Kadınlar topluma sahip çıkmada fark yaratabilir mi gerçekten? İrlandalı kadınların çatışmaları engellemek için doğrudan insanların gündelik ihtiyaçlarına, acılarına, kalplerin karşılıklı yumuşamasına yönelmeleri çok etkileyici. Aralık ayında Türkiye’nin farklı eğilimlerinden yazar, siyasetçi ve akademisyen kadınlardan oluşan bir grupla Dublin ve Belfast’ta Kuzey İrlanda Kadın Koalisyonunun kurucu üyeleriyle görüştük. Bilindiği gibi İrlanda adasında onlarca yıldır süren Katolik-Protestan çatışması 1921’de İrlanda Cumhuriyetinin kuruluşuyla sonuçlandı. Bu bölge büyük çoğunluğun Katolik olduğu homojen bir yapıda. İngiltere’ye bağlı, Protestanların da yarı nüfusa sahip olduğu kuzey uç ise iç savaşa sürüklendi ve büyük acılar yaşandı. 1996’da imzalanan Mübarek Cuma Anlaşmasının gerçekleşmesi ve barışın tesisi için daha önce siyasetle hiçbir ilgisi olmamış kadınların olağanüstü çabası takdire şayan.
***
Avila Kilmurrary Dublin doğumlu, cumhuriyetçi. Sanat ve uluslararası ilişkiler dallarında birkaç üniversite bitirmiş biri olarak kendini çatışmanın sonlanmasına adamış. Yardım, sivil toplum, çatışma çözümü, kadın meselesi gibi birçok konuda kitapları olan, sayısız vakfın kurucusu olan Avila, kadın koalisyonunun da fikir öncüsü. İrlanda’daki kariyerini bırakıp Kuzey’e gelmiş ve çatışmaların ortasında kalmış çocuk ve kadınları şiddetten korumanın yollarını aramaya başlamış. Bölünmüş okullar, mahalleler, insanlar arasında köprüler kurma, insani ilişkiler geliştirme, kadınların siyasi varlığını kabul ettirme, gençleri kısastan vazgeçirme, ana caddeleri olsun çatışmadan arındırma, yoksul bölgelerde hayatı yeşertme. Kadın koalisyonu bunu sağlamaya çalışmış. Barış müzakerelerinde kurdukları farklı dil ve yaklaşımlarla müzakerelerin kadınlar olmadan neticeye varamayacağını kanıtlamışlar. Onları başlangıçta küçümseyenler, sonra hayati misyonlarını görüp oylarıyla destek vermiş.
Jane Morrice Belfast doğumlu ve kadın koalisyonunun Birlikçi kurucusu. Çocukluğu kurşunların gölgesinde geçmiş. Babasının şehrin ortasındaki dükkanına, sokak sokak çatışma yaşanan evine ulaşırken küçücük bedeninde her an ölümü hissetmiş. Polisler buradan geçemezsin dediklerinde orası benim evim diyerek çaresizce koşmak zorunda kalmış. İnsanlar ayrı ve bölünmüş mahallelerde yaşarken, ölünce aynı mezarlığa gömülmelerini Shakespeare trajedisi olarak anıyor. Avila’yla tanışıp kadın koalisyonuna karar verdiklerinde olmayan bir birliğe aslında talep olduğu önsezileri doğru çıkmış; komünist agnostik Katolik Protestan liberal Presbiteryen yetmiş kadın ve bir erkek kurucu olmuş. Politikadan hiç birimiz hoşlanmadık, hoşlanılacak birşey de değil, mesleklerimiz daha güzeldi ama barış için çabalamaya mecburduk diyor Morrice. Askeri konulara ve çatışmaya odaklanan erkeklere karşılık, ayrımcılıkla mücadeleyi, eşitliğin kurulumunu, engellilerin kadınların çocukların cezaevinden çıkanların hapistekilerin insani meselelerini, okul konut yoksulluk istihdam sorunlarını erkeklerin gündemine dahil etmeyi başarmışlar. İnsani konular ele alındıkça ve güven sağlandıkça IRA halk desteğini tamamen kaybetmiş.
***
Mary-ellen Campbell ise Belfast belediye başkan yardımcısı. 34 yıl süren çatışmalar boyunca Katoliklere ev verilmediğini, gençlerin üniversiteye kabul edilmediğini, ikinci sınıf görülmenin bütün acılarını yaşadıklarını anlattı. Küçük yaşta hapse girip yıllarca yatanların çıkıştaki umutsuzluklarını gidermek için kurdukları Tar Anal rehabilitasyon merkezinde buluşmamız da manidardı. Daha önce bunları detaylı olarak yazmıştım. Campbell savaşın ne kadar pahalı olduğunu hatırlattı; silahlara verilen paralar, yeni geliştirilen silahların üzerlerinde test edilmesi, sonra bu tecrübenin! Irak ve Afganistan’da tekrarlanması, herkese silah satarak zenginleşen tüccarlara karşılık, giderek yoksullaşan halk.
Koalisyonun ve 2014’te Stormont House sözleşmesiyle tahkim edilen anlaşmanın önünde daha çok yol var, barışın olgunlaşması için. Çünkü aslolan çatışmanın durmasının ötesinde toplumsal barışın, birlikte aynı insani hedeflere yönelme iradesinin, eşitlikçi duyguların gelişmesi. Yıkmak bir dakika ama onarmak on yıllar alacak. Bu çabalar ülkeye kabul edilen göçmenlerin huzur ve emniyetine yansımış, bu da bir artı olarak düşünülebilir. Başkalarına kalplerini birçok Avrupa ülkesine nazaran daha genişlikle açabilmişler. İç savaşı oyun sanan gençler için çıkarılacak çok dersler var İrlanda’dan.
