Asgari ücret artışı çalışanları sevindirdi ama ekonomistler ‘İğneden ipliğe zamlarla birkaç ay sonra bu rakam da eriyecek’ uyarısı yaptı. Çalışanların yüzde 70’inin asgari ücretli olduğu Türkiye’de ortalama ücret ise 12 bin lira seviyesinde. Bu tablo asıl sorunun orta sınıfın gitgide erimesi olduğunu gösteriyor.
ALİ YILDIRIM
Milyonların beklediği asgari ücret ara zamla rakam 8 bin 506 liradan 11 bin 402 liraya yükseltildi. Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan, işverene asgari ücret desteğinin 500 TL olarak uygulanacağını açıkladı. İşveren yükünün ağırlıkta olduğu yeni rakam 'Devlet asgari ücrette vermiyor, alıyor' değerlendirmelerini getirdi. SGK'ya prim toplandığı ve emekli maaşlarının ödendiği kaydedildi. Yeni rakam Türkiye'deki ortalama ücreti gündeme getirdi.
‘HALKI EZDİRMEMENİN YOLU ÖNCE ENFLASYONU EZMEK’
Martta ortalama ücretin 12 bin 600 lira olması milyonların asgari ücrette birleştiğini gösterdi. Bu tablonun orta sınıftaki erimeyle birlikte ülkenin geleceğine olumsuz yansıyacağına dönük tespitlerde bulunuldu. Ekonomistler ise öncelikle enflasyonun dizginlenmesi gerektiğini vurguladı: Halkı enflasyona ezdirmemenin yolu enflasyonu ezmek. Net asgari ücret açlık sınırını az da olsa geçti ama zam yağmuruyla birkaç ay sonra bu artış da eriyecek.
Türkiye’de geçen yıl yüksek etkisini gösteren enflasyonla birlikte yılda bir kere belirlenen asgari ücrete ara zam dönemi başladı. Geçen yılın temmuz ayında belirlenen ara zam sonunda 2023 başında da yeni asgari ücret 8 bin 500 lira olarak açıklandı. Temmuz ayında da ikinci zam tekrar belirlendi.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2023 yılı ikinci yarısında geçerli olacak asgari ücreti, işçi ve işverenin tam mutabakatıyla brüt 13 bin 414, net 11 bin 402 lira olarak açıkladı. Bu oran geçen yılın ilk dönemine göre yüzde 102, mevcut seviyeye göre ise yüzde 34 artış olarak kayıtlara geçti. Yeni asgari ücret böylece 23.70 lira seviyesinde olan dolar kuruna göre yaklaşık liralık dolar kuruna göre ise 481 dolar oldu.
Böylece 500 dolar bandı olarak tartışılan asgari ücrette yine beklentinin altında kaldı. Öte yandan asgari ücretin yılda iki kere belirlenmesine rağmen enflasyon karşısında çok hükümsüz kalıyor. Uzmanlar artık asgari ücretin ortalama geçim maaşı olduğunu paylaşırken, bugün en düşük memur maaşının bile yeni asgari ücretin altında kaldığı görüldü.
Ekonomistler de yeni asgari ücretin belirlenmesinin ardından yorumlarda bulundu. Ekonomist Uğur Gürses “Asgari ücret yüzde 34 artışla 11 bin 402 TL olarak ilan edilmiş. Kitlesel olarak ‘ortalama ücret’ halini alan bu ücret, fiilen de asgari ücret dışındaki ücretleri de ‘kendi hizasına’ çekmeye devam edecektir. Orta sınıfı tabana yayacaktır” dedi.
Ekonomist Oğuz Demir ise “11 milyon insan ücreti doğrudan siyasiler tarafından belirlenen bir sürece gelmiş oldu. Her geçen yıl daha fazla sayıda insan asgari ücret alıyor. Mesela kira artışları yaşanacak senin maaşın arttı sen de zam yap diyecek. Fiyatları tutamadığımız sürece bir anlamı yok” yorumunu yaptı.
Ekonomist Prof. Dr. Ali Çarkoğlu da şu paylaşımı yaptı:
“Çalışanların büyük kısmı asgari ücrette birleşecek. Herkes asgari ücrete çalışmaya başlamış oluyor. Türkiye’de 16 milyon işçi var 2.3 milyon da sendikalı var.”
‘EN GEÇ 2 AY İÇİNDE YİNE YOK OLACAK’
Analist Evren Devrim Zelyut “Üzüldüğüm noktalar şunlar: Enflasyon artarken verilen bu rakam da 1-2 ay içinde açlık sınırı altında iyice kaybolacak. Ekonomi yönetimi fiyatları düşürecek yapısal işler yerine sürekli enflasyon telafisi ile uğraşarak zamanı ve kaynakları harcıyor. Türkiye tüketim yerine tasarrufu, reel sektör üretiminde yarı mamul bağımsızlığını, eğitim reformları ile ihracatta yüksek teknoloji payını artırmadıkça; dolar, enflasyon, kayıt dışı ekonomi, sefalet, yolsuzluk konuşmaya devam edeceğiz” dedi.
Ekonomist İris Cibre de “Eylülde açlık sınırının tekrar asgari ücreti geçmesini bekliyorum. Hali hazırda zaten Mayıs ayı yoksulluk sınırının yüzde 66 altında” açıklamasını paylaştı. Ekonomist Hakan Kara “Net asgari ücret şimdilik açlık sınırını hafif de olsa geçti. Ne yazık ki yine bir zam yağmuru başlayacak ve muhtemelen birkaç ay sonra bu artış da enflasyon karşısında eriyecek. Halkı enflasyon karşısında ezdirmemenin yolu enflasyonun kendisini ezmektir” diye konuştu.
‘AÇLIK SINIRININ ALTINDA KALDI’
CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, yüzde 34 zam ile 11 bin 402 TL’ye yükseltilen yeni asgari ücreti değerlendirdi.
Ağbaba, şunları kaydetti:
“Yeni asgari ücret 11 bin 402 TL olarak açıklandı. Asgari ücrete yüzde 34 zam yapılmış oldu. Lakin yüzde 34 zam yapılırken asgari ücretin ne resmi enflasyon karşısında ne dolar karşısındaki kayıpları telafi edilmeden yapıldı. Asgari ücretin ne resmi enflasyon karşısındaki bin 298 TL kaybı telafi edildi ne de 2 bin 270 TL dolar karşısındaki kaybı. Bu kayıpların öncelikli olarak 8 bin 506 TL asgari ücrete eklenmesi, daha sonra yüzde 34 zam yapılması gerekirdi. Bunlar yapılmadığı için tek başına verilen yüzde 34’lük zam, yılın geri kalan aylarında asgari ücretin yine açlık sınırı altında kalmasına neden olacaktır. 11 bin 402 TL asgari ücret, 13 bin 440 TL olan bekar bir çalışanın aylık geçim masrafının 2 bin 38 TL altında kaldı. Ayrıca Türkiye’de şu an iki farklı ücret uygulamasına da geçilmiş oldu. Kamuda 700 bine yakın işçi 22 bin TL ücret alacakken özel sektörde sendika ve örgütlenme hakkından mahrum 8 milyona yakın işçi ise 11 bin 402 TL ücret alacak. Türkiye’de bugün itibariyle çalışanlar arasında büyük bir ücret farklılığı da oluşmuş durumda. Lakin iki ücret de şu an yoksulluk ve açlık sınırının altında kalmış oldu.”
‘ENFLASYON DURMADIĞI SÜRECE ZAMLAR ANLAMSIZ’
Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay, zamma ilişkin “Bu sene 34 civarında bir ara zam oldu. Enflasyon durmadığı müddetçe zammın bir anlamı yok. Şu anda 486 dolar, asgari ücret tarihinin dolar üzerinden baktığınız zaman en yüksek rakamı. Bu mükemmel bir şey mi, değil. Ama bugünü şartlarında yapılması gereken buydu, bunu yaptık” dedi.
Atalay şunları dile getirdi:
“15 gündür süren bir süreç, arkadaşlarımız çalışma yaptılar. Bu süreçte 2-3 kere bakan beyle görüştüm dün akşam da Cumhurbaşkanımızla görüştük. Geçen sene temmuz ayında yüzde 30 civarında ara zam olmuştu, bu sene 34 civarında bir ara zam oldu. Enflasyon dursun da zam mam da almanın bir anlamı yok. Enflasyon durmadığı müddetçe zammın bir anlamı yok. Vedat Bey’in dolar üzerinden diye bir açıklaması var. Türkiye’de yaşıyoruz, Türk para üzerinden konuşuyorum ama şu anda 486 dolar, asgari ücret tarihinin dolar üzerinden baktığınız zaman en yüksek rakamı. Bu mükemmel bir şey mi, değil. Ama bugünü şartlarında yapılması gereken buydu, bunu yaptık. Geçen dönem aralık ayında ben imzalamamıştım, bu dönem de beraber bir mutabakat sağladık.”
ASGARİ ÜCRET DESTEĞİ 500 LİRA OLDU
TİSK Başkanı Özgür Burak Akkol da açıklamasında, üçlü mutabakatla sonuca ulaşılmasından ve sürecin kamu desteğini de içerecek şekilde hızla tamamlanmasından memnuniyet duyduğunu belirtti. Beklentileri dikkate alan dengeli bir rakam için çalışıldığını ve imkanları zorlayarak, işçileri, işletmeleri, istihdamı gözeten bir sonuca ulaşmak için gayret ettiklerini vurguladı. Asgari ücretin belirlenme sürecinin çok fazla dikkat çektiğini vurgulayan Özgür Burak Akkol, işçi, işveren ve devleti ayırmadığını, bir bütün olarak gördüğünü belirterek, “Umuyorum bundan sonraki dönemlerde de işbirliği ruhunu sürdürmeye devam edeceğiz. Bu ruha ihtiyacımız var. Tüm çalışanların ücretlerin asgari ücrete kadar olan kısmından vergi alınmama uygulaması devam ediyor. Bu çok önemli bir uygulamadır. Bizim üretim, istihdam ve ihracatı performansımızı ve rekabetçiliğimizi korumak için sağlanan 500 TL asgari ücret desteği için Cumhurbaşkanı ve Bakanımıza teşekkür ediyorum. Bu teşvik için TİSK’in yoğun mesai harcadığını belirtmek istiyorum. Şimdi artık odağımızı sosyal refahın geliştirilmesine, ülke rekabetçiliğimizin üst seviyelere taşınmasına ve çalışma hayatının diğer sorunlarına ayıracağız. İşverenler olarak zorlu dönemeçlerden geçiyoruz. TİSK olarak yeni yüzyılda üzerimize düşeni yapmaya hazırız” diye konuştu.
ASLINDA DEVLET VERMİYOR ALIYOR
Uzmanlar asgari ücretin yüksek tutulması karşısında yeni bir teoriyi daha ortaya koydu. 2023 yılı ikinci yarısında geçerli olacak asgari ücreti, işçi ve işverenin tam mutabakatıyla brüt 13 bin 414, net 11 bin 402 lira olarak açıkladı. Bu oran geçen yılın ilk dönemine göre yüzde 102, mevcut seviyeye göre ise yüzde 34 artış olarak kayıtlara geçti. Neti 11 bin 402 lira olan asgari ücretin brütü 14 bin 414 lira kaba taslak olarak 15 bin 762 lira olarak hesaplandı. Hemen hemen sigorta primi ve işsizlik sigortasından toplamda 2 bin 350 lira seviyesinde bir prim sadece sigorta kanalıyla ödeniyor.
Her sene oransal olarak yüksek yapılan zamma bakıldığında uzmanlar şu yorumu yapıyor:
“Bu sene seçim vaadi olan erken emeklilik sistemini devreye aldık. Böylece sigorta sistemimizde yeni bir açık oluştu. Zaten mevcutta kendini oldukça zor döndüren emeklilik sistemine ekstra bir yük daha yüklemiş olduk. Asgari ücreti yüksek tutmanın en büyük nedenleri arasında bu var. Aslında devlet vermiyor alıyor. Ücretler ne kadar yüksek tutulursa çalışan için ödenen primler de o kadar yüksek oluyor. Düşük tutulması haline prim ödemeleri de düşecek. Böylece emeklilik sistemi tam bir çıkmaza girecek.”
‘2002’YE GÖRE 61 KAT ARTTI’
Komisyonun yaklaşık yarım saat süren üçüncü toplantısının ardından açıklamayı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan yaptı. Bakan Işıkhan, 400 liralık işveren desteğinin önümüzdeki 6 ay için 500 liraya çıkarılacağını söyledi.
Bakan Işıkhan, çalışanı enflasyona ezdirmedikleri gibi asgari ücretin enflasyonun üzerinde bir refah payı eklenerek belirlendiğinin altını çizerken, artışın 2002’ye göre 61 kat olduğunu kaydetti. Işıkhan şöyle devam etti:
“Türk-İş ve TİSK başkanlarına görüşmelerdeki uzlaşmacı yaklaşımları için teşekkür ediyorum. TİSK Başkanı çalışma hayatı olmak üzere son dönemde ortaya koyduğu fayda odaklı yaklaşımıyla birçok icraata imza attı. Asgari ücrete vergi muafiyeti, beyaz bayrak uygulaması, istihdam teşvikleri bunlardan birkaçıdır. Türk-İş başkanına gösterdiği samimi yaklaşım ve yapıcı tutum için şükranlarımı arz ederim. Emekçilerimiz başta olmak üzere tüm sektörleri ilgilendirecek netice Sayın Cumhurbaşkanımızın vatandaşları enflasyona ezdirmeme kararlılığı açısından önem arz etmektedir. Yeni asgari ücretin bayram öncesinde hayırlara vesile olmasını temenni ediyorum. Komisyon çalışmaları işçi ve işveren taraflarının uzlaşmasıyla sonuçlandı. 2023’ün ikinci yarısında brüt 13 bin 14 net asgari ücret 11 bin 402 lira olarak belirlendi. Yüzde 34 artış yapıldı. 400 TL olarak uygulanan asgari ücret desteği 500 TL olarak uygulanmaya devam edecek.”
‘SÜREÇ KAPALI KAPILAR ARDINDA BELİRLENDİ’
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu FOX TV’de asgari ücret gündemini değerlendirdi: “Asgari ücret sadece asgari ücretlilerin değil emeğiyle geçinen herkesin yaşamını, sosyal haklarını belirleyen bir parametre. Dolayısıyla asgari ücret, devletin toplumla yaptığı en büyük toplu sözleşmedir. Bu bir toplu pazarlıksa sürecin kapalı kapılar ardında değil şeffaf bir şekilde yürütülmesi gerekir. Emeğiyle geçinen herkesin temsil edildiği, uyuşmazlık durumunda grev hakkının da kullanılabildiği bir süreç olmalıdır.”
