Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK, Ocak ayı sonunda 2022 yılına ait gelir dağılımı istatistiklerini yayınladı.

Bu yayın o zaman Karar dahil her yerde haber oldu; hatta hakkında köşe yazıları da yazıldı. Gerek haberlerde ve gerekse yazılan az sayıda köşe yazısında ülkemizde gelir dağılımının nasıl bozulduğu bu istatistiklere dayalı olarak anlatıldı.

Evet, ülkemizde gelir dağılımının 2018’den beri yaşadığımız kötü yönetim kaynaklı ekonomik faciayla çok bozulduğunu biliyoruz. Toplumun yüksek gelir elde eden minicik kesimi bu bozulmadan lehte yararlanırken toplumun geri kalanı bozulmadan gelir seviyesi düştükçe artan oranda olumsuz etkilendi.

Ama bu yazı gelir dağılımı bozukluğu hakkında değil. Bu yazı, toplumun en yüksek gelir elde eden yüzde 20’lik bölümüyle ilgili.

TÜİK sağ olsun, gelir dağılımını duyurduğu web sayfasında bir dizi ilave tablo paylaşmış. Bu tablolardan birinde, Türkiye nüfusu içinde elde edilen gelirler, yüzde 5’lik nüfus gruplarına bölünerek ‘fert başına gelir’ diye paylaşılmış.

2022 yılında nüfusumuz 85 milyon 300 bin kişiydi. Yani her bir yüzde 5’lik grupta 4 milyon 265 bin kişi var.

Türkiye’nin en çok gelir elde eden yüzde 5’lik kesimi, ülke çapında üretilen gelirin yüzde 24,7’sini almış.

Yani bütün gelirin dörtte biri yüzde 5’e gitmiş, geri kalan yüzde 95 nüfusa gelirin yüzde 75,3’ü kalmış.

Peki neymiş bu gelir? Bu en tepedeki 4 milyon 265 bin kişi 2022 yılında ortalama 415 bin 55 lira gelir elde etmiş. Bu rakam bana da bir şey ifade etmedi, size de. Gelin dolara çevireyim: 2022’de ortalama dolar kuru 16,57 olmuş. Yani en tepedeki yüzde 5, yılda ortalama 25 bin 50 dolar kazanmış. Ayda 2 bin dolardan biraz fazla.

Bu en çok gelir elde eden grup için düşük bir rakam. Neyse ki imdadımıza TÜİK yetişiyor. Kurum bir de ‘medyan gelir’ hesaplamış. Yani o gruptaki 4 milyon 265 bin kişiyi en az gelirden en yüksek gelire doğru alt alta yazmış, tam ortadaki kişinin gelirini bulmuş. Bu gelir dolar cinsinden 18 bin 320 dolar. Şöyle düşünebilirsiniz: O 4,2 milyon kişinin 2 milyon 132 bini o yıl 18 bin 320 dolardan fazla gelir elde etmiş, öteki yarısı ise daha az.

18 bin dolar yıllık gelir, ayda 1,500 dolar eder. Yani bugünün parasıyla 45 bin lira. Kabaca 3 tane asgari ücretten biraz az.

Ayda 45 bin liralık gelir bir yandan yüksek evet ama hiç kimse bu gelirle kendini ‘zengin’ hissetmez. Ve unutmayın bu geliri sadece en çok gelir elde eden yüzde 5’in alttaki yarısı edinebiliyor. Nüfusun geri kalan yüzde 95’i (yani 76 milyondan fazla insan) bunu bile kazanamıyor.

En zengin yüzde 5’in en azından yarısının aslında hiç de zengin değil, olsa olsa orta üst sınıf olduğunu ve bu yüzde 5’lik grubun kendi içinde çok büyük bir gelir dağılımı farkı olduğunu gördük. Peki en zengin ikinci yüzde 5’in durumu ne?

İkinci en zengin yüzde 5’in, yani 8,5 milyon kişinin ortalama geliri TÜİK’e göre 172 bin 146 lira, dolarla söyleyecek olursak 10 bin 390 dolar. Ayda 1000 dolar değil!

Ama bu yüzde 5 içinde de derin fark var, çünkü medyan gelir 10 bin 241 dolar. Yani grubun yarısı ortalamanın üzerinde kazanıyor, bu sayede ortalamayı yükseltiyor.

Bu yüzde 5’lik grup, ülke içindeki toplam gelirin yüzde 10,3’ünü elde ediyor.

Peki üçüncü yüzde 5’lik grup ne gelir elde ediyor? TÜİK’e göre 134 bin 103 lira; dolara çevirirsek 8 bin 903 dolar. Ayda 750 dolar değil. Bu grubun toplam gelirden aldığı pay yüzde 8 seviyesinde.

Ya dördüncü yüzde 5’lik grup? Onların 2022’deki geliri yılda 113 bin 508 lira. Dolarla 6 bin 850 dolar.

Ayda 570 dolar. Bu grubun toplam gelirden aldığı pay ise yüzde 6,8.

Böylece toplumun beşte biri, en çok gelir elde eden yüzde 20’lik kesimini gördük, aralarındaki farklarla.

Bu yüzde 20, ülkede elde edilen gelirin yüzde 49,6’sını, yani yarısını elde ediyor.

Ve baktığınızda, bu yüzde 20’nin en tepesindeki yüzde 5 ile en altındaki yüzde 5 arasında 5 kata yaklaşan bir gelir farkı var.

Bu grubun elde ettiği geliri dolara çevirmenin şöyle bir faydası da var: Bugün asgari ücret net 17 bin lira.

Yani 500 dolardan biraz fazla şimdilik. Anlayacağınız, asgari ücret elde etmek Türkiye’de orta sınıf kabul edilmeye yeterli hale gelmiş durumda.

Hayır, asgari ücret çok yüksek olduğu için değil, aramızdaki gelir eşitsizlikleri çok büyük olduğu için ve gelirlerimiz çok az olduğu için bu böyle.

Gelin bir de en dibe bakalım, en az gelir elde eden yüzde 5’e… Yıllık ortalama gelir 26 bin 703 lira. Yani yılda 1611 dolar; ayda 134 dolar, günde 4,5 dolar. Şaka değil, acı gerçek.