Teşkilat-ı Esasiye Kanunu olarak da bilinen 1921 Anayasası, Türkiye'nin ilk anayasası olarak kabul edilir. Son günlerde iktidar çevrelerince gündeme getirilen 1921 Anayasası'nın maddeleri arasında 'laiklik ilkesi' yer almıyor. Laiklik ilk kez 1937 Anayasası'nda resmiyet kazandı. İşte detaylar...
1921 Anayasası, ilk Türkiye anayasasının ilkelerini belirleyen 23 madde ve 1 ayrık maddeden oluşan kısa çerçeve anayasa niteliğindedir. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu olarak da adlandırılan anayasa, 20 Ocak 1921 tarihinde kabul edildi.
1923 yılındaki değişiklikle Cumhuriyet ilan edilmiştir. Anayasa için gerekli norm, kabul için oy oranı ve maddeler yönünden yeterli değildi ama Türkiye'nin ilk anayasası olarak kabul edildi. 1876 Kanun-ı Esasi de resmen ilan edilmemişti fakat Osmanlı'nın ilk anayasası olarak tarihin sayfalarında yerini aldı.
1921 ANAYASASI MADDELERİ
1) Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim şekli, halkın mukadderatını bizzat ve fiili olarak yönetmesi ilkesine dayanır.
2) Yürütme kuvveti ve yasama yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisi'nde belirir ve toplanır.
3) Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından idare edilir ve hükûmeti 'Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti' adını taşır.
4) Büyük Millet Meclisi, iller halkınca seçilmiş üyelerden oluşur.
5) Büyük Millet Meclisi'nin seçimi iki yılda bir yapılır. Seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır ve yeniden seçilmek mümkündür. Eski Meclis, yeni Meclis toplanıncaya kadar göreve devam eder. Yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmediği takdirde, görev süresi yalnız bir yıl uzatılabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinden her biri, yalnız kendini seçen ilin ayrıca vekili olmayıp aynı zamanda bütün milletin vekilidir
6) Büyük Millet Meclisi'nin Genel Kurulu, Kasım başında, davetsiz toplanır.
7) Şeriat hükümlerinin uygulanması, bütün kanunların yürürlüğe konması, değiştirilmesi, yürürlükten kaldırılması, antlaşma ve barış imzalanması ve vatan savunmasıyla ilgili savaş ilanı gibi temel haklar Büyük Millet Meclisi'ne aittir. Kanun ve tüzüklerin düzenlenmesinde, halk için en yararlı ve zamanın ihtiyacına en elverişli fıkıh ve hukuk hükümleriyle, örf ve adetler ve teamüller esas olarak alınır. Bakanlar Kurulu’nun görev ve sorumluluğu özel kanunla belirtilir.
8) Büyük Millet Meclisi, hükümeti oluşturan bakanlıkları, özel kanun gereğince seçtiği bakanlar vasıtasıyla yönetir. Meclis, yürütme ile ilgili işlerde bakanlara görev tayin eder; gerekirse bunları değiştirir.
9) Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından seçilen başkan, bir seçim dönemi süresince Büyük Millet Meclisi Başkanıdır. Bu sıfatla Meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu üyeleri içlerinden birini kendilerine başkan seçer. Ancak Büyük Millet Meclisi Başkanı, Bakanlar Kurulu’nun da tabiî başkanıdır.
10) Kanun-i Esasi'nin bu maddelere aykırı düşmeyen hükümleri eskisi gibi yürürlüktedir.
