Ortadoğu’da Türkiye’nin yakın geleceğini etkileyecek çok önemli siyasi gelişmeler yaşanıyor. Hem deprem felaketi, hem de seçimler nedeniyle pek dikkat ayıramadığımız bu gelişmeler bizi de çok yakından ilgilendiriyor aslında. Çünkü Çin artık Ortadoğu siyasetinde belirleyici bir rol oynamaya başladı.
Çin’in Suudi Arabistan ve İran arasında yaptığı arabuluculuk sayesinde iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin yeniden başlaması bölge için tarihi bir dönemeç. Böylesi hassas bir arabuluculuğa iki ülke açısında elbette ihtiyaç vardı ancak bunu yapabilecek konumda ve güçte bir ülke yoktu.
İki ülke arasında zaten dostane olduğu söylenemeyecek ilişkiler Suudi Arabistan’ın teröre destek verdikleri iddiasıyla Şii din adamı Nimr el Nimr ve 47 kişiyi idam etmesiyle kopmuştu. Suudi Arabistan ve İran Yemen’de 2015’de başlayan krizde de iki farklı cephede bulunuyordu.
***
Mezhepsel, coğrafi ve siyasi anlaşmazlıkları olan bu iki önemli ülkenin Çin arabuluculuğu ile barış masasına oturması, bölgede hiç alışık olunmayan yeni bir siyasi dönemi tetikleyecek. Ortadoğu denkleminde artık Çin fiilen var olacak. Arabuluculuğun başarıyla sonuçlanması halinde Çin bölgede siyasi varlığını artık çok somut bir biçimde hissettirecek. Bölgede krizlerin hiçbir zaman bitmeyeceği de hesaba katılırsa, Çin’in artık bölgede daha etkin bir şekilde yer alacağı net gözüküyor.
Beşar Esad’ın Birleşik Arap Emirliklerine yaptığı ziyaret te bu noktada önem arzediyor. Bölgeyi geçtiğimiz yıl da ziyaret eden Esad bu kez eşiyle birlikte ziyareti gerçekleştirdi ve resmi törenle karşılandı. İslam Birliği Teşkilatı’ndan bile izole edilecek kadar Arap dünyasında uzaklaşan Esad’ın artık resmi törenle karşılanması birçok şeyin hızlı bir şekilde değişeceğinin işareti.
Suriye’de 350 bin kişinin ölümünden, 13 milyon insanın mülteci durumuna düşmesinden sorumlu bir diktatör, sebep olduğu hiçbir sorun çözümlenmeden yeniden uluslararası sahneye çıkıyor. Bölgede alışılageldiği üzere tesis edilmeye çalışılan barış, büyük bir deprem olması muhtemel fay hatları üzerine kurulan dayanıksız binalardan farklı değil.
***
Suudi Arabistan ve İran arasında ilişkileri yeniden başlatabilmek gibi çok önemli bir rol oynayan Çin bölgedeki hiçbir gelişmeye bigane kalmayacak. ABD’nin müstemlekesi muamelesi yaptığımız Suudi Arabistan’ın bile Çin’in arabuluculuğunu kabul etmesi yıllardır zihinlerimizde oluşan ABD Ortadoğu’da istediğini yaptırır klişesinin de artık yavaş yavaş geçerliliğin yitirdiğini gösteriyor.
Çin sahip olduğu ekonomik güç sayesinde bölgede günü kurtarma peşindeki liderler için de ilaç olacak. Çin nüfuzunun bölgede artması için çok uygun koşullar var. Siyasi ve ekonomik güçleri en ufak bir darbeyle yok olabilecek hükümetler ve devletler, işbirliğini ve ortak hareket etmeyi imkansız kılan yüzyıllık çatışmalar Çin için ideal bir zemin oluşturuyor. Bize öğretilen Batı‘nın böl, parçala yut anlatısı gerçekse eğer, Batı’nın bölüp parçaladığı bu coğrafyayı Çin şimdi afiyetle yutabilecek durumda.
Çin Devlet Bakanı Şi Cinping’in Rusya’ya yaptığı ziyaret, Çin’in Rusya ile denk bir süper güç değil, Rusya’dan üstün bir devlet olduğunu gösterdi. En azından siyasi gözlemciler söz konusu ziyareti Çin’in iki ülke ilişkilerindeki bariz öncülüğünün göstergesi olarak yorumluyor. Sadece Şi Cinping ile Putin arasındaki görüşmelerde vücut dili analizleri ile varılan bir sonuç değil bu. Ekonomik yaptırımlar dolayısıyla Rusya Çin’e iyice bağımlı hale geldi. Ukrayna savaşının sonlanması konusunda da Çin arabuluculuğa soyundu ve Rusya da bundan memnun.
Bu yönüyle bakıldığında da Rusya Ortadoğu’da Çin’in yapacağı hamlelere karşı koyacak durumda değil. Zihinlerimizi yavaş yavaş Şi Cinping’in bu kriz bölgesinde atacağı büyük adımlara hazırlamamız gerekiyor. İlk akla gelen ise elbette Suriye ve öyle gözüküyor ki Suriye masasında bundan böyle Çin de olacak.
