Hayvancılık sektöründe yem ve mazot fiyatının yükselmesi, çiftçinin maliyetinin altında ürün satmak zorunda kalması, süt üretiminin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Ulusal Süt Konseyi'nin açıkladığı çiğ süt fiyatı 14 TL olmasına rağmen çiftçiler sütlerini belirlenen fiyattan satamıyor. TÜİK'in verileri dahi inek peyniri üretiminin yüzde 3 azaldığını ortaya koyarken içme sütü üretimi de yüzde 7,8 azaldı. KARAR'a konuşan uzmanlar ise sütte faturayı gelecek nesillerin ödeyeceğini belirtti.
MERVE ŞİŞMAN
Ulusal Süt Konseyi’nin belirlediği fiyatlar kırsal bölgedeki çiftçiyi kurtarmıyor. Uzmanlar tüketicinin süt ürünlerindeki pahalılıkla karşılaşmasını yakın zamanda peynirin etten daha pahalı olabileceğini söylüyor. TÜİK'in haziran ayı verilerine göre ise inek peyniri üretimi yüzde 3 azaldı. İçme sütü üretimi de yüzde 7,8 oranında düştü.
Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği Başkanı, "Sütünüzün ödemesini 30 günden geç ödüyorlarsa derhal şikayet edin. En geç 1 aylık bir vade sınırı var" uyarısında bulunurken, Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi Ömer Fethi Gürer de yem fiyatlarının son bir yılda yüzde 100'ün üzerinde artmasının süt üreticilerinin maliyetlerini önemli ölçüde artırdığını söyledi.
'SAKIN KİMSE 'SÜT FAZLASI VAR, FİYATI DÜŞÜRÜN' SÖYLEMİNE KANMASIN'
Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği Başkanı Sencer Solakoğlu, sütün kalitesinin fiyatları belirlemede etkili olacağını vurguladı. Kaliteli süte yüksek fiyat verilmesi ve standart dışı süte ceza uygulanması gerekeceğini ifade etti. "Sakın kimse 'süt fazlası var, fiyatı düşürün' söylemine kanmasın" diyen Solakoğlu, kaliteli süt için belirlenen yüzde 3,6 yağ ve yüzde 3,2 protein kriterlerine dikkat çekti. Eğer süt bu kriterlerin altında kalırsa, fiyatların TİP sözleşmelerde belirtilen şekilde düşeceğini, fakat daha kaliteli süt üreticilerine pirimle ödüllendirileceğini belirtti.
Solakoğlu, Ticaret Bakanlığı'nın 30 günlük ödeme süresi sınırına ilişkin de uyarılarda bulundu. Ödemelerin 30 gün içinde yapılması gerektiğini ve sürenin aşılması durumunda şikayet edilmesi gerektiğini söyledi.
Solakoğlu da süt fiyatlarının artık maliyetlerin altına inmeyeceğini ve 3 ayda bir güncelleneceğini duyurdu. Et ve Süt Kurumu'nun (ESK) devrede olduğunu belirten Solakoğlu, ESK’nın süt fazlalığı durumunda piyasadan alım yaparak sütün ihracata yönlendirileceğini söyledi.
Ayrıca, sanayicilerin marketlerin ödemeleri geciktirdiği yönündeki iddialarının, zincir market temsilcilerinin toplantıda ödemeleri günü gününe yaptıklarını açıklamasıyla çürütüldüğünü aktardı. "Sütünüzün ödemesini 30 günden geç ödüyorlarsa derhal şikayet edin. En geç 1 aylık bir vade sınırı var. Sanayicilerin net bir argümanı vardı: 'Marketler paramızı geciktiriyor' diyorlardı. Toplantıda zincir maket temsilcileri net bir şekilde ifade ettiler. “Günü geçmeden tüm ödemeleri yapıyoruz” dediler. Bize anlatılan hikâye demek ki yalanmış. Hiçbirimiz uzun vadeye evet demek zorunda değiliz" diyen Solakoğlu, uzun vadeli ödemelerin kabul edilmemesi gerektiğini ifade etti.
Süt fiyatı ile ilgili ortaya çıkan sonuçlar sırayla şöyle;
- 1- Fiyatlar geriye dönük düşürülemeyecek.
- 2- Süt fiyatları artık hiç bir zaman maliyetin altına inmeyecek ve 3 ayda bir güncellenecek.
- 3- ESK (Et ve Süt Kurumu) artık devrede. ESK, süt için organizasyonlarını tamamladı. Yıl sonuna kadar herhangi bir fazlalık olması durumunda derhal miktarına bakmaksızın alım yaparak sütü piyasadan çekecek ve ihracata yönlendirecek.
- 4- Sütünüzün ödemesini 30 günden geç ödüyorlarsa derhal şikayet edin. En geç 1 aylık bir vade sınırı var.
SÜT ÜRETİCİLERİNİN MALİYETLERİ ARTTI
Süt ve süt ürünlerinin maliyetini ve üretimini etkileyen faktörlerden biri de hayvancılık. Hayvancılık sektöründe de maliyet krizi tırmanıyor. Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu Üyesi CHP'li Üyesi Ömer Fethi Gürer'in KARAR'a yaptığı açıklamaya göre, yem fiyatlarının son bir yılda yüzde 100'ün üzerinde artması, süt üreticilerinin maliyetlerini önemli ölçüde artırdı. Süt üreticileri, bu artışın ardından sattıkları süt fiyatlarının aynı oranda yükselmemesi nedeniyle ya hayvancılığı bırakma ya da besi hayvancılığına yönelme eğiliminde.
KIRSAL BÖLGEDEKİ ÇİFTÇİLER SÜTLERİNİ BELİRLENEN FİYATTAN SATAMIYOR
Ulusal Süt Konseyi tarafından açıklanan çiğ süt tavsiye fiyatı, 1 Ocak 2023'te 8,50 TL iken, 1 Mayıs 2024 itibarıyla 14,65 TL'ye yükselmiş durumda. Ancak, kırsal bölgelerdeki üreticiler sütlerini bu tavsiye fiyatından satamıyor ve süt satış fiyatları 11 TL'ye kadar düşüyor. Bu durum üreticileri zarara uğratıyor ve sektörde sürdürülebilirlik riskini artırıyor.
"İnek peyniri fiyatları ise günümüzde markalarına göre 280 TL ile 400 TL arasında değişirken, 2020 yılında bu fiyatlar 37 TL ile 45 TL aralığındaydı. Benzer şekilde, kaşar peyniri fiyatı şu an 300 TL ile 450 TL arasında. 2020 yılında ise 53 TL ile 65 TL aralığındaydı. Eski kaşar peyniri fiyatları ise 400 TL ile 600 TL arasında değişirken, 2020 yılında 60 TL ile 80 TL aralığındaydı" diyen Gürer, çiğ süt üreticilerinin artan maliyetlerle başa çıkamadığını ve zarar ettiğine dikkat çekti: Bu durum, 2019 yılında süt fiyatlarının düşmesi sonucunda süt ineklerinin kesime gitmesine yol açmış ve bu süreç sonrasında büyükbaş hayvan sayısı düşmüştür.
SÜT ÜRÜNLERİ ET FİYATIYLA YARIŞACAK
Süt ve süt ürünlerinde yaşanan fahiş artışın et fiyatıyla yarışabileceğine vurgu yapan Gürer sözlerini şöyle sürdürdü: "Son dönemde süt ve süt ürünleri üretiminde yaşanan maliyet artışları, bu ürünlerin gelecekte etten daha pahalı hale gelmesine yol açabilecek ciddi riskler taşıyor. Hayvancılık sektöründe yem maliyetlerinin hızla yükselmesi, çiğ süt fiyatlarında yeterli artışların sağlanamaması ve süt üreticilerinin zarar etmesi gibi faktörler, süt üretiminin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir.
Üretim maliyetlerinin artmasıyla birlikte, süt ürünlerinin piyasa fiyatları da kaçınılmaz olarak yükselmektedir. Nitekim, son yıllarda peynir, yoğurt gibi temel süt ürünlerinin fiyatlarında ciddi artışlar gözlemlenmiştir. Et, özellikle kırmızı et, genellikle daha pahalı bir protein kaynağı olarak kabul edilirken, süt ve süt ürünlerinin daha uygun fiyatlı olması beklenir. Ancak, süt ürünlerindeki bu hızlı fiyat artışı, yakın gelecekte peynir ve yoğurt gibi ürünlerin etten daha pahalı hale gelmesine yol açabilir."
TÜİK: İNEK PEYNİRİ ÜRETİMİ YÜZDE 3, İÇME SÜTÜ ÜRETİMİ YÜZDE 7,8 AZALDI
TÜİK, süt ve süt ürünleri üretimiyle ilgili en son haziran ayında veri paylaştı. TÜİK'in raporunu göre, haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, inek peyniri üretimi yüzde 3 azaldı. İçme sütü üretimi de yüzde 7,8 azaldı.
Öte yandan TÜİK, hayvansal ürün fiyatlarıyla ilgili en son 2021 yılının verilerini paylaştı. TÜİK, bu konuya ilişkin 3 yıldır herhangi bir açıklama yapmadı. TÜİK'in 'Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürün Fiyatları ve Üretim Değeri, 2021' adıyla yayımladığı verilerde hayvansal ürünlerden inek sütü fiyatının 2020 yılına göre yüzde 25,77 arttığını belirtti. Hayvansal ürünlerden, 2021 yılında bir önceki yıla göre keçi sütü fiyatında yüzde 26,45 ve koyun sütü fiyatında yüzde 38,45 artış gerçekleşti.
ÇOCUKLARIN SAĞLIĞI TEHLİKEDE
Türkiye'de, her yaştan insanın, özellikle de çocukların sağlığı için vazgeçilmez temel besin kaynağı olan süt ve süt ürünleri tüketimi, fiyat artışının etkisiyle düşük düzeylerde seyrediyor.
Süt ve ürünleri, yüksek kalitede protein, kalsiyum, fosfor, çinko, B1(tiamin), B2 (riboflavin), B6, B12 ve niasin olmak üzere birçok besin öğesi için önemli bir kaynak.
Süt ve ürünleri grubunda yer alan yiyecekler, kalsiyumundan zengin olmaları nedeniyle özellikle çocuk ve adölesanlarda kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişmesi, yetişkinlerde ise kalp-damar hastalıkları, inme, yüksek tansiyon, Tip 2 diyabet, osteoporoz, kolon kanserinden korunmada ve vücut ağırlığının yönetiminde önemli bir yer tutuyor. Eğer bunlardan bebek, çocuk bu ürünlerden eksik kalırsa, gelecekte ciddi sağlık sorunları yaşıyor. Süt ve süt ürünlerinin önemini Beslenme Uzmanı Arzu Yamanel de süt ürünlerinin önemine dikkat çekiyor.
'İNEKLERİN ANTİBİYOTİK VE HORMONLA BESLENMESİ, BU MADDELERİN SÜTE GEÇMESİNE YOL AÇIYOR'
"Süt, protein, yağ, laktoz, kalsiyum ve diğer besin maddeleri açısından zengin bir içeriğe sahip. 100 ml inek sütü yaklaşık 65 kalori, 3,4 gram protein, 3,5 gram yağ ve 4,7 gram karbonhidrat içeriyor. Ayrıca, 120 mg kalsiyum, 140 mg potasyum, 12 mg magnezyum ve 92 mg fosfor da bulunduruyor" diyen Beslenme Uzmanı Arzu Yamanel, sütün yüksek östrojen, prolaktin ve progesteron gibi hormonlar içerdiğini ve bunun ineklerin gebelik ve yapay dölleme süreçlerinden kaynaklandığını belirtiyor.
KARAR'a konuşan Yamanel, geleneksel olarak yetiştirilen ve antibiyotiklerle beslenen ineklerden elde edilen sütün, antibiyotik direncine yol açabileceğini belirtti. Uzman isim ineklerin antibiyotik ve hormonlarla beslendiğini ve bu maddelerin süte geçtiğini vurguluyor. Ayrıca, süt ürünlerinin homojenize edilmesinin yağların oksitlenmesine neden olabileceğine dikkat çekildi. Yamanel, durumun bağışıklık sistemini zayıflatabileceğine vurgu yaptı.
