Bu sene asgari ücrete ara bir zam yok. Fakat çaya, şekere, ekmeğe, vergiye, yurtdışı çıkış harcına, suya, elektriğe, trene ve toplu taşımalara zam var. Asgari ücrette ara zam olmamasının nedeni enflasyonmuş. Fakat sadece bu yıl bu kalemlere gelen zamlar enflasyonu tetiklemiyor. Çalışana devlet bile zam yapmıyor ben neden yapayım diyen patronlar ellerini ovuşturuyor. Ama en ufak zammı bile hemen etiketlere yansıtıyor. Resmen zamlar bu yıl sendikalı çalışanlar da Harranlı oluyor.
Türkiye’de yaşanan yüksek enflasyon vatandaşların geçimini derinden etkiliyor. Artık ekmeği bile borç alacak hale gelen ücretli çalışanların hali verilere bile yansıyor. Kart kullanımı artıyor, borç borçla kapatılıyor. A’dan Z’ye her şeye zam geliyor fakat bir tek çalışanların maaşı bir de market poşetine zam gelmiyor. Hükümet ‘tasarruf’ diyor ama atılan adımlar ‘bu mu?’ dedirtiyor.
Garson bahşişine bile vergi düşünülürken, yılların ekonomi politikalarında yaşanan hatalar silsilesinin bedeli vatandaşa ödetiliyor. Bu yıl asgari ücrete yapılacak zammın enflasyonu etkilediği için yapılmayacağı vurgulanırken MTV yılda dört kere alınıyor. Elektriğe, suya, ekmeğe, şekere, ulaşıma, karayolu ücretlerine, yurtdışı çıkış harcına ve hatta vergilere bile gelen zam enflasyonu etkilemiyor. Hükümet ‘asgari ücrete zam yok’ dedikçe bir taraftan da patronlar ellerini ovuşturuyor. Asgari ücrete ve açlık sınırının altında çalışan ücretli çalışanların maaşlarına zam yapmadan yılı geçirmekle ‘bir maliyetten de yırttık’ diye düşünülüyor.
Fakat yapılan zamların hepsi satışlara tek tek yansıtılıyor. En son ulaşıma yapılan zam sonrasında da ücretli çalışanın sırtına bir maliyet daha yüklendi. Ama ‘maaşa zam yok devlet bile yapmıyor ben nasıl yapayım’ deniliyor. Tablo aynı rahmetli Kemal Sunal’ın baş rolünü üstlendi Kibar Feyzo filmi gibi. Herkese 500 bana neden 300 deyince ‘onlar sendikalı’ denilmesi karşısında ‘bende Harranlıyım’ cevabı şimdi de zamlara yapılıyor. Ama bu sefer zamlar sendikalı. Zamların hepsini sıralamak mümkün değil ama nelere zam geldi?
ELEKTRİĞE ZAM: Elektrik fiyatlarına da yüksek oranda zam yapıldı. EPDK’dan yapılan açıklamada, enerji üretim maliyetlerinde yaşanan artış nedeniyle nihai elektrik perakende satış fiyatlarında mesken abone grubu için yüzde 38, tarımsal faaliyetler abone grubu için yüzde 30, kamu ve özel hizmetler sektörü abone grubunun düşük kademesi için yüzde 38 ve yüksek kademesi için yüzde 20 oranında artış yapıldığı belirtildi. Bu artışla beraber 100 kWh elektrik tüketimi olan bir mesken abonesi için ödenecek tutar 207,23 TL oldu.
BEDELLİ ASKERLİK FİYATI 200 BİNİ LİRAYI GEÇTİ: Türkiye’de bedelli askerlik için 2024 yılı itibariyle memur aylık katsayısında yapılan değişikliğe bağlı olarak belirlendi ve 35 bin 261 TL artarak 217 bin 870 TL oldu. Daha önce yapılan bir düzenleme ile memur maaş katsayısındaki orana sabitlenen bedelli askerlik ücreti, memurlara yapılan yüzde 19,31 oranında artmış oldu. Bu oranla 2024 yılı Ocak-Haziran dönemi 182 bin 609 TL olan ücret 217 bin 870 TL’ye yükseldi. Türkiye’de bedelli askerlik, 26 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe giren yeni askerlik kanunuyla kalıcı hale getirilmişti.
TOPLU TAŞIMAYA BİR YILDA 2 ZAM GELDİ: İstanbul’da otobüs, metro, metrobüs, minibüs, Marmaray, okul ve personel servisi ücretlerine 2024 yılının ikinci zammı geldi. Toplu ulaşıma yüzde 13 oranında yapılan zam ile tam bilet ücreti 17.70 TL’den 20 TL’ye çıktı. Marmaray tam parkur 39.16 TL’den 46.94 TL’ye yükseldi. Taksi indi-bindi ücreti 90 TL’den 100 TL’ye çıkarıldı. İBB deniz taksi ücretlerine de yüzde 100 zam yapıldı. Bu kapsamda, 210 lira olan açılış ve ilk mil ücreti, 420 liraya, 155 lira olan 1-4 mil arası taşıma ücreti 310 liraya, 125 lira olan 4-8 mil arası taşıma ücreti 250 lira, 100 lira olan 8-16 mil arası taşıma ücreti 200 liraya yükseldi. Geçtiğimiz gün başkent Ankara’da da ulaşıma yüzde 40 oranında zam yapılmıştı.
EKMEK VE ŞEKER FİYATLARI: İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) iştiraki Halk Ekmek A.Ş tarafından normal ve kepek ekmeğin fiyatına yüzde 60 oranında zam yapıldı. Zamla normal ve kepek ekmeğin fiyatı 5 liradan 8 liraya çıkartıldı. İstanbul’da normal ve kepek ekmek dışındaki diğer ürünlere farklı oranlarda zam ise en son 17 Mayıs’ta yapılmıştı. Normal ve kepek ekmeğin fiyatı da 26 Temmuz 2023’te yüzde 66,6 oranında arttırılmıştı. İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) mayıs ayı meclis toplantısında alınan kararla 200 gram ekmeğin fiyatı 8 liradan 10 liraya çıkarılmıştı. Art arda gelen zam haberlerine bir yenisi Türk Şeker’den gelirken, şeker fiyatlarına yüzde 5 oranında zam yapıldığı açıklandı.
SUYA ZAM GELDİ: İstanbul’da konutlarda kullanılan suya yüzde 36 ile yüzde 53 arasında değişen oranlarda zam yapıldı. İstanbulluların yüzde 85’inin kullandığı 0-15 metreküp arası birinci kademede su birim fiyatı, yüzde 36 zam sonrasında 23.72 TL’den 32.28 TL’ye çıktı. İş yerinde de yüzde 60’a varan oranlarda zam yapıldı. İBB Meclis’inde oylanan suya zam teklifi, oy çokluğuyla kabul edildi.
ÇAY BİLE ZAMLANDI: 2024 ürünü yaş çay alım fiyatına destekleme hariç yüzde 50, destekleme dâhil yüzde 68 zam yapılmasının ardından Çaykur, kuru çay fiyatlarına ilk zammı gerçekleştirdi. Çaykur, çaya ortalama yüzde 24 oranlarında zam yaparken, yeni fiyat listeleri toptan satış yapan şirketlere gönderildi. Çaykur’un en çok tüketilen iki çay markası Tiryaki ve Rize Turist olarak biliniyor. Eylül 2023’te yayınlanan eski listede 1 kilogramlık Rize Turist çayının tavsiye edilen toptan satış fiyatı 152,81 TL iken bugün şirketlere gönderilen yeni listede aynı çayın tavsiye edilen toptan satış fiyatı 189,54 TL olarak belirlendi. Böylece Rize Turist çayı yüzde 24 zamlandı.
YURT DIŞI ÇIKIŞ HARCI 150 LİRADAN 500 TL’YE ÇIKTI
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, daha önce 150 Türk lirası olan yurtdışına çıkış harcının 500 TL’ye yükseltilmesinin vergi paketi içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulacağını açıkladı. 2019 ve 2022 yılları arasında 50 TL olan yurt dışı çıkış harcı, Mart 2022’de 150 TL’ye çıkarılmıştı.
HIZLI TREN ÜCRETLERİNE YÜZDE 151
TCDD, Yüksek Hızlı Tren (YHT) bilet fiyatlarına yüzde 25.6 oranında zam yapılmıştı. Böylece, Bir buçuk yılda YHT bilet fiyatı yüzde 151,2 oranında zamlanmış oldu. Zam sonrası Ankara - İstanbul bilet fiyatı 430 TL’den 540 TL’ye yükseldi. Ankara - Konya bilet fiyatı 200 TL’den 250 TL’ye, Ankara - Eskişehir hattındaki bilet fiyatı 225 TL’den 280 TL’ye yükseltildi. Konya - İstanbul bilet fiyatı 630 TL’den 790 TL’ye, Konya - Eskişehir bilet fiyatı 290 TL’den 390 TL’ye, Konya - Sivas bilet fiyatı 675 TL’den 800 TL’ye, Konya - Karaman bilet fiyatı 110 TL’den 175 TL’ye, Konya-İzmit hızlı tren bileti de 600 TL’den 750 TL’ye çıkarıldı.
KÖPRÜ VE OTOYOL ÜCRETLERİ ARTIRILDI
Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) işlettiği ve yap işlet devret (YİD) modeliyle özel şirketler tarafından işletilen otoyol ve köprülerin geçiş ücretleri zamlandı. KGM’nin işlettiği 15 Temmuz Şehitler ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nden otomobiller için tek yön geçiş ücreti 15 liradan 24 liraya çıkarıldı. YİD projelerine ait köprülerin otomobil için geçiş ücretleriyse Osmangazi Köprüsü’nde 290 liradan 399 liraya, 1915 Çanakkale Köprüsü’nde 295 liradan 419 liraya, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde ise 35 liradan 49 liraya yükseltildi. İstanbul-İzmir Otoyolu (Osmangazi Köprüsü dahil) geçiş ücreti 984, İstanbul-Ankara arasındaki Anadolu Otoyolu 134, İzmir-Çeşme Otoyolu 25, İzmir-Aydın Otoyolu 29, Aydın-Denizli Otoyolu 200, Malkara-Çanakkale Otoyolu (Çanakkale Köprüsü dahil) geçiş ücreti ise 579 liraya yükseltildi.
