Yanılmıyorsam 2007 yılıydı. Çok sevdiğim bir hocam ile sohbet ederken konu enflasyon, işsizlik gibi Türkiye ekonomisi için her zaman gündem olan konulara gelmişti. O zaman da Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu verileri yayınlıyor ve kamuoyu ile paylaşıyordu. TÜİK'in yayınladığı rakamların gerçeği ne kadar yansıttığı bugünkü kadar olmasa da o zaman da tartışılıyordu.
Toprağı bol olsun sevgili hocama bu rakamları değiştiriyor olabilirler mi diye sordum!
Hocanın yanıtı ise dünyada da Türkiye’de de bu verilerin gerçeği yansıtma konusunda her zaman eksikleri olabileceği ancak iş rakamlarla oynamaya gelindiğinde TÜİK'in içerisinde her görüşten çalışan olduğu ve böyle bir siyasi müdahale olsa yarım saat içinde hepimizin haberi olacağı şeklinde olmuştu.
O günün şartlarında bu cevap çok mantıklıydı.
Şimdi bu sohbetin üzerinden neredeyse 15 yıl geçti.
TÜİK de dahil tüm kamu kurumlarındaki atamalarda uzun yıllardır liyakatin ikinci planda kaldığını biliyoruz. O eskiden var olan çok görüşlülük ne kadar kalmıştır emin değilim.
Dolayısıyla bugün benim bir öğrencim bana dönüp TÜİK'in yayınladığı rakamlara müdahale edilip edilmediğini sorsa en azından hocamın bana yanıt verdiği rahatlıkta yanıtlayamayacağıma eminim.
Ancak TÜİK belki de tüm kurumlardan daha değerli bir kurum.
Çünkü ölçemezseniz yönetemezsiniz. Kötü ölçerseniz kötü yönetirsiniz.
Bir örnekle de netleştireyim. Türkiye’de son birkaç yıl içerisinde yerli tasarruf sahipleri ciddi büyüklükte döviz aldı. Bu süreci tersine çeviremezsek yani yerli tasarruf sahiplerinin tasarruflarını Türk Lirası’nda tutmalarını sağlayamazsak da TL’nin değer kaybını durdurmamız zor. Yerlilerin dövize yönelmesinin ana nedenlerinden biri de tasarruflarını TL’de tuttuklarında satın alma güçlerini koruyamayacaklarını düşünmeleri.
Neden böyle düşünüyorlar?
Diğer tüm politik mülahazaları bir kenara bırakarak açıklamaya çalışalım.
Çünkü TL’nin getirisi enflasyonun altında kalıyor. TCMB, faizi belirlerken TÜİK tarafından açıklanan enflasyon oranını baz alıyor. TÜİK enflasyonu %16 hesapladığında TCMB de bu rahatlıkla politika faizini %19›da tutabiliyor. Oysa tasarruf sahipleri enflasyonun bu oranın çok üzerinde olduğunu düşünüyor ve TCMB’nin TÜİK'e göre belirlediği faizi düşük bularak tasarruflarını dövizde tutmayı tercih ediyor.
Elbette başka nedenler de var ancak açıklanan enflasyon TCMB’nin faiz konusundaki yanlışını devam ettirmesinin de önünü açıyor.
TÜİK'te son yıllarda yapılanlar ise itibarının gün gün zedelenmesine neden oluyor.
Mesela başkan değişiklikleri. Bir ay içinde üç TÜİK Başkanı göreve geldi, görevden gitti. Cahit Şirin ardından kurum içinde yetişen Ahmet Kürşad Dosdoğru TÜİK Başkanı oldu. Ardından Dosdoğru, Başkan Yardımcısı olarak atandı ve Sait Erdal Dinçer başkan olarak geldi.
Ya da mesela Ahmet Dosdoğru zamanında kurulan akademisyenlerden ve sivil toplum örgütü temsilcilerinden oluşan enflasyon ve istihdam verileri ile ilgili danışma kurulları yine başkan değişiminin ardından fesh edildi.
Son olarak geçen hafta bağımsız bir kurum olarak tanımlanan TÜİK, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ilişkili kuruluşu haline geldi. TÜİK'in ekonomi dışında birçok konuda da istatistik yayınladığını biliyoruz. Neden mesela başka bir bakanlık değil de Hazine ve Maliye Bakanlığı?
Daha bu soruya bile yanıt bulamadan evvelki gün bir haber daha düştü önümüze. Uğur Gürses sosyal medyadan yaptığı bir paylaşımda iki başkan yardımcısının görevden alındığı ve üç başkan yardımcısının yeni atandığını kamuoyu ile paylaştı. TÜİK'ten ise konuya ilişkin tek bir açıklama gelmedi.
Kurum, günden güne bilmediğimiz gerekçeler ile sürekli değişiyor. Değiştikçe itibarı ve yaptığı işler sorgulanır hale geliyor. Hal böyle olunca da güvenilirlik sorgulaması da artıyor.
Nitekim bu TÜİK'in kendi yaptığı da bir tespit.
TÜİK faaliyet raporlarında kullanıcılarının memnuniyetini yayınlıyor. TÜİK hizmetlerinden memnuniyet 2019 yılında %57,4 iken 2020 yılında %57,3'e düşmüş.
Ve tüm bu meselelerin arasında bugün TÜİK enflasyon oranını açıklayacak. 10 gün sonra da TCMB faiz kararı verecek!
Bir daha yazalım mı?
Ölçemezseniz yönetemezsiniz. Kötü ölçerseniz kötü yönetirsiniz.
