına geliyor. Rus Anayasası’nın 15-4. Maddesi uluslararası kanunlara yerel kanunlar ile çeliştikleri durumlarda üstünlük sağlıyor" değerlendirmesinde bulundu.
Yeni yasa Rus vatandaşların haklarını zayıflatacak
AİHM’in birçok kararının Kremlin’i rahatsız ettiğine vurgu yapan Leach, yeni yasanın ardında Yukos petrol şirketi davası dışında başka davaların da bulunduğunu belirtti. AİHM’in daha önce Rusya’yı Moldova’daki Rus yanlısı ayrılıkçıların hakim olduğu Transdinyester bölgesindeki insan hakları ihlallerinde rolü olmasından dolayı cezalandırdığını hatırlatan Leach, "Rusya’nın aykırı ve rahatsız edici bulduğu kararların sınırı yok" şeklinde konuştu.
AİHM’in geçtiğimiz aralık ayında Rus istihbaratının, Roman Zakharov adlı bir yayın evinin genel yayın yönetmeninin cep telefonlarını yetkisiz dinlediği gerekçesiyle Rusya’yı mahkum ettiğini de anımsatan Leach, bu kararın Rus istihbaratının gücünün kısıtlanması anlamına geldiğini ve büyük ihtimalle Rusya tarafından uygulanmayacak ilk kararlar arasında olduğunu söyledi.
Yeni yasanın Rus Anayasa Mahkemesi’nin rolüyle ilgili birçok soruyu beraberinde getirdiğinin de altını çizen Leach, sözlerini şöyle sürdürdü :
"Yeni yasadan sonra davaların kaçı Anayasa Mahkemesi’ne gidecek ve kaçında bu mahkeme bir karar verebilecek? Rus yetkililer AİHM’in şimdiye kadar beğenmedikleri ve Bakanlar Kurulu’na takılan kararlarını Anayasa Mahkemesi’ne götürebilecek mi? AİHM şimdiye dek Rus yasalarında somut değişikliklere yol açtı fakat yeni yasa sıradan Rus vatandaşlarının insan haklarını hissedilir biçimde zayıflatacak".
AF Örgütü: Endişeler artıyor
Uluslararası Af Örgütü'nün Avrupa ve Orta Asya'dan Sorumlu Müdür Yardımcısı Denis Krivosheev de önceki gün AA'ya yaptığı açıklamada, önceki yıllara göre 2015'te Rusya'da insan hakları ve ifade özgürlüğü ihlallerine yönelik endişelerin arttığını söylemişti.
Londra merkezli insan hakları kuruluşu, geçen yıl boyunca Rusya ile ilgili birçok rapor ve açıklama yayımladı. Bu belgelerde Rusya'daki insan hakları ve ifade özgürlüğü ihlalleri, Kırım'ın ilhak edilmesinin ardından yaşanan gelişmeler ve Suriye'deki krize hava saldırılarıyla müdahil olması gibi konulara değinildi. Özellikle ülkedeki insan hakları ve ifade özgürlüğü ihlallerinden dolayı Moskova yönetimini kınayan örgüt, Rus yetkililere de sıklıkla çağrılarda bulundu.
Uluslararası mahkeme kararları Rusya'da geçersiz sayılıyor
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, uluslararası mahkemeler tarafından alınan kararların Rusya Anayasa Mahkemesi'nce geçersiz sayılmasını öngören yasayı geçen ay onaylamıştı.
Putin'in imzaladığı yasaya göre, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve diğer uluslararası mahkemelerin Rusya hakkında aldığı kararlar, "anayasayla çelişkili" görülürse, geçersiz sayılacak ve uygulanmayacak.
Söz konusu yasa tasarısı esas olarak, Uluslararası Lahey Tahkim Mahkemesi'nin Rusya'yı "usullere aykırı kamulaştırılan" Yukos şirketinin eski hissedarlarına 50 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum etmesinden sonra gündeme gelmişti.
Cezanın tahsil edilmesi için Belçika ve Fransa'da bulunan Rusya'ya ait varlıklara el konulmuştu.
Petrol devinin hissedarlarına 1,9 milyar avro tazminat
Ayrıca AİHM, Eylül 2014'te Yukos hissedarlarının adli koruma ve adli yargılama haklarının ihlal edilmesini gerekçe göstererek Rusya'yı 1,9 milyar avro tazminat ödemeye mahkum etmişti.
Yukos petrol şirketi, 1993-2007 yıllarında faaliyet göstermişti. 2003 yılında şirket sahibi Mihail Hodorkovski ve şirket ortağı Platon Lebedev hakkında sahibi olduğu Yukos petrol şirketinin hisselerini el altından Amerikan Exxon ve Chevron şirketlerine satmaya çalıştığı iddialarıyla soruşturma başlatılmıştı. Hodorkovski ve Lebedev, vergi kaçırmak suçlamasıyla 10 yıl 10 ay hapis cezasına çarptırılmıştı. Yukos şirketi, 2004 yılında vergi borçlarına karşılık ihale yoluyla BaykalFinansGroup, ardından da devlet petrol şirketi Rosneft'e geçmişti.
AİHM'deen çok davası olan 3'üncü ülke
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) 2014 yılına ait istatistiklerine göre, AİHM’de haklarında en fazla dava başvurusu olan ülkeler arasında Rusya, Ukrayna ve İtalya'nın ardından 3. sırada. Mahkemeye 2014’te Ukrayna’dan 13 bin 635, İtalya’dan 10 bin 87, Rusya’dan 9 bin 990 başvuru geldi.
Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkeden mahkeme gündemine taşınmış dava başvurusu 69 bin 900. AİHM gündeminde 2014'te hakkında en fazla dava başvurusu bulunan ülkeler, sırasıyla Ukrayna (13 bin 650), İtalya (10 bin 100), Rusya (10 bin), Türkiye (9 bin 500), Romanya (3 bin 400), Sırbistan (2 bin 500).
AİHM 2014 yılında toplam 896 karar açıklamıştı. Hakkında en fazla karar açıklanan ülkelerin başında ise 129 davayla Rusya geliyor.
PARİS/AA
