Bu sütunlarda kaç zamandır ekonomi-politik konularda yazı yazıyor, görüşlerimizi paylaşıyoruz. İster istemez bize de hem okurlarımızdan hem de yakın çevremizden ekonomideki kötü gidişatın nasıl düzelebileceğine dair sorular geliyor.
Bu soruların yanıtları hem kolay değil hem de tek değil. Kişilerin, hükümetlerin siyasi duruşuna göre ekonomi politikaları farklılıklar gösterebilir. Liberal, sosyalist, devletçi, korumacı vs. görüşlerin ekonomi nasıl idare edilmelidir sorusuna vereceği yanıtlar farklı olacaktır.
Ama bir ülkede ekonomi nasıl düzelmez, ne yapılırsa daha da kötüye gider sorunusun yanıtı aşağı yukarı bellidir. Bu da aynı şekilde tüm ülkeler için verilebilecek bir yanıttır.
Gelin bugün kafamızda hayali bir ülke düşünelim. Bu hayali ülkenin ekonomik sorunları olsun ve bu hayali ülkede neler yapılırsa o ülkenin ekonomisi düzelmez, hatta daha da beter hale getirilir, onu konuşalım.
Her şeyden önce bu hayali ülkede piyasanın kuralları küçük kurnazlıklarla sürekli değiştiriliyorsa ekonomi düzelmez. Ekonomiyi yöneten otorite hem yerli girişimciyi hem de yabancı sermayeyi ürkütecek, güveni sarsacak kararlar alıyorsa işler yoluna girmez.
O ülke sözde serbest piyasa ekonomisi ise ama faiz oranından, kur rejimine kadar piyasa aktörlerine siyasi baskılar yapılıyorsa düzelmez. Çeşitli medya dedikoduları ile, sosyal medya fısıltıları ile kur düşüp, çıkıyorsa düzelmez.
Adı konulmamış bir fiyat kontrolü politikası varsa düzelmez. Serbest ticaretin en temel, en kabul görmüş kuralları ayaklar altına alınıyorsa düzelmez.
Bu hayali ülkenin bankaları tamamen siyasi yaklaşımlarla kredi dağıtıyorsa, normalde kredi alamayacak firmalara kaynak sağlayıp, onları ayakta tutuyorsa düzelmez. Batması gereken firmalar, zombi gibi yaşatılıp ülkede sermaye erimesine, rekabet avantajının kaybolmasına yol açılıyorsa düzelmez.
O ülkede asıl görevi ülkenin gidişatına dair eleştiri, görüş paylaşmak, fikir üretmek olan sivil toplum örgütleri tamamen siyasi iktidarın dümen suyuna göre hareket ediyorsa ekonomi düzelmez.
Meslek odaları, sendikalar görevleri yapmaz ya da yapamaz hale geldi ise düzelmez.
O ülkenin merkez bankasının yayınladığı mali tablolara güven kayboldu ise düzelmez.
Bu hayali ülkenin merkez bankasının rezervleri hakkında net bir bilgi yoksa, daha doğrusu rezervlerinin tükenmek üzere olduğuna dair dedikodular ayyuka çıktıysa ve buna mukabil ikna edici bir açıklama gelmiyorsa düzelmez.
O ülkede seçimler bile tartışmalı hale geldi ise ekonomi düzelmez.
Yargıya, bağımsız olması gereken kurullara güven zedelendi ise düzelmez.
O ülkenin eğitimli kesimleri ülkeden göç ediyorsa, ülkenin zenginleri varlıklarını yurtdışına çıkarmanın yollarını arıyorsa düzelmez.
O ülke bütün medeni dünya ile kavgalı ise, gitgide kendi kendini izole ediyorsa düzelmez.
Bu hayali ülkede demokrasi, hukukun üstünlüğü, şeffaflık gibi kavramlar erozyona uğradı ise o ülkenin ekonomisi düzelmez hatta daha da kötüye gider.
O hayali ülke rekabet ettiği ülkelerin insani gelişmişlik seviyesinin gerisinde kalıyorsa, insan haklarına, uluslararası hukuka saygı kayboldu ise ekonomi düzelmez. O hayali ülke insani gelişmeyi önemsemez hale geldi ise ekonomisi de gelişmez.
Yazının başında dediğimiz gibi ekonomi politikası nasıl olmalıdır, neler yapılmalıdır sorusunun yanıtı tek değildir, ama neler yapılmamalıdır konusunda bu hayali ülkeye bakmak yeterli olacaktır.
