Kripto paralar daha çok bir yatırım aracı olarak görülse de artan bir oranda ortak değişim aracı, yani "para" olarak da kullanılıyor.

Mal ve hizmetleri kripto paralar ile satan firmaların sayısı gün be gün artıyor; öyle ki çalışanlarına maaşlarını kripto paralar üzerinden veren firmalar dahi var.

Bitcoin, kendisi hakkında düşmanın, yani kapitalizm'in silahına dönüştüğü yorumları yapılması ve bugünkü piyasa değeri gerçek bir "değişim" aracı olarak düşünülmesine engel olacak düzeyde artış görtermesine rağmen hala kripto para dünyasının gözdesi.

Son zamanlarda gelişmeleri aklı selim yorumlarla analiz eden pek çok yorumcu, yahut kripto dünyasının kanaat önderleri mevcut. Bitcoin için kripto dünyanın balonu değil, altını yorumu yapılmasını bendeniz çok isabetli buluyorum.

Daha önce bu köşede finansal gizlilik konusunu doğrudan ve dolayımlı olarak pek çok kez dile getirdik. Kripto paraların vaad ettiği özelliklerden biri de, daha doğrusu vaad ettiği demeyelim, vaad etmesi arzu edilen özelliklerden biri de finansal gizlilik.

Başlangıçta kripto paraların vaad ettiği en önemli özellik merkeziyetsizlikti. 2008 yılında ekonomik krizin yükseldiği, finansal merkezlere olan güvenin dibe vurduğu bir dönemde yeşerdi bu fikir. Blokchain teknolojisi ile değiştirilemeyen ve dağıtık halde tutulan kayıtların ilk elden finansal gizlilik vaad etmesi pek mümkün değildi.

Sonrasında çeşitli yollarla Bitcoin'deki finansal gizlilik taleplerine çözümler üretildi. Normal şartlar altında kullanıcını isim ve soyismi ile, gerçek kimliği ile doğrudan ilişkilendirilmemiş olan hesaplar, blockchain ağındaki işlem geçmişi, hesap sahibinin dijital ayak izi ile de birleştirildiğinde hesap sahibi aleyhine ziyadesiyle bilgiyi ifşa edebiliyor.

Örneğin ben sizinle IBAN adresimi paylaşsam, bu bilgiden hareketle en fazla elde edebileceğiniz bankamın adı vs. bilgileri olacak. Oysa Ziyahan Albeniz olarak Bitcoin adresimi paylaştığımda hesabımın bakiyesinden, kimlerle kripto para alışverişinde bulunduğumun bilgisine kadar pek çok ayrıntıyı ifşa eden, gizlilik denilen mefhumu yerle bir eden bir tablo ile karşı karşıya kalacağım.

Bitcoin'in gizlilik konusundaki bu dezavantajlı durumuna karşı CoinJoin vb. sistemler kullanıma sunulsa da kripto paranın tabiatında olmayan bu gizlilik özelliği artı bir ek maliyet olmasının yanında, kesinkes bir güvenlik de vaat etmiyor. Bu sistemlerin temel amacı, A hesabından B hesabına aktarılan parayı dolambaçlı yollardan ileterek hesap hareketinin izlenmesini zorlaştırmak. İmkansızlaştırmak değil maaalesef, tekrar ve altını çizerek söylemek gerekiyor zorlaştırmak.

Burada finansal bilgilerin ifşa olmasının gizliliğin canına okuması dışında bir sonucu daha var, kripto paranın (aslında tüm paralar için geçerli) bir değişim aracı olarak sahip olduğu en önemli özellik olan fungibility'nin yitimi.

Böyle Frenkçe kelimeler kullanıp yazılarımın entellektüel dozajını yükseltmek niyetinde değilim. Durun günümüz Türkçesi ile de arz edeyim.

Fungibility dediğimiz hadise esasen paranın ikame edilebilirlik, yani birbiri yerine kullanılabilme özelliği, yani bendeki 1 TL ile sizdeki 1 TL arasında piyasa koşullarında hiçbir farkın olmaması. Bu 1 TL'lerden birinin gayrı meşru yollardan kazanılmış olması ve diğerinin sarih yollardan kazanılmış olmasının bu paraların piyasadaki değerini etkilememesi.

Bir düşünün paranın üzerinde hangi yollardan kazanılmış olduğu yazılsa idi, bugünkü ticaretin hali nice olurdu?

İşlem geçmişinin herkes tarafından görünür ve analiz edilebilir durumda olduğu kripto paralarda fungibility de zarar görüyor. Buna hesabın taint olması yani yozlaşmış olması adı veriliyor.

Siz ödeme yöntemlerine kripto paraları eklemiş kendi halinde bir esnaf olsanız da, sizden hizmet ya da ürün alan biri bu parayı gayrı meşru yollarla kazanmış ise, hesap hareketlerinin ayrıntılı analiz edilmesi ile parayı yasadışı yollardan kazanmış biri ile gerçekleşen bir para trafiği sizin hesabınızın da tainted olmasına neden olabilir.

Yahut kripto para trafiğinde bulunduğunuz birinin sizin hesap bakiyenizi öğrenip, sonrasında sadece finansal varlıklarınıza değil, canınıza da kastedebilir. Bununla ilgili, üstelik ülkemizde, pek çok üçüncü sayfa haberi okuduk.

Dolayısıyla kripto para kullanıcılarının bu "şeffaflık" karşısında yükselttikleri gizlilik talebi haksız bir talep değil.

Kripto para dünyasında gizlilik vaad eden iki para mevcut: Zcash ve Monero. Fakat iki para da kripto para borsaları tarafından dışlanmış durumda.

Gizlilik talebini sadece suçlulara ya da bir haltlar karıştırmış olanlara mahsus bir talep olarak gören günümüz paradigmasından beklenen bir davranış.

Geçtiğimiz günlerde kripto para borsası Paribu'dan yapılan açıklama da bu iddiamızı doğrular nitelikte.

Paribu, özetle, diyor ki "Gizlilik kripto paraları anonimleştirme yöntemiyle transferlerin takibini tamamen engellemeyi hedefler. Transfer takibini engellemek için altyapıları gereği kimlik tanıma prosedürlerini önler. Bu durum, gizlilik kripto paralarının suç finansmanı için kullanılmasına neden olabilmektedir. "

Suçlular kullanıyor diye kimi vasıtaların engellenmesi gerçekten şaşılacak bir durum. Nitekim suçlular bugün hepimizin kullandığı pek çok aracı kullanıyor. Arabaları, otoyolları, iletişim teknolojilerini. Fakat suçluların bu araçları kullanıyor olması nasıl bu teknolojileri hayatımızdan çıkartmak için yeterli bir neden değilse, çok haklı gerekçelerle kripto para kullanıcıları tarafından talep edilen gizlilik özelliklerinden de vazgeçmeyi önermek/zorlamak o derece akıl dışı.

Paribu'nun açıklaması, ilk satırda sözünü ettiği şu iddiayı inkardan başka bir şey söylemiyor. Paribu açıklamasının ilk paragrafında olması gerektiği şekilde şunu dile getiriyor:

"Kullanıcı veri ve varlıklarının güvenle muhafaza edilmesi Paribu’nun önceliğidir. Paribu aynı zamanda finansal işlemlerdeki gizlilik talebine de riayet eder. Bu nedenle gizlilik açığı oluşturabilecek işlemleri önler."

Fakat açıklamanın devamındaki satırlar "gizlilik taleplerinin" pek de öyle önemli olmadığını, dahası "suçlulara" mahsus olduğunu belirtiyor.

Sadece ülkemizde değil dünya kripto para borsalarında da gizlilik vaadeden kripto paralara karşı yükselen bu tepki kabul edilebilir bir tepki değil.

Üstelik fidyeci virüsler (ransomware) başta olmak üzere pek çok illegal aktivite için kripto para borsalarında tu-kaka edilen Monero ve Zcash değil; alım ve satımı kolay olduğu için çoğunlukla Bitcoin tercih ediliyor.

Öte yandan da bir kripto borsasına katılmanın bir tarikata girmekten neredeyse farksız olduğu dünyamızda bu karar çok da şaşılacak bir durum değil. Zira neredeyse sizleri nufuslarına alacak kadar bilgi talep eden kripto para borsaları gizlilik talebini elbette ki hoş karşılamayacaklar.

Su her zaman olduğu gibi yine yatağını bulacak; mahremiyete inananlar bir çıkış yolu yaratacaklar.

Bunun en önemli adımlarından biri de gizlilik özelliği olan kripto paraları tekrar değerli kılacak hamlelerin sayısını arttırmak.

Gizlilik konusunda Julian Assange ile aynı fikrideyim. Gizlilik bir seçenek olarak değil bir de-facto olarak hayatımızda olduğu sürece gizliliğin anlamı olacaktır. Aksi takdirde bir seçenek olarak yer alırsa, suçlulara yahut "bir şeyler gizlemeye ihtiyacı olanlara" mahsus bir şey olarak görülmeye devam edecektir.

Oysa hepimizin gizleyecek bir şeyleri var. Aldığınız maaşı soran birine hemen cevap verebiliyor musunuz? Bu soru sizi şaşırtıyor ve belki de tedirgin ediyor değil mi?

Nasıl ki içeriğinden bağımsız olarak gönderdiğimiz tüm postalarda (artık sayısı çok az ama.) zarfı kapatıyoruz; böylece herkesin ortak tatbik ettiği bu davranış, gerçekten önemli mesajlar taşıyan zarfların farkedilip, suçlu muamelesi görmesini engelliyorsa, bir de-facto olarak finansal hayatımızda, kripto para kullanım alışkanlıklarında da yer alacak bu gizlilik özellikleri de artık bunun suçlulara has bir kalkan olduğunu düşünenlere gerekli yanıtı verecek.

Herkesin mektuplarını zarfa koyması gerekiyor.

Unutmayın, bir gün gerçekten kapalı bir zarfta göndermek isteyeceğiniz bir mesajınız olabilir.

"Gözleri değsin istemedim" diyeceğiniz tarzda içtenlikli bir mektup olabilir, illa bir suç unsuru taşıması gerekmiyor.

Hem ne diyordu Julian Assange;

"Gizlilik bireyler için, şeffaflık devletler için."

* Paribu'nun açıklaması için: https://www.paribu.com/blog/paribu-rehberi/paribu-gizlilik-kripto-paralarini-neden-listelemiyor/