Ulaştırma ve Altyapı Bakanı 26 Temmuz günü Twitter’da bir mesaj paylaştı ve şunu söyledi: “Osmangazi Köprüsünde 24 Temmuz tarihinde 64.406 Günlük Eşdeğer Araç sayısı ve %161’lik Garanti Karşılama Oranı ile rekora imza atıldı!”.

Mesajı pekiştirmek için de #YolMedeniyettir hashtag’i açtı.

https://twitter.com/akaraismailoglu/status/1419646901771776000

27 Temmuz tarihinde paylaştığı Twitter mesajında ise “Aklın ve #İstanbul-#İzmir’in yolu bir. #OsmangaziKöprüsü’nün Temmuz ayının ilk 25 günün ortalaması; Günlük 46.785 araç” dedi.

https://twitter.com/akaraismailoglu/status/1419987656742739971

(Projenin gerçek ismi Gebze-Orhangazi İzmir Otoyolu idi. Değişti mi acaba?).

Değerli okur, Osmangazi Köprüsü’nün de bir bileşeni olduğu Otoyolu yıllardır yazarım. Her ne kadar sosyal medyada ve basında bu açıklamalar şu ya da bu biçimde değerlendirildiyse de; konu üzerinde yıllardır çalışan bir araştırmacı olarak benim de bir şeyler söylemem gerekiyor.

Gelin başlayalım.

HESAP VEREBİLİRLİK

Öncelikle kabul etmeliyiz ki Türkiye’nin yeni altyapı yatırımlarına ihtiyacı var. Sorun altyapı yatırımlarının yapılması değildir. Projelerin nerede, neden ve nasıl yapıldığının gerekçelerinin açıklanmamasıdır. Altyapı yatırımı tabii ki yapılacak. Ama evrensel projecilik ilkeleri çerçevesinde yapılacak.

Altyapı yatırımlarına başlamadan önce ulusal bir altyapı planlaması yapılmalıdır. Bu planda ulaştırma ve enerji gibi iktisadi altyapı ile eğitim ve sağlık gibi sosyal altyapı bir arada ele alınmalıdır. Bu planda ulusal, sektörel ve bölgesel ihtiyaçlar ve öncelikler ayrıntılı biçimde analiz edilmelidir. Bu önceliklere göre seçilen projelerin ayrıntılı fayda-maliyet analizleri yapılmalıdır. (Hep söylüyorum, Türkiye’de bu analizler hakkıyla yapılmıyor maalesef).

Yetmedi.

Projenin sahibi olan Ulaştırma Bakanlığının da tabi olduğu 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kamu harcama sisteminde verimliliği, şeffaflığı ve hesap verebilirliği öngörmektedir.

İlgili düzenlemeyi şuraya bırakayım: “yetkililer, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur.”

Değerli okur yasal hakkımız çerçevesinde bu tür projelerdeki ihtiyaçları, öncelikleri, hukukiliği ve şeffaflığı sorgulamayalım mı Allah aşkına!

Her vergi mükellefi vergilerinin nasıl ve nereye harcandığını öğrenme hakkına sahiptir.

ŞEFFAFLIK

İzin verirseniz, “Temmuz ayının ilk 25 gününde araç garantisinin aşıldığı” yönündeki açıklamayı tamamlayacak bilgileri de ben sizlerle paylaşayım.

Osmangazi Köprüsünde verilen günlük araç garantisi 40 bin ve yıllık araç garantisi de 14 milyon 600 bindir. Yıllık araç sayısı bu garantinin altında kaldığı sürece; görevli şirkete araç başına 44,5 dolar tutarındaki gelir garantisi ödenecektir. (Şimdilik 2022 yılının başında yıllık araç garantisinin gerçekleştiği/aşıldığı müjdesini bekliyorum).

Devamı var.

Yukarıda da dedim ya Osmangazi Köprüsü büyük resmin bir parçası. Gelin bir de büyük resme bakalım. (Oyun büyük).

Projenin diğer bileşenlerinde verilen araç garantilerini aşağıdaki tabloda gösteriyorum.

Temmuz ayının ilk 25 gününde bu yollardan geçen araçların sayısını da öğrenmemiz mümkün müdür acaba? (24 Temmuz günü Çanakkale’den Ankara’ya dönerken Karacabey-B ursa arasında Otoyolu kullanma şansına sahip idik. Bildiniz. 29,5 TL ödeyerek otoyolu kullanmak yerine, geçişi bedava olan devlet yolunu kullandım).

(Değerli okur, dilimi ısırarak sizlerle bir süredir düşünmekten kendimi alamadığım bir konuyu paylaşayım. Şehir hastaneleri dolsun diye mevcut hastaneler kapatılıyor ya. Gelir garantili YİD otoyolları da kullanılsın diye mevcut devlet yolları da kapatılır mı? Olmaz demeyin. Yavuz Sultan Selim Köprüsü kullanılsın diye mevcut köprüler ağır vasıtalara kapatıldı ya!).

KGM otoyollara ve köprülere ilişkin trafik ve ulaşım bilgilerini yıllık olarak yayımlamaktadır.

https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Istatistikler/TrafikveUlasim.aspx

Bu raporlarda KGM’nin işlettiği yollar ve köprülere ilişkin trafik bilgileri bulunurken, YİD köprülerine ve otoyollarına ilişkin en ufak bir bilgi bulunmamaktadır.

Değerli okur biraz da siz çalışın lütfen! Rica etsem KGM’ye sorar mısınız? Bu raporlarda, Fatih Sultan Selim Köprüsü ile 15 Temmuz Şehitleri (Boğaziçi) Köprüsü’ne ilişkin trafik bilgileri açıklanırken, YİD yöntemiyle işletilen ve verilen garantileri KGM’nin ödediği Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprülerine ilişkin trafik bilgileri neden açıklanmaz?

Çok sevdiğim bir atasözü der ki “dert bir olaydı, ağlamak kolaydı”.

Şeffaflık sadece trafik gerçekleşmelerinin raporlanmasında ihlal edilmiyor!

Gelin devam edelim.

2020 yılı Sayıştay Denetim Raporundan (s. 56-59) öğreniyoruz ki Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu Projesinde Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) 568 milyon TL tutarındaki arazi kullanım bedelini Görevli Şirketten tahsil etmemiş. Sayıştay bu bedelin tahsil edilmesi gerektiğini söylüyor. (Vergi mükellefi olarak 568 milyonun tahsil edilip edilmediğini sormayalım mı şimdi? Nerede bütçe hakkımız?).

KGM’nin bütçelerinde, YİD projelerindeki garanti ödemeleri ve katkı payları “Hane halkları ve işletmelere yapılan transferler” ödeneğinde gösteriliyor.

Değerli okur, hane halkı olarak bu ödemelerden elinize kaç para geçiyor? Söyler misiniz lütfen?

KGM, yılı bütçelerinde bu ödemeleri “gelir garantisi” ve “katkı payı” şeklinde yasal isimleriyle neden göstermez? (Siz ödemelerin farkına varmayın diye olabilir mi?).

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Genel Muhasebe Yönetmeliği’ne ve uygulama Tebliğine göre YİD projelerinden kaynaklanan taahhütlerin mali tablolarda gösterilmesi gerekiyor. (KGM’nin Osmangazi Köprüsünden kaynaklanan taahhüt stokunu bileniniz var mı?).

BÜTÇE YÜKÜ

Değerli okur Osmangazi Köprüsündeki “katkı payı” ödemesini sizler de biliyorsunuz artık. Geçiş ücreti çok pahalı olduğundan sizler Köprüyü kullan(a)mıyorsunuz. Sizleri Köprüyü kullanmaya teşvik etmek adına, geçiş ücretleri ucuzlatıldı. (Bildiniz. Aradaki farkı biz vergi mükellefleri ödüyor).

Katkı payı uygulaması konusunda şu yazıma bakabilirsiniz: http://uemek.blogspot.com/2021/01/yap-islet-devret-koprulerinde-vergi.html

Bu 25 günde ne kadar ödediğimizi biliyor musunuz? Değerli okur ben hesap yapmaktan gerçekten yoruldum. Bu konuda da gelin önceki Ulaştırma ve Altyapı Bakanına kulak verelim. İhlas Haber Ajansının haberine göre önceki Bakan “Şu anda 44,5 dolar almamız gereken köprüden geçiş ücreti olarak 15 dolar artı KDV alıyoruz” demiş.

https://www.haberler.com/su-anda-magdur-olanlarin-magduriyetlerini-12667019-haberi/

Basitlik sağlamak adına, 2019 yılından bu yana ücretin 45 dolara çıktığını kabul edelim. Bu durumda, Osmangazi Köprüsünde araç başına katkı payı 30 dolardır.

Bu 30 doları Bakan Karaismailoğlu’nun açıkladığı 25 günlük trafik gerçekleşmesiyle (1 milyon 169 bin 625 araç) çarpınca; vergi mükellefleri olarak ödeyeceğimiz 35 milyon 88 bin 750 dolara kavuşuyoruz. (Muhabbetimiz bol, neşemiz yerinde olsun).

Yazının sonuna gelirken duramadım bir hesap daha yaptım.

Daha önce yazmıştım. 2018 yılındaki kur şokundan sonra TL dolar karşısında hızla değer kaybedince; otoyollarda ve köprülerde döviz üzerinden verilen garanti ücretler yılda bir kez yerine 2 kez TL’ye dönüştürülmeye başlandı. (Rekabetçi kur politikasının yanı ürünü!):

Osmangazi Köprüsü’nde 2021 yılı başında belirlenen KDV dâhil geçiş ücreti 147,5 TL’dir. 2021 Temmuz başında ücretin TL karşılığının yeniden belirlenmesi gerekiyordu. KGM’nin internet sayfasından öğreniyoruz ki bu ücret yeni kura göre artırılmamış.

https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Otoyollar/OtoyolKopruUcret/OsmangaziKopruGecisUcret.aspx

İlk altı aydaki dolar kurundaki artış 1 lira 26 kuruştur.

Birinci seçenek olarak; sözleşme değişikliğinin uygulanmadığını ve ücretin 1 Temmuz kuruna göre artırılmadığını kabul edeceğiz. Sorun yok.

İkinci seçenek olarak; ücret artırıldı, ancak bizim bilmemiz istenilmediğinden sene başında belirlenen TL cinsinden ücretin uygulanmasına devam ediliyor.

Değerli okur ikinci seçeneğimiz geçerliyse; yetkililerin şeffaflıktan kaçınmalarının bedeli olarak 2021 yılının ikinci altı ayında 9,3 milyon TL daha katkı payı ödeyeceğiz.

İyi pazarlar.