45 bin canın yitirildiği depremin üstünden bir ay geçti ancak eksikler hâlâ giderilemedi. ‘Çadırımız yok’ feryatlarının üstüne su sorununa dönük tepkiler yansıdı. Enkazdaki ‘sarsıcı’ başlıklar ise yeniden öne çıktı. Ekiplerin sahaya geç sürülmesinden GSM’in çökmesine kadar birçok kritik sorunun üstüne gidilmedi. Üstüne apar topar inşaat başlatılması ‘Yine ders alınmıyor’ yorumlarına yol açtı.
Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlerin üzerinden tam bir ay geçti. Depremden sonra yaşanan çok sayıda skandala rağmen sorumlu kamu kurumlarından henüz kimse istifa etmedi ya da görevden alınmadı. Depremlerde, resmi açıklamalara göre 45 binin üzerinde can kaybı yaşandı. Ancak kimlikleri hâlâ tespit edilemeyenler ve çeşitli nedenlerle kayıtlara girmemiş vefatlarla birlikte depremlerdeki ölü sayısının gelecek aylarda artabileceği öngörülüyor. DW Türkçe’den Pelin Ünker’in haberine göre, depremin üzerinden geçen bir aylık süreye ihmaller damga vurdu.
BULAŞICI HASTALIK TEHLİKESİ
Uzmanlar ayrıca bölgede yaşanan hijyen sorunu nedeniyle bulaşıcı hastalık tehlikesine dikkat çekiyor. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC), depremin yarattığı acil sağlık hizmetleri ihtiyacının yanı sıra, sekteye uğrayan tedavi süreçleri ve travmanın bulaşıcı hastalıkların yayılmasına yol açabileceği uyarısında bulundu.
AFETE MÜDAHALE YETERSİZ KALDI
Felaketin ilk saatlerinden itibaren yaşananlar kamu kurumlarının afete müdahalede yetersiz kaldığını gözler önüne serdi. Yıkımın gerçekleştiği illere geç ulaşıldığı, arama kurtarma çalışmalarının yeterli olmadığı ve enkaz altında hayatta kalanlar için zamanın giderek daraldığı gibi çok sayıda nedenle eleştiri okları, afetlerle ilgili görev yapan İçişleri Bakanlığı’na bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’na (AFAD) çevrildi.
YIKILAN YAPILARIN SORUMLULUĞU
Deprem, konutların yanı sıra hastane, havalimanı, yurt gibi önem kat sayıları nedeniyle daha dayanıklı olması beklenen kamu binalarına da zarar verdi. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın denetimi altında olması beklenen çok sayıda otelin çökmesi de gözleri Bakanlığa çevirdi. Deprem bölgesine ulaşımı sağlayan otoyol ve köprülerin hasar görmesi arama kurtarma ekiplerinin bölgeye vaktinde ulaşmasını olumsuz etkiledi. Altyapı yatırımlarının yetersizliğe dikkat çeken uzmanlar, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın sorumluluğuna dikkat çekti. Göl havzasına inşa edilen Hatay Havalimanı depremden hasar gördüğü için 12 Şubat’a dek uçuşlara kapatıldı. İnşaatının yapılacağı dönem uzmanlar bu havalimanı için yer seçiminin yanlış olduğu uyarısını yapıyordu.
AFET ÖNLEMLERİNE UYULMADI
Resmi belgelere göre AFAD sadece afete müdahalede değil afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması konusunda da yetersiz kaldı. Binlerce kişinin öldüğü illerin hepsi için 2019-2021 yılları arasında AFAD tarafından İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) raporları hazırlanmıştı. Bu raporlar felaketin gerçekleşeceğini yıllar öncesinden haber veriyordu. İlk İRAP raporu Kahramanmaraş’a aitti. Türkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) çerçevesinde hazırlanan 2020 tarihli raporda kentte 7,5 büyüklüğünde bir deprem olacağı öngörülmüştü.
SORUŞTURMALAR SÜRÜYOR
Depremlerde yıkılan ya da üzerinde imara aykırı değişiklik yapıldığı öne sürülen binalarla ilgili soruşturmalar kapsamında şimdiye dek 957 şüpheli belirlendi. 3 Mart itibarıyla şüphelilerden 236’sı tutuklanırken, 330’u hakkında adli kontrol kararı verildi. Toplamda 181 kişi hakkında yakalama kararı çıkarılırken, 89 kişi hakkında da gözaltı talimatı verildi.
KAMU PERSONELİ CEZA ALMIYOR
Müteahhitlerin ardından soruşturmaların kamu görevlilerine uzanacağı tahmin ediliyor. Ancak Türkiye’nin yakın tarihindeki deprem soruşturmaları yıkılan binaların denetim ve izin süreçlerinde kusur ya da ihmali olan kamu görevlilerinin cezalandırılıp cezalandırılmayacağı konusunda soru işaretlerine neden oluyor. 1999 Marmara depreminde kamusal sorumluluğu olan üst düzey yetkililer yargılanmazken, 23 Ekim 2011’de gerçekleşen 7,2 büyüklüğündeki Van depreminde de durum değişmedi.
ÇADIR SORUNU DEVAM EDİYOR
Depremlerin ardından bölgede bulunan vatandaşlar, basın ve sivil toplum kuruluşlarının aracılığıyla barınma sorununun çözülemediğini dile getirerek yardım istediler. Bölgeye yeteri kadar çadır ulaştırılamaması tepkilere neden oldu. Çadır kentlerin kapasitesi yetersiz kalırken binlerce kişi bölgeden tahliye edildi. AFAD’ın son açıklamasına göre bölgede kalanlar için 358 bin 37 çadır kuruldu. Konteyner kent kurulması için çalışmalar ise sürüyor.
KOORDİNASYONUN İŞLEDİĞİ TEK ALAN YENİDEN İNŞAAT OLDU
Depremden bir ay sonra 10 il dışında hayat normale dönmeye başladı. İlk günlere dönük tartışmalar yeniden ısındı. İlk 48 saatte arama kurtarma gecikti. Madenciler, asker iki günün sonunda sahaya çıkarıldı. Kurumların harekete geçmesini engelleyen koordinasyon zaafiyeti ekipmanın da geç gönderilmesine yol açtı. Telefon hatları çöktüğü gibi sosyal medya kapatıldı. Uzman uyarılarına rağmen plansız inşaat süreci başlatıldı.
ERDOĞAN HELALLİK İSTEDİ AMA TEK KİŞİ BİLE İSTİFA ETMEDİ
Cumhurbaşkanı da "İlk birkaç gün istediğimiz etkinlikte çalışma yürütemedik" diyerek helallik çağrısı yaptı. Ancak bir ayın sonunda tek bir yetkili bile görevden alınmadı, istifa etmedi. En can yakıcı konu olan çadır sorunu ise hâlâ çözülemedi. Kızılay'ın çadırları üç gün depoda tutmasına tepkiler sürerken bir ayın dolduğu gün vatandaşlar "Çadır bulamıyoruz. Kendi imkanıyla bulan da üç dört aileyle bir arada barınmak zorunda kalıyor" dedi.
BİR AY GEÇTİ HÂLÂ ‘SESİMİZİ DUYUN’ FERYADI YÜKSELİYOR
Çadır ve konteyner sorununun, TV kampanyalarıyla toplanan 115 milyar TL'ye, 'Sahadayız' söylemlerine rağmen bir aydır çözülememesi eleştiri topladı. Gıda sorunuyla birlikte Hatay'da içme suyu eksikliğinin yansıması ise tepkileri artırdı.
