Yıl 2006, Cemil Topuzlu Açık Hava Sahnesi’nde kendine has bilgeliği ile enetelektüel duruşunu adeta sufi bir üslupla meczeden tenor saksfon ve yan flüt üstadı Charles Lloyd, Za­kir Hü­se­yin ve Eric Har­land var…

Caza olduğu kadar Mevlana ve Doğu kültürüne de hayranlık duyan Lloyd Açıkhava’da yıldızların altında hepimizi büyülü bir yolculuğa çıkarmıştı. Pandeminin hayatımızın oksijenini azalttığı şu günlerde yıldızların cazla parladığı o ışıltılı geceleri hayal etmek bile doğrusu insana huzur veriyor.

Bu büyük caz saksofoncusu ve flütçüsünün, ‘Sangam’ albümünü tanıtmak amacıyla çıktığı dünya turnesi ve buna denk gelen 13. Uluslararası İstanbul Caz Festivali kapsamında Cemil Topuzlu’da tabla ustası Zakir Hussein ve piyanist/perküstyonist Eric Harland’la birlikte sergiledikleri performans, izleyiciyle kurduğu diyalog ve yarattığı büyülü hava uzun yıllar hafızalardan silinmeyecek nitelikteydi.

Char­les Lloyd, San­gam (buluşma noktası) ad­lı bu al­bü­mü 2001 yı­lın­da kay­bet­ti­ği dos­tu, ün­lü da­vul­cu Billy Hig­gins’e it­haf et­mişti. Açıkhavada “Bal­la­de y Al­leg­ro” ad­lı ese­rin ic­ra­sın­da pi­ya­no ve da­vul adeta bir­bi­riy­le alı­şıl­ma­dık bir söy­le­şi yapıyor gibiydi… Pi­ya­no­nun tel­le­riy­le oy­na­yan Lloyd’a, Har­land tram­pe­ti âde­ta si­li­yor­muş gi­bi ça­la­rak kar­şı­lık ve­ri­yor, Za­kir Hü­se­yin ise Hint vo­kal­le­riy­le bu ko­nuş­ma­yı ta­mam­lı­yordu. Şimdi bile hala dün gibi hatırlıyorum “Pra­yer” ad­lı par­çayı tam bir hu­şû duy­gu­su içinde dinlemiştim. “Dan­cing On One Fo­ot” taki ahenkli me­lo­di ve ri­tim­ler­le âde­ta bü­yük bir or­man­da yü­rü­yü­şe çıkmış gibiydim. Ve tabii ki caz gecesinin zirvesi “San­gam”, yani buluşma noktasıydı… Sanki saksofon solosuyla son menzile ulaşmışız ve huşu içinde saksofonun inleyerek bize anlattıklarını anlamaya çalışıyorduk.

Bir doğaçlama özelliğine sahip olan Caz, farklı böl­ge­le­rin zen­gin­lik­le­ri­ni de bün­ye­si­ne ka­ta­bi­len bir mü­zik tü­rüdür. Öyle ki çok fark­lı ens­trü­man­lar­la, çok fark­lı tarz­lar­da, çok fark­lı ic­ra­lar ve bambaşka bir müzikal dünya ile buluşabilirsiniz. İşte o gece kelimenin tam anlamıyla böyle bir geceydi… Lloyd-Hü­se­yin-Har­land üç­lü­sü, o ge­ce bi­raz çıl­gın, bi­raz din­gin, ama aynı zamanda ru­hun iniş çı­kış­la­rı­nı ser­gi­le­yen mis­tik bir caz gecesi yaratmışlardı.

San­gam ad­lı al­bü­mün­de “Ta­les of Ru­mi” (Ru­mî’nin Kıs­sa­la­rı) ad­lı bir par­ça­ya da yer ve­ren Lloyd’un bu mis­tik tav­rı­nın köklerini anlatırken şöyle diyor: “Mev­lâ­na Ce­lâ­led­din Ru­mî’nin tüm in­san­lı­ğa hoş­gö­rüy­le yak­laş­ma­sı be­ni çok et­ki­le­di. Yap­tı­ğım ça­lış­ma­lar­da bu ba­kış açı­sı­nı ya­ka­la­ma­ya dik­kat edi­yo­rum. Ru­mî’nin dü­şün­ce­si yüz­yıl­lar­dır ayak­ta. Ha­ya­ta bu ka­dar ge­niş ve hoş­gö­rüy­le ba­ka­bi­len mis­tik­le­re ve ozan­la­ra hep il­gi duy­mu­şum­dur.” (Cihat Arınç, Anlayış dergisi)

Lloyd müzikal dehasının yanında aynı zamanda cazın felsefesini de yapan ve dünyanın gidişatına ilişkin kafa yoran bir sanatçı. Caz müziğini ise şöyle tanımlıyor: “Özgürlük ve merakın müziği. Yükseltiyor, ilham veriyor, kalbe dokunuyor ve iyileştiriyor. Caz dönüşümsel bir müzik… Hayatım boyunca ‘ses’ arayışıyla sarhoş oldum ve benden önce gelen ve teşvik edenlerin omuzlarında duracak kadar da kutsandım.”

2019 Akbank caz festivaline katılan Charles Lloyd’un, Tunçel Gülsoy’a verdiği röportajdaki şu ifadeleri adeta entelektüel bir gösteri niteliğindedir: “Dünya bir köpeğin kıvrık kuyruğu gibidir. Ne kadar düzleştirdiğiniz önemli değil, daima geri kıvrılır. Şu anda dünyanın kuyruğu çok sıkı kıvrılmış. Bildiğimiz gibi doğa, doğduğumuz haliyle asla restore edilemeyecek durumda. Milyonlarca savunmasız yaratık insan tarafından yok edildi. Daha büyük resme odaklanmamız gerekiyor.”