Donald Trump, ülkesinin Türkiye ile olan sorunlu ilişkilerinin niteliğinden bağımsız olarak, yaptığı konuşmalar ve verdiği kararlarla hem kendi halkı hem de dünyanın pek çok ülkesi için bilinçlenme fırsatı yarattı. Normal şartlarda dünyayı sadece kendilerine anlatıldığı kadar tanıyan, işbirliklerinden ve ittifaklardan habersiz olan Amerikalılar dünyayı tanımaya, anlamaya çalışmaya, ilişkileri az da olsa resmi söylemin ötesinde görmeye başladılar.

Son yapılan Gallup araştırmaları bunun teyidi niteliğinde. 1995’te NATO’nun yüzde 65 oranında yararlı bir örgüt olduğuna inanan Amerikalılar, 17 Şubat tarihli son araştırmaya göre yüzde 80 oranında ittifakın sürmesi gerektiğini düşünüyor.

Büyük bir olasılıkla eskiden olduğu gibi yine pek çoğu ittifakın ne işe yaradığını ya da yaraması gerektiğini ve üyelerinin hangi ülkeler olduğunu bilmiyor, ama ittifaka olan destek artıyor.

***

En azından ittifakın varlığı ve fazileti konusunda Amerika kamuoyunda bir bilinçlenme var. Belli ki bu bilinçlenmeyi Trump’ın yük paylaşımı üstünden açtığı tartışma başlatmış, Trump’a karşı olanları da, destekleyenleri de NATO’nun kendileri için yararlı bir örgüt olduğunu düşünmeye teşvik etmiş. Eğer Trump NATO bitti demeseydi, ne Gallup yıllardır sorma ihtiyacı hissetmediği böyle bir soruyu “halka” sorar, ne de halk günlük rutininde aklına bile getirmeyeceği NATO hakkında kanaat belirtirdi.

Aynı şeyi Avrupa, daha doğrusu Doğu Avrupa açısından da söylemek mümkün. Trump sayesinde Avrupa’nın da Trans-Atlantik ittifakından çok umutlu olmadığı, çünkü başları dara düşerse Amerika’nın yanlarında yer alacağına güvenmediği ortaya
çıkıyor. NATO’nun dolayısıyla da ABD’nin muhtemel desteğine olan güvenin en yüksek olduğu yerler üye olmayan Kosova’da anlaşılabilir nedenlerle yüzde 90 ve 2009’dan bu yana üye olan Arnavutluk’ta yüzde 70, onları biraz daha eski üye Polonya yüzde 62 ile takip ediyor.

Romanya’da destek yüzde 50. Ancak Bulgaristan ve Yunanistan’da çok daha düşük. Bulgarların sadece yüzde 28’i NATO’yu güvenliklerini sağlayacak bir örgüt olarak addediyor, yüzde 20’si ise NATO’yu tehdit diye görüyor. Yunanlılarda tehdit olarak görenlerin oranı yüzde 19, güvenliğimizi sağlar diyenler ise yüzde 23. 1952’den bu yana ittifaka üye olan Yunanistan için bu denli düşük destek ittifakın diğer üyelerinin, özellikle de ABD’nin üstünde düşünmesi gereken bir nokta.

Kadir Has Üniversitesi tarafından yapılan ve geçtiğimiz haftalarda açıklanan araştırmada ise Türkiye’de NATO’ya duyulan güven 2016 itibarıyla düşmüş görünse de komşulardan yüzde 58 ile çok daha üst seviyede seyrediyor. Buna karşılık Türkler Amerika’yı yüzde 59.3 oranında tehdit olarak görüyor. ABD’yi Türkiye’ye dost olarak görenlerin oranıysa yüzde 11.3’ü geçmiyor. Oysa bu oran bir yıl önce yapılan araştırmalarda yüzde 35.4 çıkmış.

***

Ancak Gallup da dahil kamuoyu eğilimlerini yansıtan bu verilerin çok azı Trump’ın söylemiyle doğrudan bağlantılı. Sorun Trump’tan çok Amerika’nın yıllardır izlediği politikalarda. Eğilimler bugünden ziyade tarihin tortusunu, birikimini yansıtıyor. Trump’ın NATO’yu gündeme getirmesiyse sadece araştırmaları tetikliyor, belki bazı insanların NATO ve ABD ile olan ittifakın faziletini sorgulamasına yol açıyor. Fakat kanaatler hemen oluşmuyor. Türkiye’den de bildiğimiz gibi olaylar, olayların üstüne biniyor, hayal kırıklıkları algıların zaman içinde şekillenmesine yol açıyor.

Amerika bu olumsuz algıdan etkilenir mi, siyasetini daha sempatik kılmak için değiştirir mi derseniz, doğrusu hiç sanmam. Çünkü dünyadaki olumsuz Amerika algısı çıkarlarına doğrudan zarar vermeyeceği, ABD’nin elindeki imkanlar yumuşak gücüne, ikna kabiliyetine gerek kalmadan Yunanistan’ı, Bulgaristan’ı, Türkiye’yi ya da başka bir ülkeyi etkilemeye yeterli olacağı için politikası kolay kolay değişmeyecektir. Olsa olsa geleneksel olanından sapmalar törpülenecek, sorun muhaliflerince Trump’a havale edilecek, iç siyasetin malzemesi olarak kullanılacaktır…