Merkez Bankası üst üste dördüncü indirimle faizi iki yıl sonra tek haneye çekti. Ancak faizle ‘kağıt üstünde mücadele’ sürerken vergi ve cezalarda artış yüzde 123 oldu. Ehliyetten, pasaporta kadar birçok kalemde yapılan üç haneli zamlar enflasyonu düşürme vaatlerini de boşa çıkardı. Vatandaşın cebinden yiyen modele ‘Bu çelişki sistemin özeti’ yorumları yapıldı.
‘AMAÇ SEÇİM ÖNCESİ FAİZİ TEK HANEYE İNDİRDİK’ DİYEBİLMEK’
Piyasada oranlar tırmanırken MB faizi 150 puan indirimle yüzde 9’a indirdi. Karar metninde, mevcut seviyenin yeterli olduğu kaydedilerek indirim döngüsünün bitirileceği belirtildi. Enflasyonun yüzde 86 olduğuna dikkat çeken ekonomistler ‘Dünyada örneği yok’ eleştirileri yöneltti. Seçim öncesi amacın tek hane söylemleri olduğunu ileri süren uzmanlar ‘Faiz indiriliyor ama Hazine’nin faiz yükü artıyor’ dedi.
ARTIŞI DA GÖZDEN GEÇİRİN ÇAĞRILARI BOŞA ÇIKTI
Faiz üzerinde piyasada karşılığı olmayan düzenlemeler yapılırken A’dan Z’ye tüm vergi ve cezalarda baz alınan ve yüzde 123 olarak belirlenen yeniden değerleme oranında indirim çağrıları karşılık bulmadı. Gelinen nokta karşısında ‘Zamda tek hane hedefi yok’ tepkileri dile getirildi. Düzenlemenin Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla 6 aylık pasaport harcı 309 liradan 689 liraya, kırmızı ışık cezası ise 427 liradan 952 liraya çıktı.
Politika faizini 150 baz puan indirimle yüzde 9’a çeken Merkez karşısında döngü tamamlandı. Ekonomi yönetimi hızla faizi tek haneye indirmeye çalışırken, enflasyon patladı. Bununla birlikte de yeniden değerleme oranı yüzde 122 arttı. Vergi harçları, trafik cezaları ve enflasyonda 3 haneli artış olacağı görülürken, faiz tek hanede kalacak. Fakat piyasada tek haneli faizle işlem yapan banka hemen hemen yok.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 2022’nin son faiz indirimini de yaptı. Kasım ayında beklenildiği gibi faiz indirimine giden Merkez Bankası, politika faizini tek haneye sonunda indirdi. Politika faizini 150 baz puan indirimle yüzde 9’a çeken Merkez karşısında döngü tamamlandı. Ekonomi yönetimi hızla faizi tek haneye indirmeye çalışırken, enflasyon patladı. Bununla birlikte de yeniden değerleme oranı yüzde 122 arttı. Faiz tek haneye düşerken, enflasyon yüzde 85’i aştı. Yeni yıla Türkiye tek haneli faizle girecek iken trafik cezaları, pasaport, kimlik harçları ve vergiler 3 haneli olarak artacak. İstanbul’un enflasyonu 3 haneyi bulmuşken Türkiye’nin enflasyonu da yüzde 100’ün üzerinde yükseleceği tahminler arasında. Ekonomistler de konu hakkında yorum yaparken ekonomist Mahfi Eğilmez “Enflasyon yüzde 85,5. TCMB politika faizini yüzde 9’a indirdi. Aralık’ta enflasyon baz etkisiyle düştüğünde ‘faizi düşürdük enflasyon ondan düştü’ denilebilecek. Bankalar mevduat müşterisini kaçırmamak için faiz artırmaya devam ediyorlar ama onun önemi yok. Dostlar alışverişte görsün” dedi. Ekonomist Uğur Gürses ise “Kendi enflasyon tahmini bile yüzde 20’nin altında olmayan bir kurumun yönetimi faizi yüzde 9’a çekip politika faizinin ‘yeterli düzeyde’ olduğunu yazmış. Göz göre göre vatandaşın gelirini, şirketlerin sermayesini eritmek demek bu... Bile bile topluma, ülkeye kötülük” yorumunu yaptı.
Ekonomist Mustafa Sönmez “TCMB faizi yüzde 9, eskisi yüzde 10,50 idi. Böylece tek haneye indi. Enflasyon kaç yüzde 86. Negatif faiz 77 puan. Dünyada örneği yok. Arjantin’de bile 13 puan. Tek haneli enflasyonu propaganda malzemesi olarak kullanacaklar. Allah akıl versin. Dünyayı kendilerine güldürüyorlar” yorumunda bulundu. Ekonomist İris Cibre ise “Şu an ulaşılan tablo gelir adaletsizliğin resmidir. Düşük faizle borçlanabilen şanslı bir kesimin kocaman gülen ağzı, birikimi olmayan, 3 kuruşa geçinmeye çalışan vatandaşın enflasyon barları altında ezilişidir” açıklamasını paylaştı.
‘YENİDEN DEĞERLEME YÜZDE 122 OLDU’
Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği, Resmi Gazete’de yayımlandı. Tebliğde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yeniden değerleme oranının, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında (ekim dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre Türkiye İstatistik Kurumunun yurt içi üretici fiyat endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı olduğu ve bu oranın Bakanlıkça Resmi Gazete ile ilan edilmesi gerektiği belirtildi. Bu kapsamda, yeniden değerleme oranının 2022 yılı için yüzde 122,93 olarak belirlendiği kaydedildi. Düzenlemede, bu konuda daha önce yayımlanmış tebliğlerin de yürürlükte bulunduğu bildirildi. Çeşitli vergi ve harçlarla ilgili kanunlarda, vergi, harç ve ceza tutarlarının her yıl yeniden değerleme oranı kadar artması öngörülüyor. Vergi Usul Kanunu uyarınca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, vergi ve harçlarda yeniden değerleme oranını yüzde 50 azaltma ve yüzde 50 artırma yetkisi bulunuyordu. Motorlu Taşıtlar Vergisi’nde ise Cumhurbaşkanının artırma yetkisi yüzde 50 olmakla birlikte, indirme yetkisi yüzde 80 düzeyinde. Cezalarda ise ilan edilen yeniden değerleme oranları değiştirilemiyor.
ARTIK FAİZDE İNDİRİM YOK
Merkez Bankası raporu şöyle sürdü: “Kurul, politika faizinin 150 baz puan düşürülmesine karar vermiştir. Kurul, mevcut politika faizinin küresel talebe ilişkin artan riskleri dikkate alarak yeterli düzeyde olduğunu değerlendirmiş, ağustos ayında başlatılan faiz indirim döngüsünün sonlandırılmasına karar vermiştir. Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir şekilde kurumsallaşması amacıyla TCMB’nin tüm politika araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Değerlendirme süreçleri tamamlanan kredi, teminat ve likidite politika adımları para politikası aktarım mekanizmasının etkinliğinin güçlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir.”
CEZA VE HARÇLARA KAPSAMLI DEĞERLEME ZAMMI
Bazı ceza ve harçlar da böylece değişecek. Ruhsatsız araç kullanma 370 TL, emniyet kemeri takmamak, park yasağını ihlal 436 TL, engelli otoparkını işgal 874 TL, seyir halinde cep telefonu kullanmak, kırmızı ışık ihlali, muayene yaptırmamak 952 TL, kış lastiği taktırmamak 2 bin 534 TL ve ilk defa alkollü araç kullanmak 4 bin 64 TL’ye çıkacak. Yeniden değerlemeyle birlikte 3 yıldan fazla olan pasaport harcı da 3 bin 295 liraya çıkacak. Cep telefonu harcı 2 bin 732 liradan 6 bin liraya, sürücü belgesi harcı da B sınıfı için 2 bin 489 lira olacak. En düşük MTV vergisinin de 3 bin liraya yaklaşacağı hesaplanıyor.
ENFLASYONDA YÜKSELİŞ BEKLENENDEN DAHA FAZLA SÜRECEK
Merkez Bankası’nın PPK sonrası yaptığı açıklama ise şöyle: “Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte çözüm araçları sayesinde temel gıda başta olmak üzere bazı sektörlerdeki arz kısıtlarının olumsuz etkileri azaltılmış olsa da uluslararası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artış eğilimi sürmektedir. Yüksek küresel enflasyonun, enflasyon beklentileri ve uluslararası finansal piyasalar üzerindeki etkileri yakından izlenmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları yüksek enerji fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğu ile işgücü piyasalarındaki katılıklara bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini vurgulamaktadırlar. Ayrıca son dönemde belirgin şekilde açılan politika-kredi faizi makasının ilan edilen makroihtiyati tedbirlerin katkısı ile geldiği denge yakından takip edilmektedir. Kurul, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve ilave tedbirleri devreye alacaktır. Uygulanacak politikalar aralık ayında açıklanacak olan 2023 Yılı Para ve Kur Politikası metninde kapsamlı olarak ilan edilecektir.”
