Norveç yeni parlamentosunu ve hükümetini belirlemek için Pazartesi günü seçime gitti. Dün itibarıyla neredeyse tamamı sayılan oylardan Başbakan Erna Solberg liderliğindeki Höyre’nin seçimleri kaybettiği anlaşıldı. Bir son dakika aksiliği çıkmazsa yeni hükümet seçimlerde oyların yüzde 26’sını alan Sosyal Demokrat Arbeiderpartiet (İşçi Partisi) önderliğinde kurulacak. Koalisyonda muhtemelen çiftçileri temsil eden Senterpartiet ve sol eğilimli Venstre yer alacak.
Norveç’in yeni başbakanı da, varlıklı olduğu hemen her haberde vurgulanan, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’e yakın durduğu altı ısrarla çizilen İşçi Partisi lideri Jonas Gahr Störe olacak. Böylece beş İskandinav ülkesinde 1959’dan bu yana ilk kez sosyal demokratlar aynı anda iktidar sorumluluğunu paylaşacak. Kızılların (Rödt) yüzde 4 barajını aşarak Stortinget’e girmesi, ırkçı denebilecek Fremskrittspartiet’in mülteci krizlerine rağmen oy ve sandalye kaybına uğraması hatırlanacak.
***
Ama sanırım en çok da iklim değişikliğinin seçimlerin ana eksenini oluşturması unutulmayacak. Yeni kurulacak koalisyon da büyük olasılıkla Norveç’e servet ve güç sağlayan hidrokarbon kaynaklarından fedakarlık etmeden karbon emisyon oranlarını aşağı çekecek tedbirlere ağırlık verecek. Ülkede daha çok araba elektik enerjisiyle çalışacak, daha çok gemi emisyonsuz yolculuk vadedecek, Oslo başta olmak üzere pek çok kentte daha fazla cadde trafiğe kapatılacak. Norveç, Paris İklim Anlaşması hedeflerine ulaşmak için daha sıkı çalışacak.
Ancak 160 bin gaz ve petrol endüstrisi çalışanı işlerini koruyacak, doğal gaz ve petrol talep olduğu sürece üretilecek, 1.4 trilyon dolar civarında olduğu söylenen ulusal varlık fonuna (Sovereign Fund) hidrokarbon gelirlerinden aktarımlar bundan sonra da kesintisiz sürecek. Norveç görünebilir bir gelecekte de dünyanın en zengin, refah seviyesi en yüksek ülkelerinden biri olarak kalacak. Yeşillerin beklediği ve istediği gibi GSMH’nın yüzde 14’ünü oluşturan bir imkandan vazgeçmeyecek.
Yani çevreyi kirleten, iklim değişikliğini tetikleyen hammaddeyi çıkartacak ve satacak fakat dengeleyici olmaya çalışacak. Ki doğru olanı da bu. Norveç ya da herhangi bir ülkenin tek başına yapacağı hiçbir fedakarlık iklim değişikliğini durdurmaya, tersine çevirmeye yetmez. Norveç gaz çıkartmazsa, satmazsa Rusya çıkartır, satar. Ya da ihtiyaç duyulan miktar farklı kaynak ülkelerinden sıvılaştırılmış olarak alınır. Piyasa boşluğu bir şekilde doldurur. Önemli olan talebin kısılması, kısılması için yeni stratejilerin belirlenmesidir. Bu da uluslararası işbirliği, yeni teknolojilere yapılacak yatırımın özendirilmesi, makro politikalar üstünde uzlaşılmasıyla olur.
***
Ben Norveç’in eski bir öğrencisi, uzaktan da olsa takipçisi olarak yeni iktidarın iklim konusunda daha çok inisiyatif alacağını, mali çıkarlarıyla seçmenlerinin iklim ve çevre konusundaki beklentilerini dengeleyeceğini düşünüyorum. Umudum başta Türkiye olmak üzere dünyanın geri kalanın da benzer şekilde hareket etmesi, ekonomileri sarsmadan iklim değişikliğini durdurmak için çaba harcaması. Artık açıkça görüldüğü gibi iklim değişikliği bizi de etkiliyor. Bir yanımız yanarken bir başka yanımız sellere maruz kalıyor.
Çarpık yapılaşmanın, yangın söndürmek için yeterince tedbir almamanın yıkımları, yangınları arttırdığına şüphe yok. Türkiye’nin daha fazla yangın söndürme uçağına, daha fazla şehir planlamasına, temsil kadar tedbire kaynak ayırmaya ihtiyacı var. Ama aynı zamanda iklim değişikliğini durdurmak için de çaba harcaması gerekiyor. Bunu ülke içinde de yapabiliriz, ülke dışında da. Yeter ki yapmak isteyelim, iktidar, muhalefet ve kanaat önderleri olarak Norveç örneğine bakarak iklimin siyasetin kırılma noktalarından biri haline gelmeye başladığını görelim…
