Türkiye’nin merkezi yönetim bütçesi gelirleri eylülde 78,9 milyar lira, giderleri 108,6 milyar lira olarak kayıtlara geçti. Faiz harcamaları Ocak-Eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 32,3 artışla 107,8 milyar TL’ye ulaştı.
Türkiye’nin Eylül 2020 ayına ilişkin bütçe karnesi belli oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıklamasına göre, eylülde bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 25,1 artarak 78 milyar 916 milyon lira, bütçe giderleri yüzde 34,4 artışla 108 milyar 580 milyon lira oldu. Ocak-eylül döneminde ise bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 11,6 yükselerek 729 milyar 422 milyon lirayı, bütçe giderleri yüzde 17,6 artarak 870 milyar 13 milyon lirayı buldu. Böylece merkezi yönetim bütçesi eylülde 29 milyar 665 milyon lira ve ocak-eylül döneminde 140 milyar 591 milyon lira açık verdi.
Faiz harcamaları Ocak-Eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 32,3 artışla 107,8 milyar TL’ye ulaştı. Devletin 9 aydaki toplam 578,7 milyar TL’lik vergi gelirinin yüzde 18,6’sı faize gitti. Geçen sene aynı dönemde 485,3 milyar TL’lik vergi gelirinin yüzde 16,8’i, yani 81,5 milyar TL’si faize gitmişti. Faiz dışı bütçe açığı da geçen sene 9 ayda 4,3 milyar TL iken, bu yıl aynı dönemde 32,8 milyar TL’ye sıçradı.
CHP sözcüsü Faik Öztrak “2017’nin ilk 9 ayında bütçeden yapılan faiz harcaması 47 milyar liraydı. Bu rakam; 2020’de iki kattan fazla artarak, 108 milyar liraya çıktı. Tek adam vesayet rejimi, millete değil, faiz lobilerine hizmet etti” dedi. Ekonomist Mustafa Sönmez ise “Eylül’de bütçe 27 milyar TL açık verdi ve ilk 9 ay açığı 140 milyar TL’yi geçti. Geçen yıla göre açıkta artış, yüzde 64 Geçen yıla göre 55 milyar TL yükselen açıkların 25 milyar TL’si, faizdeki artıştan geldi. Bütçe, faiz harcamaları hızla tırmanıyor” yorumunu yaptı.
KREDİLER VERGİ GELİRİNE YANSIDI
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, Eylül 2019’da 63 milyar 102 milyon lira iken geçen ay yüzde 25,1 artarak 78 milyar 916 milyon liraya yükseldi. Bütçe tahminine göre bütçe gelirlerinin eylül ayı gerçekleşme oranı 2019’da yüzde 7,2 olarak kayıtlarda yer alırken, bu yıl eylülde yüzde 8,2 oldu. Vergi gelirleri tahsilatı, geçen ay 2019’un aynı ayına göre yüzde 29,9 artarak 68 milyar 311 milyon liraya çıktı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 8,7 olarak tespit edildi. Bu dönemde genel bütçe vergi dışı diğer gelirleri yüzde 2,3 artarak 8 milyar 565 milyon liraya ulaştı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 1 milyar 577 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 462 milyon lira olarak belirlendi. Vergi türleri bakımından eylülde geçen yılın aynı ayına göre, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 33,6, özel tüketim vergisi yüzde 30, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 103,7, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 57,1, damga vergisi yüzde 21,4, harçlar yüzde 34,5 ve diğer vergiler 56,6 artış gösterirken, gelir vergisi yüzde 4,3, kurumlar vergisi yüzde 41,7 geriledi.
GÖREV ZARARI 81 MİLYAR
Bu dönemde kamu kurumlarının görev zararlarının bütçeye maliyeti, 81 milyar TL’ye ulaştı. 73,8 milyar TL’lik görev zararıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ilk sırada yer alırken, Ziraat Bankası 3,1 milyar TL ile ikinci, Halkbank 2,3 milyar TL ile üçüncü oldu. Cumhurbaşkanlığı’nın örtülü ödenek harcamaları (gizli hizmet giderleri) de 9 ayda 1,6 milyar TL’ye ulaştı.
SGK GİDERLERİ ARTIYOR
Merkezi yönetim bütçe giderleri, Eylül 2019’da 80 milyar 814 milyon lira iken geçen ay yüzde 34,4 artışla 108 milyar 580 milyon liraya yükseldi. Böylelikle 2020 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 1 trilyon 95 milyar 461 milyon lira ödeneğin yüzde 9,9’u kullanılmış oldu. Faiz hariç bütçe giderleri eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 34,5 artışla 92 milyar 371 milyon lirayı buldu. Faiz hariç giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 9,7 olarak hesaplandı. Eylülde personel giderleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 19,4 artarak 25 milyar 697 milyon lira olurken, personel giderleri için bütçede öngörülen 282 milyar 488 milyon lira ödeneğin yüzde 9,1’i kullanıldı. Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 14 artışla 4 milyar 104 milyon liraya yükseldi ve bütçede öngörülen 48 milyar 120 milyon lira ödeneğin yüzde 8,5’i kullanılmış oldu.
16.2 MİLYAR LİRA FAİZE
Söz konusu dönemde, mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 75 milyar 550 milyon lira ödeneğin yüzde 10’u harcandı. Eylülde yüzde 49,9 artan mal ve hizmet alımı giderleri 7 milyar 575 milyon lira olarak gerçekleşti. Cari transferler, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 37,8 artarak 44 milyar 605 milyon liraya çıktı. Bütçede öngörülen 451 milyar 122 milyon lira ödeneğin yüzde 9,9’u kullanıldı. Eylülde 6 milyar 875 milyon lira sermaye gideri, 654 milyon lira sermaye transferi yapıldı, borç verme giderleri ise 2 milyar 862 milyon lira oldu. Faiz giderleri eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 33,3 artışla 16 milyar 209 milyon lira olarak kayıtlara geçti.
Analist Fatih Sezer de “Eylül’de bütçe 29.6 milyar açık vermiş. Vergi gelirleri yüzde 29,9 artmış. İlk 9 ayda bütçe 140,6 milyar açık vermiş. Vergi gelirleri yüzde 19,3 artmış. Faiz dışı açık 32,7 milyar olmuş” ifadelerini kullandı.
