Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) Musul'un kuzeyi Rabia'dan başlayıp ülkenin doğusundaki Diyala il sınırlarına kadar uzanan hendek kazma çalışmalarına başladığı iddiaları Irak'ta tartışmalara neden oldu.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) hendek kazma çalışması Irak'ta tartışmalı bölgeler olarak bilinen kentlerde yapılması bölgedeki Türkmen ve Arapları kızdırdı.
Kürtler, birinci hedefin Peşmergenin bulunduğu bölgeleri terör örgütü DAEŞ'in saldırılarından korumak olduğunu söylüyor. Kürt yetkililer, IKBY Başkanı Mesud Barzani'nin bağımsızlık referandumu açıklaması üzerine bağımsızlığa giden adım olduğu söylentilerine karşılık, "Bağımsızlık için hendek kazmaya gerek yok" cevabını veriyor. Ancak Türkmen ve Araplar, IKBY'nin Irak anayasasına göre tartışmalı bölgeler olarak bilinen Musul, Kerkük, Salahaddin ve Diyala illerinin sınırlarını kapsayacak şekilde hendek kazma çalışması yürüttüğü ileri sürülüyor. Söz konusu hendeğin IKBY Başkanı Mesud Barzani'nin 2016'da startını vereceği tahmin edilen bağımsızlık için ön hazırlık olarak da yorumlanıyor.
"Tartışmalı bölge"
Irak Anayasası'nda (140. Madde) tartışmalı bölge olarak söz edilen Musul ve ona bağlı Sehil Ninova, Şihan, Hamdaniyye, Tilkef, Zummar, Sincar, Kerkük ile Salahaddin vilayetine bağlı Tuzhurmatu, Diyala'ya bağlı Hanekin, Mendeli ve Bedre bölgelerini kapsıyor. Ancak söz konusu 140. madde Kürt, Türkmen ve Araplar arasında uygulamada yaşanan uyuşmazlıktan dolayı bu madde 2007 yılı sonunda yürürlükten düşmüştü.
Merkezi hükümet bölgeyi koruyamıyor
AA'ya konuşan IKBY'nin Tartışmalı Bölgelerden Sorumlu Bakanı Nasrettin Sait, Irak Kürdistan hükümetinin tartışmalı bölgelerde hendek kazmasının iki nedeni olduğunu belirterek, "Birinci hedefin, terör örgütü DAEŞ'in Peşmerge cephelerine yönelik yaptığı bombalı saldırılardan korunmak. İkinci hedefin ise Irak merkezi hükümetin bu bölgeleri koruyamaması ve 140. maddeye göre tartışmalı bölgelerin sınırlarının çizilmesine yardımcı olmak. Fakat tartışmalı bölgelerin hepsi tam olarak Peşmerge güçlerinin kontrolünde değil. Bu yüzden bin kilometre boyunca hendek kazıldığı iddiaları doğru değil" değerlendirmesi yaptı.
Barzani'nin liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Başkanlık Konseyi Üyesi Ali Avni de "Hendekler tamamen bölgenin güvenliğini sağlamak ve DAEŞ'in saldırılarını engellemek için kazılmıştır" dedi.
Avni, olayın merkezi hükümet tarafından gereksizce büyütüldüğünü savunarak, şunları kaydetti:
"Eğer Bağdat bu bölgeleri koruyabilecek durumda olsaydı hendeklerin kazılmasına gerek kalmazdı. Bu hendeklerle Kürdistan'ın sınırlarının çizildiği iddiası gerçekleri yansıtmıyor Çünkü bir ülkenin sınır güvenliği hendeklerle korunmaz. Eğer bağımsızlık ilanı için atılacak ön bir adım olarak görülüyorsa da tamamen yanlış bir yaklaşımdır. Bunun ilanı için hendek kazılmasına da ihtiyaç yok."
Türkmenler endişeli
Kerküklü Türkmen Milletvekili Hasan Turan, IKBY'nin hendek çalışmasına başladığını bölgedeki görgü tanıklarından duyduklarını belirterek, Türkmenler olanlardan büyük endişe duyduklarını ifade ederek, olayı "emrivaki siyaseti" olarak yorumladı.
Turan, hendek çalışmasının Irak-Suriye sınır bölgesi Rabia'dan başlayıp ülkenin doğusundaki Diyala'nın Hanekin ilçesine kadar uzadığını ileri sürerek, Irak Başbakanı Haydar el-İbadi'den konuyla ilgili haberi olup olmadığı yönünde açıklama istediklerini belirtti.
Türkmen bölgelerini ikiye bölüyor
Hendeğin tartışmalı bölgeleri kapsadığını hatırlatan Turan, "Bu hendek Türkmen bölgelerini ikiye böldüğü için endişeliyiz. Hendeğe dahil edilen bölgelerin yanında bazı yerler hendeğin dışında kalıyor.Hendek çalışması siyasi amaç ve hudut çizme girişimi olursa buna karşı dururuz" değerlendirmesinde bulundu.
Irak'ı üç bölgeye bölme planı
Iraklı Türkmen eski milletvekili Fevzi Ekrem ise, "Irak'ı Kürdistan, Şiistan ve Sünnistan diye üç ayrı yapıya bölmek için uluslararası plan var" diyerek, bunun Türkmen nüfusunun yoğun olarak bulunduğu tartışmalı bölgeler üzerinde hayata geçirilmek istendiğini savundu.
"Kürt bölgesi, bu adımla söz konusu bölgelerdeki petrol gelirinin tamamını hakimiyeti altına almak istiyor" diyen Ekrem, hendeği kazma işlevini Fransız bir şirketinin üstlendiğini öne sürdü.
"Siyasi Sürecin en büyük kaybedeni"
Türkmenlerin IKBY ile Bağdat yönetimi arasında olası çekişme ve çatışmaların kurbanı olmak istemediklerini ifade eden Türkmen eski milletvekili Ekrem, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve dünyadaki insan hakları kuruluşlarına söz konusu çalışmanın durdurulması için çağrı yaparak, "2003'ten sonra Irak'taki siyasi sürecin en büyük kaybedeni Türkmenler oldu. Türkmenler, oynanan oyunlar karşısında kimlik, coğrafya ve tarihini kaybetti. Türkmenleri siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda bilinçli olarak dışlayan çevreler oldu" ifadelerini kullandı.
Konuyla ilgili açıklama yapan Salahaddin Türkmen Milletvekili, Casim Muhammed de, "Irak-Suriye sınırından başlayarak Ninova, Erbil, Kerkük, Salahaddin ve Diyala'da İran sınırına kadar uzanan Kürt hendeği, uluslararası sözleşmelere aykırıdır ve hendeğin kazıldığı bölgelerde yaşayan topluluklara karşı ihlaldir" dedi. Hendeğin 3 metre derinlik ve 3 metre genişliğe sahip olduğunu savunan Muhammed, IKBY'nin bunu Fransız bir şirketle sınırlarını çizmek için hayata geçirdiğini iddia etti.
İbadi, Kürtlerle yeni cephe açmak istemiyor
Irak Meclisi Savunma ve Güvenlik Komitesi üyesi Macid Garravi ise IKBY'nin ülkenin içinden geçtiği güvenlik durumu ve DAEŞ ile savaşı fırsat bilerek böyle bir hamleye kalkıştığını ifade etti. Garravi, İbadi hükümetinin DAEŞ ile savaşla meşgul olduğundan hendekten dolayı Kürtlerle yeni bir cephe açmayacağını sözlerine ekleyerek, bunu Kürtlerin büyük rüyası olduğunu öne sürdüğü "bağımsızlık" için sınırların çizilmesinin ön hazırlığı olduğunu söyledi.
ERBİL/AA
