Medyanın hele büyük medya kurumlarının devlet desteği almadan hayatta kalması artık mümkün değil. Türkiye’de hükümet bu sorunu merkez medyayı kendi hakimiyeti altına alacak bir yöntemle çözdü ancak Avrupa ülkelerinde durum biraz farklı. ‘Devletten yardım alan medya kuruluşlarının özgür olmasına imkan yok’ şikayetleri bir yana 20 Avrupa devleti ya medyaya direkt destek veriyor ya da vergi/kesinti ayrıcalıkları sunuyor.
Devletin medyaya destek verdiği ülkelerin başında Fransa geliyor. Fransa’da devletin medyada destek verme geleneği 19. Yüzyılda başladı. Ülke genelinde yüzde 20 olan KDV oranı gazeteler için yüzde 2.1. Gazete personelinin gelirlerinin yüzde 30’u meslek gideri olarak kabul ediliyor. Yani gazeteciler gelirlerinin sadece yüzde 70’ini vergilendirmek zorunda.
Fransa’da bu şekilde yapılan endirekt sübvansiyonlarla medyaya yıllık 135 milyon euro destek sağlanıyor. Ayrıca basın kuruluşlarına her yıl 110 milyon euroluk direkt yardım yapılıyor. Korona döneminde ise bu yardımlar daha da arttı.
***
Devletin medyaya yardımı konusunda çekimser ülkelerden birisi olan Almanya’da ise bu anlayış korona dönemiyle birlikte değişti. Hükümet 2020 yılında medyaya toplam 220 milyon euroluk bir destek kararı aldı. Bu meblağ 2022 yılı sonuna kadar verilecek. Yardımlarla gazetelerin genel giderlerinin karşılanması yanında dijital dönüşüme yönelik alt yapı yatırımlarının desteklenmesi öngörülüyor. Devletin medya ile bu türden ilişkilerine eleştirel yaklaşan Alman kamuoyunda bu teşvik büyük tartışmalara neden olmadan sessizce kabul edildi.
Daha önceki yıllarda da medya kuruluşlarına destek veren Avusturya devleti 2020 yılında korona nedeniyle miktarı arttırarak toplam 25 milyon euroluk bir destek sağladı.
Günlük gazeteler için cömert davranan bir diğer ülke ise İsveç. İsveç’te 2018 yılı rakamlarına göre toplam teşvik miktarı 48 milyon euro. Bu teşviklerin büyük bir miktarı personel ve dağıtım giderleri için öngörülüyor.
***
AB ülkelerinin hepsinde direkt maddi yardımlar ya da endirekt (vergi) teşvikleri bulunuyor. Korona döneminde tüm işletmelerin istifade ettiği direkt maddi yardımlardan medya kuruluşları da istifade etti.
Gazeteler dijitalleşme ile birlikte hem tiraj hem de reklam geliri kaybı yaşıyor. Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya gibi büyük yayınevlerine sahip ülkelerde gazetelerin sunduğu ücretli dijital abonelikler şimdilik yaşanan gelir kaybını önlemeye yetmiyor. Almanya’da yapılan bir araştırmaya göre gazete ve dergiler 2003 yılına kıyasla reklam gelirlerinin yüzde 50’sini kaybetmiş durumda.
Gazeteler yaşanan tiraj ve gelir kaybına karşı okuyucularına daha kaliteli içerikler sunarak yaşanan kan kaybını önlemeye çalışıyor. Özellikle dijital abonelik ya da bazı haber/yorumlara ücretli erişim modeli yavaş yavaş kabul görüyor. Kaliteli içeriğe ücret ödemeye hazır bir okuyucu kitlesi var. İçerik kalitesinin arttırmak ve ücretlendirme bizim de üzerinde kafa yormamız gereken bir yöntemmiş gibi görünüyor.
