Pandemi döneminde başlayan ekonomik darboğaz, yanlış politikalar neticesinde ekonomi krize dönüştü. 2021 yılında başlayan yüksek enflasyon, vatandaşların banka kredisine yönelmesine neden oldu. 7 Nisan 2023 Cuma günü Merkez Bankası’nın tahvil tesisi zorunluluğu ile ilgili yükleri ağırlaştırması sonrasında kredi kanalları neredeyse kapandı, vatandaşların bankalardan alabileceği kredi miktarına kısıtlama getirildi. İşte, bankaların verdiği en yüksek kredi tutarı...
Tahvil zorunluluğu, TL dönüşüm oranı hedefi, yabancı para zorunlu karşılık artışlarının üzerine bir de seçim belirsizliği ile karşı karşıya olan bankacılık sektörü ihtiyaç kredilerinde 70 bin liranın üzerinde kredi vermemeye başladı. KOBİ kredileri de belirsizlik nedeniyle sekteye uğradı.
Ekonomi gazetesinden Şebnem Turhan’a konuşan bankacılık kaynakları kaynakları, ihtiyaç kredisinde regülasyonlardan muaf olan 70 bin liranın üzerine asla çıkılmadığını, ticari kredilerin bıçak gibi kesilmesinin yanı sıra yine regülasyondan muaf olan KOBİ kredilerinde bile yavaşlamaya gittiklerini vurguladı. Hem kamu hem yerli hem de yabancı bankalarda şu anda isteseniz de 70 bin liranın üzeri ihtiyaç kredisi almanız mümkün görünmüyor.
KAMU BANKALARINA YAZILI TALİMAT GELDİ
Hatırlanacağı üzere Merkez Bankası geçen cuma günü TL mevduat oranında tahsis tesis yükümlülüğü oranını yüzde 60’a yükseltmiş, TL mevduat dönüşüm oranı hedeflemesini geri getirdi. Bunun yanı sıra ihtiyaç ve ticari kredi faizinde üst limitin aşılması durumundaki menkul kıymet tesis yükümlülüğü oranını yüzde 150'ye çıkardı ve TL mevduat oranı yüzde 60'ın altında kalan bankalara da yabancı para mevduat oranı için zorunlu karşılık oranını 5 puan artırdı. Bu değişiklik öncesinde de bankacılık sektörünün kredi arzı oldukça düşük seyrediyordu.
Uygulanan tedbirler ve menkul kıymet alım zorunlulukları bankacılık sektörünün ilk çeyrekte özellikle taksitli ticari krediler konusunda iştahsız davrandığını ortaya koydu. Ancak cuma günkü değişiklik sonrası bu iştahsızlık genele yayıldı. Bir kamu bankası kaynağı cuma günü yaşanan Merkez Bankası değişiklikleri sonrasında yazılı olarak ihtiyaç kredilerinde 70 bin sınırının konut kredilerinde ise 250 bin sınırının aşılmaması yönünde talimat geldiğini dile getirdi.
70 BİN TL ÜZERİ İÇİN FAİZ ORANI YETERLİ DEĞİL
Kamu bankaları bu konuda yalnız değil. Üç ayrı yerli özel ve yabancı banka kaynakları da 70 bin lira sınırının ihtiyaç kredisinde aşılmamaya çalışıldığını doğruladı. Bir kaynak 70 bin lira altında kredi vermeye devam ettiklerini ancak üstüne çıkmaya hevesleri olmadığını dile getirirken ihtiyaç kredisi faizlerinin daha yüksek miktarlarda kredi vermeyi güçleştirdiğini vurguladı. Aynı kaynak 70 bin liranın üzerinde kredi vermek için aylık en az yüzde 3,5-4 seviyesinde faiz uygulamak gerektiğini ancak bunu ne kredi alanın ne de bankanın bu yüksek kredi faizi sonrası menkul kıymet alım zorunluluğunu karşılayabileceğini ifade etti. KOBİ’lere de her ne kadar regülasyonlardan muaf olsa da kredi faiz oranı düşüklüğü nedeniyle kredi vermekten kaçınıldığını söyleyen aynı kaynak seçim belirsizliğinin de sektörü zorladığını dile getirdi.
İHTİYAÇ KREDİSİNDE VADELER DE KISALDI
Bir diğer bankacılık sektörü kaynağı ise 70 bin lira olan limite verilen vadenin de 24 aya gerilediğini ifade ederek bankaların kredi arzını oldukça daralttığını vurguladı. Tüm özel bankalarda seçim öncesi kredinin olabildiğinde vermemeye doğru evrildiğine dikkat çeken kaynak bireysel ihtiyaç kredisinde eğer 70 bin liranın üzerine çıkılırsa da en fazla 200 bin lira verildiğini onun da 12 ay vade ile sınırlandığını vurguladı. KOBİ kredilerinde de iştahsızlığın sürdüğünü söyleyen aynı kaynak seçim öncesi hiçbir bankanın elini taşın altına koymak istemediğini söyleyerek aslında kredi talebi olduğunu talep edenlerin de faizi sorun etmediğini asıl sorunun kredi arzının bilinçli olarak daraltılması olduğuna vurgu yaptı. Bankacılık sektörü kaynağı seçimlerin ikinci tura kalması durumunda ise o 2 haftalık süreçte kredi arzının sıfırlanacağına da dikkat çekti.
MEVDUAT FAİZLERİ YÜZDE 30-35 SEVİYESİNDE
Bir başka bankacılık sektörü kaynağı bireysel kredilerde çok iştahlı olmadıklarını ancak 70 bin liraya olan kredileri vermeye devam ettiklerini belirtti. Aynı kaynak bu tarz kredilerin toplam kredilerin yüzde 70’ine yakının oluşturduğuna işaret ederek mevduat faizlerinde de hafif de olsa yükselişin sürdüğünü vurguladı. Başka bir kaynak ise TL mevduat faizlerinin yüzde 30-35 arasında seyrettiğini kaydetti.
BDDK haftalık verilerinden yapılan hesaplamaya göre bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılsonuna göre bankacılık sektöründe ihtiyaç kredileri yüzde 21,1, taksitli ticari krediler yüzde 7,23, KOBİ kredileri ise yüzde 16,4 büyüdü. Enflasyon ise ilk çeyrekte yüzde 12,52 seviyesinde hesaplandı. Yani taksitli ticari kredi büyümesi enflasyonun altında bir performans gösterdi. Kamu mevduat bankaları ise ilk çeyrekte ihtiyaç kredilerinde gaza basmış görünüyor. İlk çeyrekte kamu mevduat bankalarının ihtiyaç kredilerinde büyümesi yüzde 40, taksitli ticari kredilerde yüzde 10,57 ve KOBİ kredilerinde ise yüzde 23,43 seviyesinde. Yerli özel mevduat bankaları ihtiyaç kredisinde yüzde 15,95, ile enflasyonun üzerinde büyüme gösterirken taksitli ticari kredilerde sadece yüzde 1,45, KOBİ kredilerinde ise yüzde 6,61 yükseliş sağladı. Yabancı mevduat bankalarında da durum benzer. İhtiyaç kredilerinde büyüme yüzde 16,96, taksitli ticari kredilerde yüzde 2,4 ve KOBİ kredilerinde yüzde 3,97.
Mevduat bankalarının kredilerdeki payına bakıldığında da kamu bankalarının tüzel müşterilere ilk çeyrekte en fazla kredi sağlayan grup olduğu görülüyor. Zaten ilk çeyrek kredi büyüme verileri de bu durumu doğruluyor. Yine BDDK haftalık verilerinden yapılan hesapla kamu mevduat bankalarının taksitli ticari kredilerdeki payı yüzde 59,36 ve KOBİ kredilerindeki payı da yüzde 46,03. Yerli özel mevduat bankalarının taksitli ticari kredilerde payı yüzde 20,51 iken yabancı mevduat bankalarının yüzde 14,03 seviyesinde. KOBİ kredilerinde ise yerli özel mevduat bankaları yüzde 21,33 pay alırken yabancı mevduat bankaları yüzde 16,98 pay alıyor.
BDDK haftalık verilerinden yapılan hesaba göre sektörde TL mevduat oranı yüzde 59,24 seviyesinde. Bireyseller için bu oran yüzde 55,34, tüzel müşteriler için ise yüzde 57,95 olarak hesaplandı. Kamu mevduat bankaları toplamda yüzde 61,72 ile TL mevduat oranında yüzde 60 sınırını aşarken bireysel müşterilerde yüzde 54, tüzel müşterilerde ise yüzde 58,2 oranında bulunuyor. Yerli özel mevduat bankaları yüzde 55,15 ile sektörde yüzde 60 sınırının altında kalan kategoriyi oluşturuyor. Yerli özel mevduat bankalarında bireysel müşterilerde oran yüzde 53,3, tüzellerde yüzde 57,1 seviyesinde. Yabancı mevduat bankaları ise tüm kategorilerde yüzde 60 sınırını yakalamış durumda. Toplamda yabancı mevduat bankalarında TL mevduat oranı yüzde 61,45, bireysel müşterilerde yüzde 61,03, tüzel müşterilerde ise yüzde 60,93 seviyesinde.
