2013 yılında TL çok değerlendiği için kişi başına Milli Gelir (MG) 12.578 $’a kadar yükselmişti.
2013’ten sonra çapa olma niteliği de taşıyan Avrupa Birliği müzakere süreci, IMF gibi olguların etkisi azaldı. Piyasaların itibar ettiği bazı şahsiyetler de ya yönetimden uzaklaştırıldı ya da etkileri azaltıldı; kurumsallaşma zedelendi, vs.
Sonuçta birikmiş sorunlar ve negatif enerjilerin kıskacındaki TL’nin değerinde reel kayıplar sürekli bir hal aldı. Bu sürekli değer kayıplarının sonucunda, 2020 yılında, Milli Gelir 8.639 $’a kadar düştü.
Hâlbuki Milli Gelirin zirve yaptığı 2013 yılından sonraki yedi yıllık sürede ekonomi %30 büyümüştü.
Covid 19 Salgınının etkisi geçince Türkiye Ekonomisi tekrar “hızlı büyüme döngüsü”ne kavuştu. Büyüme oranları 2021’de %11,4, 2022’de %5,5 ve seçim yılı olan 2023 yılında da %4,5 arttı.
Böylece Türkiye ekonomisi bu on yıllık dönemde %60’a büyüdü.
Ekonomi büyüyünce, kişi başına Milli Gelir de 2023 yılında 12.986 $’a yükseldi ve nominal olarak rekor kırdı.
2024’ün birinci çeyreğinde de 13.100 $’a yükselip rekoru egale etti.
Not: Yukarıdaki rakamların tamamı TCMB dolar kurunu (kambiyo kuru) esas alan Dünya Bankası verilerinden derlenmiştir.
SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ (SGP)
Dünya Bankası Ülke Ekonomilerini kambiyo kuruna ilaveten “Satınalma Gücü Paritesi”ne (SGP) göre de değerlendiriyor. (İngilizcesi Purchasing Power Parity, PPP)
Mesela SGP’ye göre Türkiye ekonomisi 2013 yılında 1,830 Trilyon $’a ve kişi başına Milli Gelir de 24.032 $’a yükselmiş.
On yıl sonra yani 2023 sonunda bu rakam %60 büyüyerek 2,940 Trilyon $’a ve kişi başına Milli Gelir de 34.426 $’a yükselmiş.
(Dünya Bankasının SGP’ye göre kişi başına geliri 44.000 $ hesaplayan bir SGP endeksi daha var fakat şimdilik burada duralım.)
Dünya bankası 29 Temmuz 2024 tarihinde, 2023 yılı için kambiyo kuruyla hesapladığı “ülke gelir grupları” limitlerini güncelledi.
Bu güncellemeye göre kişi başına Milli Geliri 4.516 $ ile 14.005 $ arasında olan ülkeler Orta-Yüksek Gelirli ülkeler grubunu oluşturuyor.
Geliri 14.005 $’ı aşan ülkeler ise yüksek gelirli ülkeler grubunu oluşturuyor.
Bu yılın ilk çeyreğinde Türkiye’de, kişi başına Milli Gelir 13.100 $’dı. Eğer milli gelir rakamı 14.005 doları aşarsa, Türkiye de yüksek gelirli ülkeler grubuna dâhil olacak.
Peki, aşabilir mi?
Benim yaptığım tahminlere göre bu yılın üçüncü çeyreğinde 14.005 $ rakamı aşılabilir. Yılsonunda da kişi başına Milli Gelir 15.500 $’ı aşabilir.
2025 ve 2026 yıllarında da TL’nin az ya da çok değerleneceği kesin yani kişi başına Milli Gelir biraz daha yükselecek.
GELİR DEĞİL TARİF ZENGİNLİĞİ
Rakamların dili bize böyle bir hikâye anlatıyor.
2021, 2022 ve 2023 yıllarında Türkiye gerçekten de her an bir krize girebilirdi.
Hâlbuki bu üç yılda ekonomi toplam %23 büyümüştü, 4,3 milyondan fazla istihdam artışı sağlanmıştı ve 2020’de 170 milyar $ olan ihracat, 2023’te 256 milyar $’a kadar yükselmişti.
Önümüzdeki üç yılda, geçmiş üç yılda sağlanan bu başarıların hiç biri tekrarlanamayacak, bu kesin.
Önümüzdeki üç yılda büyüme oranları kesin olarak düşecek, daha az istihdam artışı sağlanacak ve ihracat da yerinde sayacak; bu verilere rağmen kişi başına milli gelirimiz öyle çok artacak ki bu, ülkemizi, yüksek gelirli ülkeler sınıfına terfi ettirecek.
Vatandaş da, cüzdanına göre değil fakat tanımına göre zenginleşecek.
Peki, bu çelişkili gibi görünen analiz ve rakamlar nasıl yorumlanmalı?
2021, 2022 ve 2023 yıllarında ekonomi freni patlamış bir kamyon gibi hızlanmıştı ve her an bir uçuruma yuvarlanabilirdi, bunu bütün dünya görüyordu; bu birinci açıklama.
İkinci olarak Dünya Bankasının derleyip yayınladığı Satınalma Gücü Paritesine göre Milli Gelir rakamlarının trendinde bir istikrar var.
Kambiyo kuru, piyasalardaki aktörlerin arz ve talebine göre bir bakıma psikolojik hassasiyetlerine göre belirleniyorken; SGP metodu, bir mal grubu sepetinin göreli değerini diğer ülkelerdeki bir mal sepeti değeriyle mukayese ediyor.
Mesela yukarıda 2013 yılı kambiyo kuru rakamlarına göre kişi başına Milli Gelir 12.578 dolardan, 2020 yılında 8.639 dolara düşmüştü.
Hâlbuki 2013 yılında 1,830 Trilyon $ olan SGP, 2020 yılına kadar her yıl artarak 2,390 Trilyon $’a kadar yükselmişti.
Öyle görünüyor ki SGP duygu ve değerlendirmelerden muaf bir ölçüm metodu; her zaman el altında bulundurulmasında fayda var.
Doğrusu, gerekçesi ne olursa olsun Türkiye’nin yüksek gelirli ülkeler sınıfına girmesinin, piyasalar üzerinde olumlu etkileri olacaktır.
Hükümet yetkilileri çok yakında bu konuda reklamlara başlayacaktır, başlasın; biz, işin özünü yeterince irdelediğimiz için heyecanlanmayacağız.
