Hafta içinde, şehir hastanelerine yapılan ödemelerin gizlendiğine ilişkin haberler çıktı. Sağlık Bakanlığı, 2021 yılı öncesinde internet sayfasından aylık olarak bütçe gerçekleşmelerini açıklıyordu. Ödemeler şehir hastanelerinde yapılan kira ve hizmet bedeli şeklinde iki başlık altında gösteriliyordu. Artık yapılan ödemeleri bu başlıklar altında görmüyoruz.
Gelin, nereden nereye ve nasıl geldiğimize birlikte bakalım.
Program bütçe
2021 yılında program bütçe uygulamasına geçildi. Önceden kamu harcamaları fonksiyonel olarak sınıflandırılırken, yeni uygulamayla programlara göre sınıflandırılmaya başlandı.
Şehir hastanelerine yapılan kira ödemeleri “gayrimenkul sermaye üretim gideri” ve hizmet bedelleri de “hizmet alımları” başlıkları altında sınıflandırıldı.
Otoyollarda yapılan garanti ödemeleri ise “hane halkları ve işletmelere yapılan transferler” şeklinde sınıflandırılmaktadır.
Hava limanlarındaki garanti ödemeleri, kamu iktisadi teşebbüsü olan Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) tarafından yapılmaktadır. DHMİ’nin bütçesini şeffaf biçimde göremiyoruz maalesef.
Haberlerde de belirtildiği gibi, Sağlık Bakanlığı önceden bütçe gerçekleşmelerini aylık olarak açıklıyordu. Bu yıl bütçesinde yer alan bütün programlardaki “gayrimenkul sermaye üretim gideri” ve “hizmet alımları” ödemelerini tek başlık altında sınıflandırdı. Yani bu ödemeler artık program, program gösterilmiyor. Bu nedenle şehir hastanelerine yapılan ödemeleri net olarak göremiyoruz.
Şehir hastanelerinin ödemelerini iyi kötü bu yıla kadar görebilirken, ulaştırma Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) sözleşmelerinde yapılan yıl içi ödemeleri hiç göremedik.
Mevzuat
5018 sayılı Kamu Mali Yönetim Kanunu’nun hesap verebilirlik düzenlemesine göre “her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların … muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ... sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır”.
Ayrıca, “muhasebe sistemi karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde kurulmalı ve yürütülmelidir”.
5018 sayılı Kanunun ilkeleri çerçevesinde, KÖİ sözleşmelerindeki yükümlülüklerin muhasebeleştirmesini düzenleyen yönetmelik ve yönetmelikte yer alan düzenlemelere ilişkin açıklama getiren uygulama tebliği 2015 yılında yayımlandı.
Mevzuata göre KÖİ sözleşmeleri tahakkuk esaslı muhasebeleştirilecek ve raporlanacaktır. Tahakkuk esaslı muhasebeleştirmede uzun dönemli gelirler ve giderler sözleşme tarihinde bilançoda alacak ve borç olarak gösterilmektedir.
Bu durumda, KÖİ sözleşmelerinden kaynaklanan garantiler idarelerin bilançolarında borç olarak raporlanacaktır.
Tahsilât esaslı muhasebede gelirler ve giderler gerçekleştiği tarihlerde yılı bütçelerinde akım değişken olarak gösterilmektedir. Bu sistemde sözleşmelerdeki garantiler idarelerin bilançolarında borç olarak gösterilmemektedir.
Siyasetçiler KÖİ yöntemlerini tam da bu nedenle tercih etmektedir. Çünkü bu sistemde KÖİ’lerden kaynaklanan borçlar gizlenmektedir.
Uygulama
Resmi açıklamalara göre Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB) uygulama tebliğinden kısa bir süre sonra KÖİ’lerin kayıtlarını tutmaya başladı. Bu kayıtların içerisinde merkezi idarelerin yanı sıra yerel yönetimlerin yükümlülükleri de yer alıyor.
HMB bu verileri kamuya açıklamıyor. Nedenini bilmiyoruz, ancak yukarıda bahsettiğim hesap verebilirlik ilkesine uyulmadığı açık.
Düşünsenize otoyoldan geçerken ödediğiniz ücretin fişini görüyorsunuz, vergilerinizle ödediğiniz garantilerin fişini göremiyorsunuz!
Sayıştay
Sayıştay iki yıldır şehir hastanelerine ilişkin muhasebe kayıtlarının bahsettiğim mevzuata uygun tutulmadığını söylüyor. Yani, Sağlık Bakanlığı şehir hastanelerinden kaynaklanan yükümlülükleri bilançosunda borç olarak göstermiyormuş.
Sadece Sağlık Bakanlığı değil, otoyol ve köprü sözleşmelerinden sorumlu Karayolları Genel Müdürlüğü, havalimanlarından sorumlu DHMİ ve Avrasya Tünelinin tarafı olan Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü de kayıtlarını mevzuata uygun tutmuyormuş.
Sonuçta, idareler KÖİ sözleşmelerinde verdikleri garantilerden kaynaklanan borçları mali tablolarında göstermiyorlarmış.
Sağlık Bakanlığı
Bakanlık 2019 yılı Faaliyet Raporunda; muhasebe işlemlerinde karşılaşılan sorunların çözümü amacıyla 9-10 Aralık 2019 tarihleri arasında eğitim düzenlendiğini belirtti. Yani, yılın son ayında Sayıştay raporunda yapılan uyarının gereğini yerine getirmek için usulen bir eğitim faaliyeti gerçekleştirilmiş.
Sayıştay izleyen denetim raporlarında da şehir hastanelerinin muhasebe kayıtlarının halâ mevzuata aykırı tutulduğunu belirtti.
Sağlık Bakanlığı 2020 yılı Faaliyet Raporunda, konu hakkında ilgili birimlerin uyarıldığını ve HMB’den konu ile ilgili açıklama talep edildiğini ifade etti.
Garantilerin muhasebeleştirilmesinde ve raporlanmasında, 2015 yılından beri yürürlükte olan mevzuata uyulmadığı gibi, konu hakkında açıklama talep etmek için de beş yıl beklenmiş.
Bakanlık bizimle eğleniyor.
Not: İyi pazarlar dilerim.
